Το Κέντρο Πρόληψης κατά των Εξαρτήσεων και της Προαγωγής της Υγείας «ΔΙΟΔΟΣ» ξεκίνησε τη δράση του το 2000 με σκοπό την πρωτογενή πρόληψη των εξαρτήσεων και την προαγωγή της ψυχοκοινωνικής υγείας. Απευθύνεται σε όλη την κοινότητα, αλλά και σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες, όπως εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, γονείς, παιδιά-εφήβους.
Η επιστημονικά υπεύθυνη του κέντρου, κα Ιωάννα Μαρίνου μιλά στη «δ» για το ρόλο της «Διόδου» στη σημερινή κοινωνία και επισημαίνει την ανάγκη βιωματικής ανάπτυξης και καλλιέργειας βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων. Μιλά επίσης για την εξάρτηση παιδιών, εφήβων και ενηλίκων από το διαδίκτυο και επισημαίνει ότι θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε την απομόνωση λόγω του κορωνοϊού για ουσιαστική αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Διαβάστε παρακάτω τη συνέντευξη της κυρίας Μαρίνου αναλυτικά:
• Κυρία Μαρίνου, πότε και πώς ξεκίνησε η δράση της Διόδου;
Η λειτουργία της Διόδου ξεκίνησε το 1994 ως πρόγραμμα του Δημοτικού Οργανισμού Πρόνοιας του Δήμου Ρόδου. Επρόκειτο για το τέταρτο κέντρο πρόληψης σε όλη την Ελλάδα. Σήμερα υπάρχουν συνολικά 74, περίπου ένα σε κάθε υγειονομική περιφέρεια.
Το έτος 2000 η Δίοδος πήρε τη μορφή της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας με εταίρους το Δήμο, την Περιφέρεια και κάποιους κοινωνικούς φορείς, δηλαδή την Α’ ΕΛΜΕ Δωδεκανήσου, το Δικηγορικό Σύλλογο της Ρόδου και την ΠΕΔ Ν. Αιγαίου. Τότε, ήταν που ξεκίνησε η συνεργασία του ΟΚΑΝΑ με όλα τα κέντρα πρόληψης. Άρχισαν να δημιουργούνται εν ολίγοις κέντρα πρόληψης σε όλη την Ελλάδα με τη συνεργασία του ΟΚΑΝΑ.
• Ποιοι είναι οι στόχοι και ο ρόλος της Διόδου;
Όταν πρωτοξεκινήσαμε θέσαμε ως στόχο την πρωτογενή πρόληψη των εξαρτήσεων από ουσίες και την προαγωγή της υγείας, γενικότερα. Στοχεύαμε στην κινητοποίηση των χρηστών ναρκωτικών ουσιών, των οικογενειών και των φίλων τους, ώστε να ζητήσουν βοήθεια από θεραπευτικά προγράμματα που λειτουργούσαν τότε στην Ελλάδα.
Σε δεύτερο επίπεδο, στοχεύαμε στην πρόληψη μέσω ενημερωτικών δράσεων σε σχολεία και όχι μόνο. Με την πάροδο των χρόνων και όσο η πρόληψη εδραιωνόταν στην Ελλάδα, η ενημέρωση σταδιακά παραχώρησε τη θέση της σε βιωματικά προγράμματα και σεμινάρια. Αυτό κάνουμε σήμερα κατά βάση.
Σήμερα, τα προγράμματα της Διόδου αποσκοπούν στην ενδυνάμωση των υγιών μηχανισμών ατόμων και ομάδων (οικογένεια, σχολείο, σύλλογοι, επιστημονικά σωματεία, κ.λ.π.) που λειτουργούν ως φυσικοί φραγμοί ενάντια σε κάθε είδους εξάρτηση, την εκπαίδευση σε νέες δεξιότητες που χρειάζεται σήμερα ο Άνθρωπος για να ζήσει σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει, την ενθάρρυνση της αυτενέργειας, της επικοινωνίας και της ανάπτυξης σχέσεων συνεργασίας μεταξύ ατόμων και ομάδων μέσα στην Κοινωνία.
Η ενημέρωση και η κινητοποίηση των χρηστών έχει περάσει στις δομές απεξάρτησης που υπάρχουν και στον τόπο μας, όπως η μονάδα αποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ και το παράτημα του ΚΕΘΕΑ.
• Αναφερθήκατε πριν στην εκπαίδευση πάνω σε βασικές δεξιότητες. Θα πρέπει κανείς να εκπαιδευτεί ώστε να αποκτήσει στοιχειώδεις κοινωνικές δεξιότητες;
Εύστοχη ερώτηση…. Εκ πείρας θα σας απαντήσω πως ναι, χρειάζεται να εκπαιδευτεί. Έχει αποδειχθεί ότι ο σύγχρονος άνθρωπος, χρειάζεται να εκπαιδευτεί σε νέες δεξιότητες. Στην παραδοσιακή κοινότητα, η επικοινωνία και αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών λειτουργούσε το δίχως άλλο. Στη μοντέρνα και μεταμοντέρνα κοινωνία, όπου κυριαρχεί ο ατομικισμός, ο άνθρωπος χρειάζεται να συνεκπαιδευτεί πάνω στη συλλογική δράση και αλληλεπίδραση. Δεν είναι αυτονόητη η επικοινωνία, η συνεργασία και η έκφραση των συναισθημάτων. Δεν είναι δεδομένα όλα αυτά και δεν λειτουργούν βιωματικά.
Στην οικογένεια δημιουργούνται συχνά προβλήματα επειδή οι νέοι γονείς οι οποίοι μεγάλωσαν με παραδοσιακά βιώματα, καλούνται να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σύμφωνα με όσα έχουν μάθει μεγαλώνοντας.
Είμαστε π.χ. μία γενιά που μεγάλωσε με την τιμωρία… πράγμα που θεωρείται πλέον αντιπαιδαγωγικό. Και μπορεί οι γονείς να γνωρίζουν ότι δεν είναι σωστή η μέθοδος της τιμωρίας, δεν γνωρίζουν όμως ποια άλλη μέθοδο να εφαρμόσουν, επειδή έτσι έμαθαν και επειδή το βίωμα είναι ισχυρό.
Υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι το βίωμα παραμένει σταθερό μέσα μας, αντίθετα με τη γνώση. Γι αυτό και στραφήκαμε άλλωστε στα βιωματικά σεμινάρια και σταματήσαμε τις ενημερωτικές δράσεις.
• Έχουν αλλάξει σήμερα οι κοινωνικοί ρόλοι και πόσο επηρεάζει αυτό το γεγονός τις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας;
Οι ρόλοι στην οικογένεια έχουν αλλάξει πολύ. Ο μπαμπάς και η μαμά θεωρούνται ισότιμοι. Πράγμα αντίθετο με το παραδοσιακό μοντέλο της οικογένειας. Συχνά οι γονείς αλλά και οι εκπαιδευτικοί αναφέρονται στην έννοια του σεβασμού, παραπονιούνται ότι τα παιδιά δεν τους σέβονται. Χρειάζεται όμως να αναρωτηθούμε εάν επρόκειτο πράγματι για σεβασμό ή μάλλον για φόβο απέναντι στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς. Οι εκπαιδευτικοί από την άλλη έχουν χάσει το παραδοσιακό τους ρόλο στο σχολείο. Έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος είναι μπερδεμένος, πράγμα που επηρεάζει τον τρόπο που δρα και λειτουργεί στην μικροκλίμακα της οικογένειας ή στην ευρύτερη κλίμακα της κοινωνίας.
• Μιλώντας για εξαρτήσεις… Πόσο σοβαρή μπορεί να είναι η εξάρτηση από το διαδίκτυο;
Μία από τις μεγαλύτερες εξαρτήσεις στις μέρες μας, είναι το διαδίκτυο, κυρίως όταν μιλάμε για παιδιά και εφήβους. Γι’ αυτό και συνεχώς εφιστούμε την προσοχή των γονιών στο τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το παιδί απέναντι στις ηλεκτρονικές συσκευές. Πρέπει να μπαίνουν σαφή όρια…
Προσωπικά, πιστεύω ότι δεν χρειάζεται να δαιμονοποιείται η τεχνολογία. Αντίθετα, πρέπει να εξετάσουμε το υπόβαθρο της εξάρτησης, να ανακαλύψουμε ποιες αιτίες κρύβονται πίσω από αυτή τη συμπεριφορά. Εάν λ.χ. έχει κανείς μία ισχυρά δομημένη αυτοεκτίμηση, δεν θα χρησιμοποιήσει ψεύτικη εικόνα προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δεν θα κάνει υπερπροσπάθεια να προβάλλει μία εξιδανικευμένη ζωή. Από την άλλη η προβολή των ζωών κάποιων ατόμων, μπορεί να αποτελέσει αιτία να πληγεί η αυτοεκτίμηση κάποια άλλης πληθυσμιακής ομάδας. Μπορεί να συγκρίνει κανείς τη ζωή του με τη ζωή κάποιου άλλου και αυτό να τον επηρεάσει αρνητικά…
Εάν όμως υπάρχει ουσιαστική επαφή με τους ανθρώπους γύρω μας, δεν θα την αναζητήσουμε μέσα από το διαδίκτυο. Το οποίο έχει και τα καλά του, αρκεί πάντα να μη χάνουμε το μέτρο. Δεδομένων και των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, ένας άνθρωπος πολύ εύκολα μπορεί να πέσει στην παγίδα της κατάχρησης του διαδικτύου. Και όταν αναφέρομαι σε κοινωνικοοικονομικές συνθήκες αναφέρομαι στην περίπτωση των ανέργων ό το διαδίκτυο αποτελεί τη μόνη πηγή ψυχαγωγίας και επικοινωνίας. Υπάρχουν επίσης άνθρωποι απομονωμένοι στα σπίτια τους για διάφορους λόγους. Γι΄ αυτούς το διαδίκτυο αποτελεί παράθυρο επικοινωνίας με τον …έξω κόσμο.
• Πώς μπορούμε να αποφύγουμε τη χρήση του διαδικτύου στην απομόνωση, ελέω κορωνοϊού;
Αυτό που συνιστούμε στους γονείς, όσο παραμένουν τα παιδιά στο σπίτι, είναι να περνούν τις ώρες πιο δημιουργικά και να μην καταφεύγουν στην εύκολη λύση του διαδικτύου. Αρχικά θα πρέπει να πειστούν οι ίδιοι οι γονείς να επιλέξουν κάποια εναλλακτική δραστηριότητα, γιατί όπως είπαμε και πριν, είναι δύσκολο να παραμερίσει κανείς τη βιωματική του εμπειρία. Ένα παιδί που μεγαλώνει σε μία οικογένεια όπου οι γονείς έχουν ενδιαφέροντα, διαβάζουν, πηγαίνουν στο θέατρο έχουν χόμπι, λειτουργεί σύμφωνα με το παράδειγμά τους.
Ωστόσο οι περισσότεροι γονείς δεν αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους δημιουργικά, αλλά μπροστά σε μία οθόνη. Αυτό σημαίνει ότι έχουν διαρρηχθεί πλέον οι ουσιαστικές σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας. Ίσως λοιπόν θα πρέπει να εκμεταλλευθούμε αυτή την ευκαιρία για να επαναδιαπραγματευθούμε τα σημαντικά πράματα στη ζωή μας. Δεν θα είναι εύκολο για ένα γονιό να πείσει ένα έφηβο να ασχοληθεί με κάτι άλλο από το διαδίκτυο, όπως δεν θα είναι εύκολο να τον πείσει να παραμείνει στο σπίτι. Ας ξεκινήσουμε όμως από εκεί… Γιατί δυσκολεύεται ένας έφηβος να παραμείνει στο σπίτι; Συνήθως επειδή οι συνθήκες που δημιουργούνται στην οικογένεια είναι τέτοιες που κάνουν τον έφηβο να ασφυκτιά. Θέλει να συνομιλεί με συνομήλικους για τα προβλήματα του και εάν οι ενήλικοι απέναντι του έχουν κλειστά αυτιά, τότε σίγουρα θα στραφεί στους συνομήλικους.
Εάν ένας έφηβος μας μιλήσει γα το πρόβλημά θα πρέπει να φροντίσουμε να μην πέσουμε στην παγίδα να το υποτιμήσουμε, λέγοντας πώς υπάρχουν σοβαρότερα προβλήματα στον κόσμο των ενηλίκων. Εκείνη τη στιγμή, μας μοιράζεται τη δική του αλήθεια, το δικό του προβληματισμό, όποιος και αν είναι αυτός. Ας ακούσουμε τι μας λέει και ας νοιαστούμε πραγματικά γι’ αυτό. Μόνο έτσι θα καλλιεργήσουμε μία σχέση εμπιστοσύνης. Ουσιαστικά αυτό που θα πρέπει να ακούσουμε είναι το συναίσθημά τους και όχι το πρόβλημά τους.
