Γράφει ο
Νεκτάριος Καλογήρου
Συνυπάρχει μια σκοτεινή πλευρά ταυτόχρονα με τη φωτεινή στο Airbnb και γενικά στην αναπτυσσόμενη οικονομία διαμοιρασμού. Η σύγχρονη τάση φιλοξενίας αν και παρέχει σημαντικά οφέλη στις περιοχές όπου αναπτύσσεται, αντιστοίχως προκαλεί επιπτώσεις που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αφόρητες.
Ο καθηγητής Strategic Management στο Bournemouth University και Marketing Expert Δημήτριος Μπούχαλης με την ομάδα του ολοκλήρωσε μια μεγάλη έρευνα με υποκείμενο την κοινωνία της Βαρκελώνης και κατάφερε να ρίξει φως στη “dark side of the sharing economy”. Οι κατά τόπους κοινωνίες των ανθρώπων είναι εκείνες που επηρεάζονται κυρίως απ’ αυτήν, αλλά και ο τουρισμός ως βιομηχανία αδυνατεί να βηματίσει σωστά. Οι Καταλανοί εντόπισαν σχετικά έγκαιρα τις επιπτώσεις αυτές. Κατάφεραν να αντιδράσουν, να θεσπίσουν κανόνες στην άσκηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας και επιτέλους η κοινωνία της Βαρκελώνης να πορεύεται πια χωρίς σοβαρά προβλήματα. Το παράδειγμα της Βαρκελώνης μπορεί κάλλιστα να εφαρμοστεί στη Ρόδο, αλλά και σε όλους τους κεντρικούς τουριστικούς προορισμούς.
Η έρευνα του καθηγητή Δημήτρη Μπούχαλη υπογράφεται επίσης από τους καθηγητές Marketing Luisa Andreu και Juergen Gnoth του πανεπιστημίου της Βαλένθια, και δημοσιεύθηκε στο διεθνές περιοδικό «Psychology and Marketing» με τον τίτλο: Buhalis D, Andreu L, Gnoth J, 2020, The dark side of the sharing economy. Balancing value co-creation and value co-destruction. Psychology and Marketing Vol.37 (5) pp.689-704 https://doi.org/10.1002/mar.21344
Στις δεκάδες της σελίδες παρουσιάζεται πλήθος στοιχείων για τους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας διαμοιρασμού στη Βαρκελώνη, για το πώς διαφοροποιήθηκαν οι αξίες και η κατανάλωση των πόρων, τα προβλήματα στην ποιότητα ζωής των πολιτών και ανταγωνισμού στις επιχειρήσεις. «Προϋπόθεση για να λειτουργήσει η οικονομία του διαμοιρασμού είναι ένα νομοθετικό πλαίσιο και προγραμματισμός που διασφαλίζει όλους τους εμπλεκόμενους και τους επιτρέπει να αντλήσουν πλεονεκτήματα» δήλωσε χθες προς τη “δημοκρατική” ο καθηγητής Δημήτριος Μπούχαλης. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την έρευνα, στην οικονομία διαμοιρασμού πιστώνεται η υποστήριξη που δέχθηκαν οι ιδιοκτήτες ακινήτων στο να ανακαινίσουν εγκαταλελειμμένα ή παραμελημένα καταστήματα. Η εφαρμογή της έφερε ζωή με καινοτόμα μαγαζιά σε περιοχές που είχαν υποβαθμιστεί και δημιούργησε υπεραξία για ιδιοκτήτες. Οι φιλοξενούμενοι έζησαν σαν ντόπιοι προσωρινά, αγόραζαν εμπορεύματα από την αγορά και τόνωσαν την οικονομία.
Είναι τόσος ο πλούτος πληροφοριών της έρευνας ώστε είναι αδύνατο να περιγραφούν στο σύνολό τους μέσα στο στενό πλαίσιο ενός ρεπορτάζ. Ωστόσο, μια γενική εικόνα είναι δυνατόν να δοθεί και αυτή παρουσιάζεται σήμερα από την “δημοκρατική”. Για όσα πρόσωπα της τουριστικής βιομηχανίας επιθυμούν να έχουν την πλήρη εικόνα της έρευνας, είναι εύκολο να την αποκτήσουν στέλνοντας μήνυμα στον φιλόξενο καθηγητή Δημήτριο Μπούχαλη, που είναι πάντα πρόθυμος να μοιραστεί τις γνώσεις του.
Ο ξεσηκωμός
των κατοίκων
της Βαρκελώνης
H Βαρκελώνη επελέγη για την έρευνα, καθώς παρουσιάζει υψηλή ανάπτυξη της οικονομίας διαμοιρασμού. Τα μόλις 81 «κοινόχρηστα» καταλύματα που είχε στο έτος 2005, έγιναν 528 μέσα σε δύο χρόνια και υπερδεκαπλασιάστηκαν με την εκκίνηση των πλατφορμών κοινής χρήσης (Airbnb κλπ). Στο έτος 2015 υπήρχαν στην πόλη 9.606 καταλύματα διαμοιρασμού και αυξήθηκαν στις 16.000 στο έτος 2017. Από αυτά, σύμφωνα με τα στοιχεία του Δημοτικού Συμβουλίου Βαρκελώνης, τα 7.000 καταλύματα λειτουργούσαν χωρίς άδεια.
Μέσα σε λίγα χρόνια οι Καταλανοί ένιωσαν άβολα. Τα μισθώματα των κατοικιών στις κεντρικές συνοικίες της Βαρκελώνης εκτινάχθηκαν στα ύψη κι έγιναν απρόσιτα για τους ντόπιους. Οι ίδιοι είδαν την καθημερινότητά τους να αλλάζει, καθώς ο θόρυβος πολλαπλασιάστηκε, μαζί με τα προβλήματα ασφάλειας, παροχής υγείας και φαινομένων προβληματικής συμπεριφοράς.
«Οι πολίτες δεν ανησυχούσαν για την ακραία συμπεριφορά των επισκεπτών, αλλά ενοχλήθηκαν που όλα αυτά επηρέαζαν φανερά την ποιότητα ζωής τους και επιτάχυναν την καταστροφή των αξιών τους. Οι πολίτες ένιωθαν πως γινόταν εκμετάλλευση των πόρων τους και μάλιστα χωρίς εκείνοι να έχουν κανένα απολύτως όφελος». Μάλιστα, μια προσεκτική μελέτη που έγινε στον τρόπο με τον οποίο γινόταν το marketing των καταλυμάτων αυτών έδειξε ότι «τα καταλύματα της οικονομίας διαμοιρασμού δεν λειτουργούσαν ως μια καλή ευκαιρία για τους επισκέπτες να δουν τη Βαρκελώνη των γειτονιών, της αυθεντικότητας και του πραγματικού τρόπου ζωής στην περιοχή. Απεναντίας, η διαφήμιση των καταλυμάτων στεκόταν στην πεπατημένη οδό της εγγύτητας που είχαν στα αξιοθέατα ή στα μέσα μεταφοράς».
Οι κάτοικοι της Καταλανικής πρωτεύουσας ξεσηκώθηκαν για όλα εκείνα που άλλαξαν τον τρόπο ζωής τους και διαμαρτυρήθηκαν έντονα. Μάλιστα ορισμένοι συμμετείχαν σε υψηλής έντασης δημόσιες πράξεις εχθρότητας εναντίον των τουριστών και ιδιαίτερα εκείνων που έκαναν χρήση της οικονομίας διαμοιρασμού.
Οι Αρχές της αυτοδιοικούμενης περιφέρειας όχι μόνο δεν έμειναν απαθείς στις διαμαρτυρίες των δημοτών τους, αλλά απεναντίας προχώρησαν στη θεσμοθέτηση κανόνων και μέτρων που στη συνέχεια εφαρμόσθηκαν με επιτυχία. Η παρέμβασή τους στηρίχθηκε στο τετράπτυχο: Σχεδιασμός, ρύθμιση της σχετικής νομοθεσίας, εταιρική σχέση και επιβολή των Νόμων με συνεχή αστυνόμευση.
Αντιμετωπίζοντας
το dark side του
share economy
«Για να αντιμετωπίσουν τη σκοτεινή πλευρά της οικονομίας διαμοιρασμού, οι τοπικές αρχές προχώρησαν στον άμεσο σχεδιασμό και λήψη μέτρων μέσω της Νομοθεσίας και των Κανονισμών. Η αξία εξισορρόπησης έγινε μια κρίσιμη αποστολή μέσω μιας στρατηγικής μετασχηματιστικών υπηρεσιών που αποσκοπούσε στη βελτίωση της ευημερίας και της εξισορρόπησης της αξίας στο σύνθετο οικοσύστημα».
Αμέσως δημιουργήθηκε Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο για την Τουριστική Διαμονή (ΕΠΣΤΔ). Στόχος του ήταν να τεθεί ένα τέρμα στην παράνομη διάθεση καταλυμάτων, μέσα από ένα σύστημα ποιοτικού ελέγχου των υπηρεσιών στέγασης.
Από το ΕΠΣΤΔ οι ιδιοκτήτες διαμερισμάτων υποχρεώθηκαν να ενημερώσουν το Δημοτικό Συμβούλιο της Βαρκελώνης για την πρόθεσή τους να ενοικιάσουν το διαμέρισμά τους. Επίσης υποχρεώθηκαν να παρέχουν στους ενοικιαστές, αλλά και στους γείτονες αριθμούς τηλεφώνου για τυχόν συμβάντα που θα σχετίζονται με τα διαμερίσματά τους.
Για τη ρύθμιση και την αστυνόμευση της οικονομίας διαμοιρασμού, δημιουργήθηκε ένας ιστότοπος όπου τόσο οι κάτοικοι, όσο και οι επισκέπτες μπορούν να επαληθεύσουν εάν μια ιδιοκτησία διαθέτει άδεια. Με τον τρόπο αυτό και μέσα από μια σειρά αυξημένων ελέγχων από υπηρεσία επιθεωρητών, οι παράνομες ιδιοκτησίες μειώθηκαν από 5.875 καταχωρίσεις σε μόλις 272. Περίπου 1.171 διαμερίσματα που παλαιότερα λειτουργούσαν παράνομα έχουν ανακτηθεί για οικιστική στέγαση. Η μετασχηματιστική στρατηγική εξυπηρέτησης της Μπαρτσελόνας μείωσε δραματικά τον αριθμό των παράνομων τουριστικών διαμερισμάτων. Η στρατηγική εξουδετέρωσε την παράνομη δραστηριότητα, εξάλειψε τις διαφημίσεις των μη αδειοδοτημένων (καταλυμάτων και δραστηριοτήτων), τονίζοντας την αποτελεσματικότητα της δράσης επιθεώρησης και ανίχνευσης.
Το δημοτικό συμβούλιο ενθαρρύνει επίσης τους κατοίκους που αισθάνονται ενοχλημένοι από την κοινή χρήση οικονομικών δραστηριοτήτων να υποβάλουν τα παράπονά τους και να καταπολεμήσουν τις ενοχλήσεις.
Τα παράπονα που εντοπίστηκαν σε τουριστικά σπίτια περιλαμβάνουν θόρυβο, έλλειψη ασφάλειας, αντικοινωνική συμπεριφορά, βρωμιά και άλλα. Όλες οι διαπιστώσεις αποτέλεσαν τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε στη συνέχεια ένας κύκλος εκπαίδευσης των ενδιαφερομένων πάνω στην έννοια της «υπευθυνότητας».
Πρόστιμα σε όλους
και η ανατολή της
νέας εποχής
Στην έρευνα του καθηγητή Δημητρίου Μπούχαλη και των συνεργατών του, όπως παρουσιάζεται σήμερα από την “δημοκρατική”, τονίζεται ότι «μετά από ένα βαρύ πρόστιμο 600.000 ευρώ που επέβαλε το Δημοτικό Συμβούλιο της Βαρκελώνης στην Airbnb για τη διαφήμιση τουριστικών καταλυμάτων χωρίς άδεια, το συμβούλιο καθιέρωσε στενή συνεργασία και ένα μόνιμο φόρουμ για διάλογο μεταξύ του δημοτικού συμβουλίου και όλων των πλατφορμών: Airbnb, Homeaway, Booking, TripAdvisor, Rentalia και Apartur».
Η αυξημένη χρηματοδότηση σε ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους κατέστησε δυνατή την ανάλυση περισσότερων από 17.000 καταχωρίσεων σε 140 πλατφόρμες ιστού και την επιβολή 6.453 κυρώσεων.
Το δημοτικό συμβούλιο κατάφερε να ελέγξει όλα τα καταλύματα στις πλατφόρμες και αφαίρεσε 5.157 παράνομες λίστες. Για την ενδυνάμωση των κανονισμών, η ομάδα επιθεώρησης ενισχύθηκε με προσωπικό και από 18 άτομα που ήταν μέχρι πρότινος αυξήθηκε σε 80 με αποστολή να επιθεωρήσει και να επιβάλει πρόστιμα σε παράνομα διαμερίσματα. Επίσης, εντοπίζονται διαφημίσεις χωρίς άδεια ιστού, ξεκίνησαν επιθεωρήσεις, εξεδόθησαν κυρώσεις και αυξήθηκαν οι πειθαρχικές διαδικασίες. Για την αποτροπή των πολιτών να ασχοληθούν με δραστηριότητα χωρίς άδεια, η ποινή για τη δημοσίευση διαφημίσεων χωρίς άδεια κυμάνθηκε από 3.000 € σε 30.000 €. Το πρόστιμο για κατόχους αδειών που δεν ενσωματώνουν τον αριθμό άδειας χρήσης τους στη διαφήμιση αυξήθηκε από 300 ευρώ σε 3.000 €. Η κύρωση για τους δικαιοπάροχους που δεν συμμορφώνονται με την τηλεφωνική απαίτηση 24 ωρών βοήθειας αυξήθηκε επίσης από 300 ευρώ σε 3.000 ευρώ. Για εκείνους τους παρόχους που ασχολούνται με τουριστική δραστηριότητα χωρίς άδεια, το πρόστιμο κυμαίνεται από 30.000 έως 60.000 ευρώ. Μεταξύ 2017 και 2019, ξεκίνησαν περισσότερες από 6.400 πειθαρχικές διαδικασίες.
Βέβαια, τα κανονιστικά μέτρα δε λειτουργούν μόνο τιμωρητικά. Απεναντίας, τα δημοτικά συμβούλια είναι επίσης πρόθυμα να βοηθήσουν στην προώθηση των οφελών της οικονομίας διαμονής και τη βελτιστοποίησή τους, ενώ έχουν ξεκινήσει τη διαχείριση της νέας δυναμικής που έχει αρχίσει ν’ αναπτύσσεται. Το τι ακριβώς θα συμβεί στο μέλλον ουδείς μπορεί να το εκτιμήσει με ακρίβεια. Το σίγουρο είναι πως στην καινούρια εποχή που έχει ανατείλει για τη Βαρκελώνη, η ευημερία και η ψυχολογική αξία όλων είναι ο βασικός στόχος ολόκληρου του συστήματος.
