H εφαρμογή της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης ξεκίνησε με το νόμο για το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ν.1397/83), διευρύνθηκε με τον ν.2071/92 και παγιώθηκε με το ν.2716/99 «Ανάπτυξη και εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και άλλες διατάξεις» με τις κατευθύνσεις της ΕΕ. Η κωδική ονομασία – «Ψυχαργώς» – από τη μυθολογική «Αργώ» και την επιστροφή του χρυσόμαλλου δέρατος, παραπέμπει στην «επιστροφή» των ψυχικά ασθενών από τα «άσυλα» στην κοινότητα, που υποτίθεται ότι θα επέφερε η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση.
Η πρώτη αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης, «Ψυχαργώς Β’», για την περίοδο 2001 – 2010 προέβλεπε ανάμεσα σε άλλα την κατάργηση των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων Αθήνας, Θεσσαλονίκης και Λέρου έως το 2015 και του Δρομοκαΐτειου έως το 2010, οδήγησε στη δημιουργία Μονάδων Ψυχικής Υγείας από ΜΚΟ.
Παρά τον υποκριτικό στόχο της «αποασυλοποίησης», η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση – που στηρίχτηκε ενεργά από όλα τα κόμματα εκτός από το ΚΚΕ – ποτέ δεν έκρυψε τα «δόντια» της. Τονίζει το υψηλό κόστος των εξειδικευμένων υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας: «Το συνολικό ετήσιο κόστος των “νόσων του εγκεφάλου” στις 30 ευρωπαϊκές χώρες υπολογίσθηκε σε 798 δισ. ευρώ. Από αυτό, 37% αφορά σε άμεσο υγειονομικό κόστος, το 23% σε άμεσο μη υγειονομικό κόστος και το 40% σε έμμεσο κόστος που προκύπτει από την απώλεια παραγωγικότητας», αναφέρεται στο ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ’.
Το βάρος για τη φροντίδα των ψυχικά ασθενών μεταφέρεται ολοένα και περισσότερο στην πλάτη της οικογένειας
Η μεταφορά του κόστους – οικονομικού και ψυχολογικού – στην οικογένεια και στον ασθενή «ντύνεται» ιδεολογικά από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ): «Κάθε άτομο με ψυχικές διαταραχές έχει το δικαίωμα να ζει και να εργάζεται στην κοινότητα». Φιλοσοφία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης της ΕΕ και βασική αρχή του ΠΟΥ είναι η άτυπη φροντίδα υγείας, δηλαδή η «αυτοφροντίδα».
Ετσι, στα τέλη Μάη 2013 ο τότε υπουργός Υγείας, Ανδρ. Λυκουρέντζος, υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με τον Επίτροπο Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ενταξης, Lazlo Andor, το οποίο:
Επιβεβαιώνει την κατάργηση των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων το 2015.
Καταργεί κάθε χρηματοδότηση (σ.σ. ευρωπαϊκά και κρατικά κονδύλια) στις δομές Ψυχικής Υγείας το 2015.
Για τα έτη 2013 – 2014 εγκρίνεται κοινοτικό κονδύλι 100 εκατ. ευρώ προς αυτές τις δομές. Ουσιαστικά το ευρωπαϊκό κονδύλι δίνεται για να προετοιμαστεί η διάλυσή τους και η ανταποδοτική λειτουργία με πληρωμές ασθενών κι ασφαλιστικών ταμείων.
Το παράδειγμα της Ιταλίας
Η Ιταλία θεωρείται «φάρος» της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, με βασικό πυλώνα το κλείσιμο των ψυχιατρικών νοσοκομείων. Ας δούμε τα αποτελέσματα, όπως παρουσιάζονται σε άρθρο του περιοδικού «Ευρωπαϊκά Αρχεία της Ψυχιατρικής και της κλινικής Νευρολογίας» με τίτλο «Ιταλική ψυχιατρική μεταρρύθμιση 1978: Ορόσημο για την Ιταλία και την Ευρώπη το 2010;» (Νοέμβρης 2011, τεύχος 261):
Και τα 76 ψυχιατρικά νοσοκομεία με 78.000 τροφίμους λειτουργούσαν ακόμη το 1996. Οταν η κυβέρνηση απείλησε με οικονομικές κυρώσεις, 26 ψυχιατρικά νοσοκομεία έκλεισαν σε διάστημα 2 ετών. Το 1998 μόνο 7.704 ασθενείς φιλοξενούνταν ακόμα σε 50 ψυχιατρικά νοσοκομεία και 6.459 φιλοξενούνταν σε άλλους χώρους διαβίωσης. Οι υπόλοιποι ασθενείς απλά στάλθηκαν στα σπίτια τους.
Σε ένα επιστημονικό συνέδριο το Μάη του 2005 ο Τζιοβάνι Ντε Τζιρόλαμο, επί μακρόν σύμβουλος του ιταλικού υπουργείου Υγείας, σχολίασε: «Το βάρος της μεταρρύθμισης φορτώθηκε στα μέλη των οικογενειών των ασθενών. Αν εγκατέλειπαν τη συνεργασία τους, το ψυχιατρικό μας σύστημα θα κατέρρεε σε λίγες ώρες».
Το βάρος της οικογένειας μελετήθηκε σε όλη τη χώρα. Βρέθηκε ότι το 97% των συγγενών ασθενών με σχιζοφρένεια είχαν το αίσθημα της απώλειας, το 83% ένιωθαν κατάθλιψη, το 73% είχαν παρατήσει τα χόμπι τους και 68% δεν έκαναν καθόλου διακοπές. Μόλις το 8% των οικογενειών έχαιρε κάποιας ψυχο-εκπαιδευτικής παρέμβασης.
Παράλληλα, η ανάπτυξη μικρών ψυχιατρικών τμημάτων για οξέα περιστατικά στα γενικά νοσοκομεία προχώρησε πολύ αργά. Ετσι, σύμφωνα με μια εθνική επισκόπηση του ιταλικού υπουργείου Υγείας, το 2001 υπήρχαν στη χώρα μόλις 9.300 κρεβάτια οξέων περιστατικών, από τα οποία τα 4.000 ήταν ιδιωτικά!
Τι γίνεται στην Ελλάδα
Το Δίκτυο Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩΣ» πρωτοστάτησε μέσα από τα ΝΠΙΔ (ΜΚΟ) στην εφαρμογή της πολιτικής «αποασυλοποίησης». Πολιτική στα πρότυπα της ΕΕ, που καθιστά συνολικά την Υγεία ατομική υπόθεση σύμφωνα με την οικονομική δυνατότητα του καθένα, κόβει συνεχώς την κρατική χρηματοδότηση και προωθεί την επιχειρηματική δράση και στον τομέα της Ψυχικής Υγείας.
Σύμφωνα με στοιχεία του ίδιου του Δικτύου, το διάστημα 2004 – 2009 το σύστημα Ψυχικής Υγείας συρρικνώθηκε βίαια, οι προϋπολογισμοί των Μονάδων Ψυχικής Υγείας καθηλώθηκαν στα επίπεδα του 2005, περίπου 25%-30% του προσωπικού πετάχτηκαν «στο δρόμο», το ίδιο και χιλιάδες ψυχικά πάσχοντες.
Το προσωπικό των Μονάδων δίνει τον καλύτερό του εαυτό για τη φροντίδα και την αξιοπρεπή διαβίωση των ασθενών, όμως εργαζόμενοι και ασθενείς είναι τα θύματα της επιχειρηματικής δράσης στην Υγεία, όπως σημειώνει το Σωματείο Εργαζομένων Ιδιωτικής Υγείας Αθήνας: Τεράστιες ελλείψεις σε προσωπικό, ελαστικές σχέσεις, εργαζόμενοι με ελλιπή ή καθόλου εκπαίδευση και υποστήριξη, απλήρωτοι για 2 – 6 μήνες. Το τελευταίο διάστημα δεν γίνεται καμία νέα πρόσληψη και αν γίνει μέσω κάποιου ΕΣΠΑ, είναι ορισμένου χρόνου. Από την άλλη προβάλλεται ο εθελοντισμός για όλες τις ειδικότητες.
Η παράδοση υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας σε ΜΚΟ έγινε ακριβώς για να απαλλαγεί το κράτος από την ευθύνη της χρηματοδότησης, η οποία διαρκώς μειώνεται. Ετσι, οι ΜΚΟ έχουν επιδοθεί σε ένα κυνήγι εύρεσης διαφόρων κοινοτικών προγραμμάτων, χορηγών και δωρεών. Ορισμένες δομές παρακρατούν μέρος της σύνταξης των ασθενών και επιλέγουν φιλοξενούμενους με αυτό το κριτήριο, ενώ αρκετοί φορείς δέχονται παραπάνω φιλοξενούμενους από το προβλεπόμενο όριο επειδή η χρηματοδότηση γίνεται «κατά κεφαλήν».
Ταυτόχρονα, οι ΜΚΟ μειώνουν στο έπακρο το λειτουργικό κόστος, για φαγητό, θέρμανση, έξοδα διαβίωσης. Μειώνονται δράσεις επανένταξης και κοινωνικοποίησης που μπορεί να κοστίζουν, εκτός αν την πληρώσει ο ασθενής.
Πηγή Ριζοσπάστης
