Μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα στο Αιγαίο

Το 2017 παρέλαβε σκυτάλη συγκρατημένης αισιοδοξίας, αλλά και καχυποψίας, όσον αφορά το Κυπριακό. Δυστυχώς όμως, δεν συμβαίνει το ίδιο και στο Αιγαίο, η ουσία του οποίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το ζήτημα της Μεγαλονήσου. Η επιθετικότητα της Τουρκίας στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια του 2016 σημείωσε μεγάλη άνοδο, σύμφωνα με τον απολογισμό των πιο πρόσφατων δεδομένων του ΓΕΕΘΑ.

Συγκεκριμένα, η τουρκική πολεμική αεροπορία (ΤΠΑ) έκανε 57 υπερπτήσεις πάνω από ελληνικό έδαφος, το οποίο είναι ρεκόρ για την περίοδο 2009-2016 που καλύπτουν τα δημοσιοποιημένα στοιχεία του ΓΕΕΘΑ. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς στο διάστημα 2013-2015 είχε ήδη παρουσιαστεί κατακόρυφη αύξηση με 11, 14 και 36 υπερπτήσεις, αντίστοιχα, σε σχέση με τις 4 το 2011 και 3 το 2012.

Τα στοιχεία του ΓΕΕΘΑ κρύβουν επίσης μία ακόμα πολύ ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια. Ο αριθμός των εμπλοκών για το διάστημα 2010-2016 ήταν σχεδόν μηδενικός. Με τον όρο εμπλοκή εννοούμε τις περιπτώσεις όπου οι αναχαιτίσεις εξελίχθησαν σε αερομαχία. Για τις 1.678 παραβιάσεις του Εθνικού Εναέριου Χώρου (ΕΕΧ) το 2009, ο αριθμός εμπλοκών ήταν 237, δηλαδή περίπου 14%. Το 2010 το ποσοστό εμπλοκών/παραβιάσεων έπεσε στο 1%, 1,4% το 2011, 0% το 2013, 0,4% το 2014 και εμφάνισε μικρή άνοδο το 2015 και 2016, γύρω στο 4%. Ουσιαστικά μιλάμε για χρονιές χωρίς εμπλοκές παρά τις εκατοντάδες παραβιάσεις του ΕΕΧ. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό, πρέπει να γνωρίζουμε τι συμβαίνει καθημερινά στο Αιγαίο.

Από τη στιγμή της απογείωσης μαχητικών από αεροδρόμια της Τουρκίας, γίνονται άμεσες ενέργειες από το Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων. Το ΕΚΑΕ έχει τεράστια εμπειρία και αξιοποιεί κατάλληλα τα αεροσκάφη αναχαίτισης. Λόγω του τεράστιου κόστους, προτεραιότητα δίδεται στη μεγιστοποίηση παραμονής των μαχητικών μας στο πεδίο επιχειρήσεων. Το πρόβλημα είναι ότι εκεί έχουν το πλεονέκτημα οι Τούρκοι, καθώς διατηρούν την πρωτοβουλία και μπορούν να πετάνε για αρκετό χρόνο πάνω από το Αιγαίο, συχνά λόγω της δυνατότητάς τους να εκτελέσουν εναέριο ανεφοδιασμό. Αυτό σημαίνει ότι το ίδιο ζεύγος αεροσκαφών της ΤΠΑ μπορεί να απαιτήσει δυσανάλογο αριθμό δικών μας, εκτοξεύοντας το κόστος.

Η αναχαίτιση των τουρκικών αεροσκαφών που παραβιάζουν τον ΕΕΧ γίνεται σύμφωνα με συγκεκριμένους διεθνείς κανόνες. Κάθε περιστατικό αναχαιτίζεται, είτε από απόσταση με εικονικό εγκλωβισμό ή με προσέγγιση και αναγνώριση, ανάλογα με τις οδηγίες. Οι Τούρκοι, βέβαιοι ότι δεν θα καταρριφθούν, συχνά αγνοούν τους εικονικούς εγκλωβισμούς και την αναγνώρισή τους από τα ελληνικά μαχητικά, συνεχίζοντας την πτήση τους μέσα στον ΕΕΧ και πάνω από ελληνικά εδάφη.

Ο εκμηδενισμός των εμπλοκών υποδεικνύει ότι έχουμε φτάσει σε μια νέα πραγματικότητα στο Αιγαίο. Είμαστε ουσιαστικά πλέον απλοί παρατηρητές και καταγραφείς της τουρκικής επιθετικότητας, ανήμποροι να την κάμψουμε στο ελάχιστο. Αυτή είναι η βουβή στρατηγική νίκη της Τουρκίας. Το ζήτημα είναι πολιτικό, καθώς επιμένουμε σε μια αντιδραστική αντιμετώπιση της επιθετικότητάς της, εδραιώνοντας το status quo. Βιώνουμε, δηλαδή, την de facto απεμπόληση του νομίμου δικαιώματός μας για άμυνα των συνόρων μας.

Τα παραπάνω έχουν ήδη «μεταφραστεί» από τον αναγνώστη ανάλογα με την ιδεολογία του, ανεξαρτήτως της ουσίας. Αν είμαστε προς το αριστερό άκρο του πολιτικού φάσματος ζούμε σε μια παράλληλη πραγματικότητα αγγελικά πλασμένη, με πλήρη άρνηση της σημασίας των τουρκικών διεκδικήσεων. Αν είμαστε στην αντίπερα όχθη, τα βλέπουμε όλα ως κομματική ευκαιρία, καπηλευόμενοι κάθε έννοια πατριωτισμού και αγνοώντας τόσο τα τραγικά λάθη του παρελθόντος όσο και την τωρινή επιχειρησιακή και γεωπολιτική πραγματικότητα. Οι μεν θέλουν να χορέψουν κουμπαγιά γύρω από τη φωτιά, οι δε να πάρουμε την Πόλη. Αυτό μας εμποδίζει να αναπτύξουμε μια μακροχρόνια στρατηγική που θα μπορέσει να αποτρέψει την τακτική της Τουρκίας. Εχουμε πολλά αναξιοποίητα όπλα στη διάθεσή μας, τόσο διπλωματικά όσο και στρατιωτικά, αυτό που χρειαζόμαστε είναι καινοτομία, επαγγελματισμό και πάνω απ’ όλα πολιτική βούληση.

* Ο κ. Νικόλας Κατσίμπρας διδάσκει στα προγράμματα επίλυσης συγκρούσεων του πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης και του City University of NY, είναι Senior Fellow του Hellenic American Leadership Council και πρώην αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού.