«Θα πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένο ότι από τώρα μέχρι και τα τέλη Μαΐου θα υπάρχει κάθετη πτώση της ζήτησης», δηλώνει στην «Κ» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων Γιάννης Ρέτσος, προσθέτοντας πως χωρίς δραστικά μέτρα από το κράτος και τις τράπεζες, πολλές επιχειρήσεις δεν θα αντέξουν. Ευελπιστεί πως οι χώρες της Ευρώπης θα αναζητήσουν τρόπους να παρεκκλίνουν από τις αρχές περί κρατικών ενισχύσεων, λόγω της έκτακτης κατάστασης με τις πρώτες αποφάσεις να έρχονται αύριο από το Eurogroup. «Καλούμαστε καθημερινά να αντιμετωπίζουμε καταστάσεις, τις οποίες δεν έχουμε δει κατά το παρελθόν», σημειώνει χαρακτηριστικά. Πιστεύει στο καλό σενάριο, σύμφωνα με το οποίο οι αρνητικές επιπτώσεις θα εξελίσσονται και θα φαίνονται στο πρώτο εξάμηνο του χρόνου και ελπίζει κατά το δεύτερο εξάμηνο, «αν όλα πάνε ομαλά και σύμφωνα με τις μετριοπαθείς έως αισιόδοξες εκτιμήσεις», να έχουμε ανάκαμψη. Η κατάσταση όμως επιδεινώθηκε απότομα με την αμερικανική απαγόρευση για ταξίδια στην Ευρώπη. «Βγαίνουν τα κράτη και ουσιαστικά απαγορεύουν τις μετακινήσεις, και επομένως ο πολίτης αισθάνεται παραβάτης ταξιδεύοντας», επισημαίνει.
Συνιστά ψυχραιμία, υπομονή, σοβαρότητα και απόλυτη συμμόρφωση στις οδηγίες από τους υπευθύνους και διατυπώνει με βεβαιότητα την εκτίμηση πως ο ελληνικός τουρισμός θα μπορέσει να ξεπεράσει και αυτή την κρίση. Πόσα και ποια όμως θα είναι τα θύματά της μένει βέβαια να εξακριβωθεί.
– Ποιες είναι οι επιπτώσεις στον τουρισμό από την εξάπλωση του κορωνοϊού και στην Ελλάδα; Εχετε κάποιες εκτιμήσεις για το μέγεθος των απωλειών;
– Η απόφαση των ΗΠΑ να αναστείλουν όλα τα ταξίδια από τις χώρες της Ευρώπης στην αμερικανική επικράτεια για 30 ημέρες, αλλάζει τελείως τα δεδομένα για την τουριστική αγορά. Επιδεινώνει την κατάσταση και επιβεβαιώνει αυτό που είχα πει από την αρχή της εκδήλωσης του φαινομένου, ότι δηλαδή πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι, γιατί τις επόμενες εβδομάδες θα καλούμαστε καθημερινά να αντιμετωπίζουμε καταστάσεις, τις οποίες δεν τις έχουμε δει κατά το παρελθόν. Οπότε χρειάζεται να ανασχεδιάζουμε διαρκώς τη στρατηγική. Η Αμερική είναι μία πολύ ευαίσθητη αγορά, με πολύ υψηλές ταξιδιωτικές εισπράξεις για τη χώρα. Η σχετική απόφαση επηρεάζει μεγάλους προορισμούς όπως είναι η Αθήνα, η Μύκονος, η Σαντορίνη και η Κρήτη. Θα πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένο ότι από τώρα μέχρι και τα τέλη Μαΐου θα υπάρχει κάθετη πτώση τις ζήτησης. Θεωρώ ότι θα πρέπει να ξεχάσουμε την αμερικανική αγορά, στο καλό σενάριο, για τις επόμενους 3 μήνες. Αρα αυτό είναι πάλι μία αλλαγή δεδομένων, διότι δείχνει ότι και μετά την κήρυξη της πανδημίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, υπάρχει πλέον μία τάση του δυτικού κόσμου να κατευθυνθεί σε ακραία μέτρα πρόληψης, προκειμένου να περιορίσει την εξάπλωση του ιού. Αυτό φαίνεται ότι είναι στρατηγική των περισσότερων χωρών τις Ευρώπης, αλλά σαφώς και της Αμερικής, με ό,τι επιπτώσεις και επιδράσεις έχει αυτό για τον τουρισμό και για τις επιχειρήσεις που είναι αυτή τη στιγμή σε λειτουργία, αλλά και για τις επιχειρήσεις που ετοιμάζονταν να ανοίξουν από τις αρχές Απριλίου και μετά.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι η απαγόρευση στην Αμερική δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστο τον Αγγλο, τον Γερμανό ή τον Γάλλο τουρίστα. Σε ό,τι αφορά την Ιταλία, να θυμίσω ότι έχουμε 1,7 εκατ. τουρίστες κάθε χρόνο. Αυτό αντιστοιχεί στο 5% των συνολικών αφίξεων το 2019. Αρα, από όλα αυτά τα στοιχεία, αθροίζοντάς τα, μπορείτε να αντιληφθείτε το μέγεθος του προβλήματος.
– Αρα μόνο οι τολμηροί ή οι «παραβάτες» θα ταξιδέψουν αν δεν φτιάξουν τα πράγματα;
– Ακριβώς. Και αυτή τη στιγμή, η απαγόρευση είναι θεσμική. Βγαίνουν τα κράτη και ουσιαστικά απαγορεύουν τις μετακινήσεις. Αρα, λοιπόν, ο πολίτης αισθάνεται «παραβάτης» ταξιδεύοντας. Η αντιστροφή θα ξεκινήσει και πάλι από τα κράτη. Οταν οι συνθήκες το επιτρέψουν και αρθούν αυτές οι απαγορεύσεις σταδιακά, σε αυτό το σημείο θα αρχίσουμε να παρατηρούμε, να σχεδιάζουμε από την αρχή, να ελπίζουμε ότι θα αλλάξει και η συμπεριφορά του ταξιδιωτικού κοινού.
– Μπορεί να άρουν τις απαγορεύσεις αλλά μπορεί και να μην ταξιδέψουν;
– Πάνω σε αυτό διατηρώ μία αισιοδοξία, επειδή η διάθεση για ταξίδι έχει να κάνει κυρίως με την ψυχολογία. Οσο εύκολα, λοιπόν, μπορεί να καταστραφεί αυτή η διάθεση, άλλο τόσο εύκολα μπορεί να επανέλθει. Βέβαια, όλη αυτή η κρίση, δημιουργεί και οικονομικά προβλήματα. Τίθενται ζητήματα σε σχέση με το πόσο θα έχει μειωθεί η αγοραστική δύναμη του καθενός από τις επιπτώσεις αυτού που βλέπουμε ήδη και θα δούμε και τις επόμενες εβδομάδες, για να κρίνουμε πλέον τι προοπτικές και ελπίδες υπάρχουν για το υπόλοιπο τις χρονιάς φέτος.
– Θα ήθελα να επιμείνω, με τα έως τώρα δεδομένα, πώς βλέπετε να εξελίσσεται η χρονιά;
– Θα πρέπει να χωρίσουμε τη φετινή χρονιά σε δύο στάδια. Το πρώτο εξάμηνο και το δεύτερο. Στο καλό σενάριο, οι αρνητικές επιπτώσεις θα εξελίσσονται και θα φαίνονται στο πρώτο εξάμηνο του χρόνου και ελπίζουμε το δεύτερο εξάμηνο, αν όλα πάνε ομαλά και σύμφωνα με τις μετριοπαθείς έως αισιόδοξες εκτιμήσεις, να έχουμε ανάκαμψη.
– Εμείς τι πρέπει να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την κρίση, να μη «θρηνήσουμε» επιχειρήσεις;
– Αυτή τη στιγμή υπάρχει άμεση ανάγκη οριζόντιων μέτρων για τον τουρισμό, κατ’ αρχάς σε ό,τι έχει να κάνει με τη ρευστότητα των επιχειρήσεων. Ετσι, οι επιχειρήσεις που λειτουργούν σε 12μηνη βάση, θα μπορέσουν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους και οι εποχικές να ανοίξουν. Επίσης, οι αερομεταφορές που έχουν ήδη πληγεί πολύ και θα συνεχίσουν να πλήττονται και τους επόμενους μήνες, θα πρέπει να έχουν ιδιαίτερη στήριξη. Παράλληλα με την ενίσχυση της ρευστότητας, είναι απαραίτητη η ριζική μείωση στο λειτουργικό κόστος των επιχειρήσεων, έτσι ώστε να αποκατασταθεί μέρος των χαμένων εσόδων του επόμενου τριμήνου και να στηριχθεί η απασχόληση. Τεράστια πρόκληση στη σημερινή συγκυρία αποτελούν οι θέσεις εργασίας. Θυμίζω εδώ ότι στην Αμερική, ο πρόεδρος Τραμπ, το πρώτο μέτρο που εξήγγειλε είναι μηδενική φορολογία στην εργασία για όλο το 2020. Ουσιαστικά με αυτή την κίνηση προσπαθεί να ενισχύσει τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους. Είναι το πρώτο μέτρο που προτείναμε και εμείς στην κυβέρνηση. Μειώνοντας στο μηδέν έως τα τέλη Μαΐου τις εργοδοτικές εισφορές, βοηθούμε τις επιχειρήσεις, χωρίς να θίγονται δικαιώματα των εργαζομένων. Και βέβαια, έχοντας πάντα κατά νου, ότι το μέτρο μπορεί να χρειαστεί να παραταθεί χρονικά.
Και βέβαια, παράλληλα να «τρέχουν» μέτρα για την ενίσχυση της ρευστότητας που έχουν να κάνουν με την αναστολή και τη μετάθεση σε μεταγενέστερο χρόνο όλων των φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων, αλλά και την εύκολη πρόσβαση στις τράπεζες.
Γιατί θα χρειαστούν το αμέσως επόμενο διάστημα κεφάλαια κίνησης, τα οποία οι τράπεζες θα πρέπει να μπορούν να δώσουν με εύκολες διαδικασίες. Αυτό τι σημαίνει πρακτικά; Σημαίνει εγγύηση του Δημοσίου, κάτι το οποίο απαγορεύεται αυτή τη στιγμή με βάση τους ευρωπαϊκούς κανόνες, διότι θεωρείται κρατική ενίσχυση. Από την πλευρά μας, έχουμε ήδη καταθέσει πλήρη δέσμη μέτρων που συζητάμε διαρκώς με την κυβέρνηση και για τα οποία είμαστε έτοιμοι να επανέλθουμε και με συμπληρωματικά εφόσον οι συνθήκες το απαιτήσουν. Ενόψει και του Eurogroup της Δευτέρας (16 Μαρτίου), προφανώς οι χώρες της Ευρώπης θα αναζητήσουν τρόπους να παρεκκλίνουν, λόγω της έκτακτης κατάστασης και των αυξημένων αναγκών, από τους κανόνες αυτούς, ενισχύοντας η καθεμία τους βασικούς της παραγωγικούς τομείς.
– Οι ελληνικές τράπεζες ανταποκρίνονται;
– Θεωρώ ότι θα ανταποκριθούν. Από μία πρώτη επαφή που έχω κάνει ήδη με επιχειρήσεις, το συζητούν. Εδώ όμως το ζητούμενο είναι να υπάρξει κάποιος γενικός κανόνας. Υπάρχουν ήδη, και θα υπάρξουν και το επόμενο διάστημα, επιχειρήσεις που μέχρι πρότινος ήταν υγιείς και κερδοφόρες, όμως λόγω της απότομης και δραματικής μείωσης τζίρου, στερούνται κεφάλαια κίνησης. Είναι βασικό να δούμε πώς θα βοηθηθούν.
Στόχος, να περιορίσουμε τις απώλειες
– Στο κακό σενάριο τι γίνεται;
– Θεωρώ ότι τα περιοριστικά μέτρα που λαμβάνονται αυτή τη στιγμή φαίνεται να ενισχύουν το καλό σενάριο. Διότι το μόνο παράδειγμα που έχουμε είναι αυτό της Κίνας. Και είδαμε ότι στην Κίνα, περίπου 10 εβδομάδες μετά την εμφάνιση του ιού, έχουμε σχεδόν μηδενικά κρούσματα. Αρα, λοιπόν, μπορούμε να ελπίζουμε στο καλό σενάριο της κορύφωσης του φαινομένου στην Ευρώπη τις επόμενες 4 με 6 εβδομάδες και στη συνέχεια της αποκλιμάκωσής του.
– Αλλά ακόμη και έτσι θα μιλάμε για μια χαμένη χρονιά. Το πρόσημο θα είναι αρνητικό;
– Ετσι όπως βλέπουμε αυτή τη στιγμή τα πράγματα, ο στόχος θα πρέπει να είναι πώς θα περιορίσουμε τις απώλειες και πώς θα βοηθήσουμε τις επιχειρήσεις να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στο σενάριο μιας ανάκαμψης το δεύτερο εξάμηνο. Να είναι δηλαδή εν λειτουργία, για να συμμετάσχουν στην προσπάθεια ανάκαμψης το δεύτερο εξάμηνο, με τα δεδομένα έτσι όπως είναι σήμερα. Αν τα δεδομένα αυτά αλλάξουν τις επόμενες εβδομάδες, θα πρέπει να επανεξετάσουμε το θέμα.
Περιμένουμε να δούμε δραστικά μέτρα στήριξης του κλάδου
– Σε γενικές γραμμές, οι ελληνικές τουριστικές επιχειρήσεις έχουν σχέδια προστασίας; Δηλαδή, μπορούμε να εμπνεύσουμε εμπιστοσύνη στους τουρίστες;
– Στην Ελλάδα έχουμε αποδείξει πολλές φορές ότι ανταποκρινόμαστε με επιτυχία στα δύσκολα. Αυτό το είδα και σε αυτήν τη συγκυρία, τουλάχιστον στις επιχειρήσεις που ήδη λειτουργούν με τα μέτρα που έχουν λάβει, προκειμένου να δώσουν μια εικόνα προς τους πελάτες τους ότι αντιδρούν. Το έχουν κάνει και με τις πρακτικές και με τον τρόπο συμπεριφοράς απέναντι σε μελλοντικούς πελάτες. Εχουν αποδείξει ότι ανταποκρίνονται πολύ καλύτερα, πολύ πιο οργανωμένα και πολύ πιο ανθρώπινα σε σχέση με ανταγωνιστές.
H χώρα έχει δείξει εικόνα σοβαρότητας προς τα έξω, κάτι που μελλοντικά θα «εισπράξουμε» εφόσον κινηθούμε ψύχραιμα, μεθοδικά και με σχέδιο, σημειώνει ο κ. Ρέτσος.
Βλέπουμε, για παράδειγμα, πώς λειτούργησαν τα ελληνικά ξενοδοχεία σε σύγκριση με τα γερμανικά, όταν ακυρώθηκε η διεθνής έκθεση τουρισμού ΙΤΒ στο Βερολίνο. Και βλέπουμε επίσης και πώς θεσμικά αντιδράσαμε αμέσως, πριν ακόμη φθάσουμε σε αυτό το σημείο που αντιμετωπίζουμε μια κορύφωση της κατάστασης, όταν με ψύχραιμη στάση προτρέψαμε ελληνικά ξενοδοχεία, και συνεχούς και εποχικής λειτουργίας, να διαμορφώσουν μια πολιτική ακυρώσεων πολύ πιο ευέλικτη υπέρ του πελάτη, προκειμένου να δείξουν ότι μπορούν γρήγορα να ανταποκριθούν στις αλλαγές των συνθηκών. Και οφείλω να πω ότι εκτός από μία παραφωνία που είχαμε, ανεξήγητη και αδικαιολόγητη, ο τουριστικός και ξενοδοχειακός κόσμος ανταποκρίθηκε πάρα πολύ καλά και μέρα με τη μέρα δείχνει ότι ανταποκρίνεται ακόμη καλύτερα. Βέβαια, επειδή ο επιχειρηματίας έχει και ένα όριο στο οποίο μπορεί να αντεπεξέλθει, είναι πάρα πολύ κρίσιμο από την επόμενη εβδομάδα και μετά το Εurogroup να δούμε δραστικά μέτρα και από την πλευρά της κυβέρνησης. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι το brand Ελλάδα δεν έχει πειραχτεί από αυτό. H χώρα έχει δείξει εικόνα σοβαρότητας προς τα έξω, κάτι που μελλοντικά θα «εισπράξουμε» εφόσον κινηθούμε ψύχραιμα, μεθοδικά και με σχέδιο.
– Με τους εργαζομένους τι θα συμβεί;
– Ηδη, ως κοινωνικοί εταίροι, έχουμε εκδηλώσει την πρόθεσή μας να στηρίξουμε τους εργαζομένους μας σε ό,τι προκύψει. Αυτό φάνηκε και με την υποστήριξη προς την κυβέρνηση, στην Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που εκδόθηκε για τον τρόπο που θα δίνονται άδειες στους εργαζομένους οι οποίοι θα χρειαστεί να προσέχουν τα παιδιά τους, για όσο χρόνο τα σχολεία είναι κλειστά. Σαν τουρισμός, μέσα σε όλη αυτή τη συγκυρία, τον κυκεώνα των προβλημάτων και αυτή την αβεβαιότητα, επιδιώξαμε, παλέψαμε και καταφέραμε να κρατήσουμε ζωντανή την κλαδική σύμβαση των ξενοδοχοϋπαλλήλων, παρατείνοντάς τη μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Δείξαμε έτσι ότι θέλουμε να παραμείνουν ρυθμισμένες οι εργασιακές σχέσεις. Να μην υπάρχει ανεξέλεγκτη κατάσταση σε ένα καθεστώς μεγάλης κρίσης. Και ως πρόεδρος του ΣΕΤΕ, εκείνο που πρέπει να πω μιλώντας και στον εαυτό μου, σε όλους τους συναδέλφους μου, αλλά και στους εργαζομένους, είναι ότι χρειάζεται ψυχραιμία, υπομονή, σοβαρότητα και απόλυτη συμμόρφωση στις οδηγίες από τους υπευθύνους. Γιατί αυτή τη στιγμή προέχει η δημόσια υγεία. Και από την καλή έκβαση αυτής της εξέλιξης, θα εξαρτηθεί και η δική μας πορεία στη συνέχεια. Να θυμηθούμε τις δύσκολες στιγμές του παρελθόντος, που ήταν πάρα πολλές για τον ελληνικό τουρισμό, και να κάνουμε ό,τι πρέπει για να προστατέψουμε τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους μας.
– Μοιάζει όμως με τη χειρότερη κρίση που έχει βιώσει ο ελληνικός τουρισμός μέχρι σήμερα. Σωστά;
– Για εμένα το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι ότι είναι πρωτόγνωρη η επίπτωση και έχει παγκόσμιο χαρακτήρα. Δεν είναι ένα εσωτερικό πρόβλημα της Ελλάδας, αλλά ένα παγκόσμιο γεγονός. Αφορά θέμα υγείας, το οποίο το κάνει ακόμη πιο ευαίσθητο και αγγίζει τα πάντα. Αγγίζει τον τρόπο ζωής, την κοινωνία, την οικονομία. Αν κάνουμε εμείς αυτό που πρέπει και κάνει και ο υπόλοιπος κόσμος, τότε προφανώς όλοι μαζί, αργά ή γρήγορα, θα ανακάμψουμε.
