Το γεγονός πως στην τελευταία διετία παρουσιάζεται στην Ελλάδα σεισμική έξαρση με σεισμούς οι οποίοι ξεκίνησαν από μεγάλα επίπεδα και εξελίσσονται χαμηλότερα (αλλά χωρίς να γνωρίζουμε πώς θα εξελιχθούν μετέπειτα) επισημαίνει σε συνέντευξή του προς την «δημοκρατική» ο δρ Γεράσιμος Παπαδόπουλος, σεισμολόγος, επιστημονικός συνεργάτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και UNESCO, μέλος της Επιτροπής Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου.
Με αφορμή και τον πρόσφατο σεισμό 4,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που σημειώθηκε στην Ρόδο, ο κ. Παπαδόπουλος μιλάει για την σεισμική δραστηριότητα, για την επιστημονική παρακολούθηση κάθε περιοχής αλλά και για τα τοπικά συντονιστικά όργανα σε δήμους και περιφέρειες.
Επίσης μιλάει για το λεγόμενο ‘ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου’ (Νίσυρος, Σαντορίνη, Μήλος και Μέθανα στη ΒΑ Πελοπόννησο) όπου τα ηφαίστεια της Σαντορίνης και της Νισύρου παραμένουν σε… ύπνωση –και δεν έχουν ‘σβήσει’!
• Κύριε Παπαδόπουλε, θα ήθελα να ξεκινήσουμε από την σεισμική έξαρση στην οποία αναφέρεστε κι εσείς σε δηλώσεις σας, που σημειώνεται τον τελευταίο καιρό σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας –μεταξύ αυτών και η Ρόδος που έδωσε έναν σεισμό της τάξης των 4,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και θα σας ζητήσω να μας δώσετε μια γενικότερη εικόνα.
Το τελευταίο διάστημα, γίνονται σεισμοί σε πολλές περιοχές της χώρας. Όμως όλοι αυτοί οι σεισμοί βρίσκονται σε χαμηλά μεγέθη –μεταξύ αυτών και η Ρόδος όπου σημειώθηκε πριν από λίγες ημέρες, ένας σεισμός μεγέθους 4,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Πρέπει να θυμίσω ότι στην διετία 2020-2021 είχαμε εντονότατη έξαρση, με μεγάλα μεγέθη σεισμών που εκδηλώθηκαν σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπως νότια της Κρήτης τον Μάιο του 2020 με μέγεθος 6,6 Ρίχτερ (νότια της Ιεράπετρας), στην Σάμο στις 30 Οκτωβρίου 2020 με μέγεθος 7 Ρίχτερ, στην Θεσσαλία κοντά στον Τύρναβο τον Μάρτιο του 2021 με μεγέθη 6,3 και 6,2 Ρίχτερ, ακολούθως ο γνωστός σεισμός του Αρκαλοχωρίου στις 27 Σεπτεμβρίου 2021 με μέγεθος 6 Ρίχτερ και κατόπιν, στις 12 Οκτωβρίου 2021 στα θαλάσσια ανοιχτά της ανατολικής Κρήτης με 6,3 Ρίχτερ. Βλέπουμε λοιπόν ότι μέσα σε δύο χρόνια είχαμε πάρα πολλούς αλλεπάλληλους σεισμούς με πολύ μεγάλα μεγέθη. Έκτοτε, η σεισμική δραστηριότητα στην χώρα χαρακτηρίζεται από μικρότερα μεγέθη σεισμών (θα έλεγα, σε φυσιολογικό πλέον επίπεδο) ενώ στο τελευταίο διάστημα παρατηρήθηκαν κι άλλοι σεισμοί. Κατά συνέπεια, αυτή τη στιγμή δεν βλέπουμε κάπου να υπάρχει έντονη έξαρση σε σημείο που να μας κάνει να ανησυχούμε ως προς το μέλλον. Βεβαίως, ξεχωρίζω την περιοχή του Αρκαλοχωρίου όπου γίνονται καθημερινά σεισμοί αλλά στο πλαίσιο της μετασεισμικής ακολουθίας. Επίσης αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση της Θήβας, όπου από τον Ιούλιο του 2021 έχουμε μια συνεχή σεισμική δραστηριότητα με χαμηλά μεγέθη, η οποία δεν πρέπει να μας εφησυχάζει εντελώς διότι δεν είμαστε ακόμη σίγουροι για το πού θα καταλήξει.
Στην τρέχουσα συγκυρία δεν υπάρχει σεισμική έξαρση άξια λόγου σε άλλη περιοχή του ελλαδικού χώρου.
• Συνεπώς, μας λέτε ότι δεν υπάρχει κάτι ανησυχητικό στην σεισμική έξαρση που παρατηρείται αλλά παραμένει αντικείμενο παρακολούθησης από τους επιστήμονες.
Βεβαίως, πάντοτε υπάρχει η παρακολούθηση αλλά εξίσου σημαντικό είναι να αξιολογούμε, εμείς οι επιστήμονες, και όχι μόνον να καταγράφουμε και να ανακοινώνουμε. Ωστόσο πρέπει να θυμίσω ότι η πατρίδα μας χαρακτηρίζεται από την υψηλότερη σεισμικότητα σε ολόκληρο τον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο και κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι θα επέλθει. Γι’ αυτό και πρέπει να παρατηρούμε, να αξιολογούμε αλλά και σε τοπικό επίπεδο να εφαρμόζονται τα προληπτικά μέτρα εκείνα που προβλέπει το επιχειρησιακό σχέδιο ‘Εγκέλαδος’ ως προς το προληπτικό του σκέλος –αφού έχει και το σκέλος που αναφέρεται στις ενέργειες που πρέπει να γίνουν αμέσως μετά από έναν σεισμό. Το σχέδιο ‘Εγκέλαδος’ προβλέπει ότι όλες οι αρχές, δήμοι, περιφέρειες κ.λπ. πρέπει να κάνουν μια σειρά από προληπτικές ενέργειες που θα μειώσουν τις αρνητικές συνέπειες ενός ισχυρού σεισμού –όποτε κι αν γίνει αυτός.
• Πάντως υπάρχει πάντα μία δίοδος επικοινωνίας ανάμεσα στον επιστημονικό κόσμο και στους φορείς.
Ασφαλώς υπάρχει. Σε κεντρικό επίπεδο υπάρχει η Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου η οποία όταν χρειάζεται, συνέρχεται και εξετάζει με επιστημονική αξιολόγηση την πορεία μιας συγκεκριμένης περιοχής. Επίσης, σε επίπεδο περιφερειών και δήμων, υπάρχουν τα Συντονιστικά Όργανα Πολιτικής Προστασίας, όπου κατά την κρίση τους μπορούν να καλούν και επιστήμονες να εκφράσουν την γνώμη τους, να διαφωτίσουν περαιτέρω τους τοπικούς φορείς, έτσι ώστε κι εκείνοι να λάβουν υπόψη τους και τις επιστημονικές γνώσεις, στις επιχειρησιακές αποφάσεις τις οποίες λαμβάνουν.
Σήμερα η επιστήμη διαθέτει πολλά όπλα καταγραφής, ανάλυσης, αξιολόγησης. Οι επιστήμονες επιβάλλεται να τα αξιοποιούμε προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, το οποίο διψά για έγκαιρη και τεκμηριωμένη ενημέρωση.
• Είχατε αναφερθεί παλαιότερα στην ηφαιστειακή δραστηριότητα που σημειώνεται σε περιοχές της χώρας. Στα Δωδεκάνησα, στη Νίσυρο, στις Κυκλάδες, στην Σαντορίνη, αλλά πάντα υπάρχει μια… ανησυχία για τα ηφαίστεια. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Η αλήθεια είναι ότι στο λεγόμενο ‘ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου’ (Νίσυρος, Σαντορίνη, Μήλος και Μέθανα στη ΒΑ Πελοπόννησο) έχουμε πρωτίστως το ηφαίστειο της Θήρας (Σαντορίνη) το οποίο κυρίως μας απασχολεί –υπό την έννοια ότι είναι ένα μεγάλο ενεργό ηφαίστειο το οποίο βρίσκεται σε ύπνωση από τις αρχές του 1950, όταν είχε γίνει εκεί η τελευταία μέχρι τώρα, έκρηξη. Πριν το 1950 είχαν σημειωθεί αλλεπάλληλες εκρήξεις (δεκαετία του ’20, του ’30 και του’40) και βέβαια πιο πριν, τον 19ο, τον 18ο αιώνα κι ακόμη παλαιότερα. Όμως, όταν ένα ηφαίστειο βρίσκεται σε ύπνωση δε σημαίνει ότι δεν είναι ενεργό! Παραμένει ενεργό και κάποια στιγμή θα ενεργοποιηθεί πάλι –χωρίς να γνωρίζουμε πότε.
Στη Νίσυρο, υπάρχει επίσης ένα ηφαιστειακό κέντρο στο οποίο έχουν γίνει κάποιες εκρήξεις –μικρότερου μεγέθους- αλλά και αυτό θεωρείται ενεργό.
Λιγότερο ενεργό εμφανίζεται και το ηφαίστειο των Μεθάνων ενώ της Μήλου, θεωρείται ότι βαίνει προς ύπνωση και τελική κατάσβεση. Η Πολιτεία και οι επιστήμονες, δεν το έχουν ξεχάσει όμως. Από το 2012 κι ύστερα στο πλαίσιο του ΟΑΣΠ έχει δημιουργηθεί μία Ειδική Επιτροπή για την παρακολούθηση του Ηφαιστειακού Τόξου του Νοτίου Αιγαίου –της οποίας είμαι μέλος. Η Επιτροπή, κατά καιρούς εξετάζει την κατάσταση των ηφαιστειακών κέντρων. Είναι στα σχέδιά μας, να εισηγηθεί η Επιτροπή και να εκπονηθεί ένα ανάλογο επιχειρησιακό σχέδιο και για το ηφαίστειο της Νισύρου. Πάντως, έρευνες έχουν γίνει για το ηφαίστειο και εξακολουθούν να γίνονται καθώς είναι ένα ηφαίστειο το οποίο ΔΕΝ είναι σβησμένο, αλλά σε κατάσταση ‘ύπνωσης’ –όπως και της Σαντορίνης. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν θα ενεργοποιηθούν κάποια στιγμή! Δεν μπορούμε να ξέρουμε πότε αλλά θα συμβεί και πρέπει να είμαστε έτοιμοι.
• Όταν λέτε ότι ένα ηφαίστειο είναι σε ‘ύπνωση’ κι ένα άλλο έχει ‘σβήσει’, σίγουρα έχει διαφορά!
Ασφαλώς! Το ηφαίστειο που έχει σβήσει σημαίνει ότι δεν έχει πια τη δυνατότητα να ενεργοποιηθεί και να κάνει εκρήξεις. Και υπάρχουν πάρα πολλά τέτοια ηφαίστεια στον ελλαδικό χώρο, τα οποία είναι παλαιότερης γεωλογικής ηλικίας.
Τα ενεργά είναι, πρωτίστως της Σαντορίνης και της Νισύρου και δευτερευόντως των Μεθάνων.
