ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΗΣ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΑΣΚΟΥΝΤΑΙ
Το θέμα που συζητούμε τώρα δεν είναι καθόλου κομματικό. Το θέμα είναι εθνικό και έχω και έναν πόνο γιατί ασχολούμαι πολλά χρόνια.
Κατ’ αρχήν για την κωδικοποίηση, κύριε Υπουργέ, θεωρώ ότι εξ αρχής και εξ ορισμού είναι θετική διαδικασία. Διευκολύνει την πιο αποτελεσματική και γρήγορη εφαρμογή της πολιτικής και για την Κυβέρνηση, και για την κρατική διοίκηση, και για τους τοπικούς και περιφερειακούς θεσμούς. Μακάρι να γινόταν σε όλα τα επίπεδα. Είναι σαφές ότι το κοινοβούλιο χρειάζεται πολλούς κώδικες ακόμα μπας και η νομοθέτηση αρχίσει να προσαρμόζεται στοιχειωδώς στα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Πάω τώρα στην ουσία. Το ερώτημα είναι αν η ακολουθούμενη πολιτική διασφαλίζει την ισόρροπη ανάπτυξη της νησιωτικής Ελλάδας με τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας. Η απάντηση είναι, όπως θα εξηγήσω παρακάτω, όχι και μάλιστα κατηγορηματικά. Θα μου επιτρέψετε για αυτό μια μικρή αναδρομή.
Όταν το 1986 ήρθαν τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα έγιναν κάποια σημαντικά έργα κυρίως αποχετευτικά και υδροηλεκτρικά σε νησιά. Το 1993 όταν αναλάβαμε εμείς την κυβέρνηση έτρεχε ένα πρόγραμμα από το 1988 για τις υπερπόντιες και νησιωτικές περιοχές της ΕΟΚ τότε. Η προηγούμενη κυβέρνηση από μας δεν είχε ιδέα από το πρόγραμμα, δεν ήξερε καν ότι εξελισσόταν για να διεκδικήσει πόρους. Προλάβαμε την τελευταία στιγμή, στο τέλος του προγράμματος να πάρουμε 10 δισεκατομμύρια δραχμές
και να επιλέξουμε δέκα νησιά και κάναμε από ένα έργο στο καθένα συμβολικά. Δεν σημαίνει ότι λύσαμε κανένα πρόβλημα.
Πρέπει να πω λοιπόν ότι ταυτόχρονα αποφασίσαμε από το Υπουργείο Εσωτερικών να πενταπλασιάσουμε –προσέξτε- τους κεντρικούς αυτοτελείς πόρους σε όλα τα νησιά που έχουν έναν δήμο για να σπρώξουμε και αυτά τα νησιά που είχαν παραπάνω δήμους να ενοποιηθούν σε έναν δήμο και θα εξηγήσω παρακάτω γιατί. Ξέρετε τι σήμαινε ο πενταπλασιασμός των πόρων; Τους έδωσε ζωή μέχρι τότε που η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε ως μια ενιαία οντότητα μετά το 2000, δηλαδή μέχρι το 2002-2003 έπαιρναν πενταπλάσιους πόρους. Για παράδειγμα η Κάλυμνος, αν έπαιρνε 200 εκατομμύρια τον χρόνο στους κεντρικούς αυτοτελείς πόρους, πήρε ένα δισεκατομμύριο. Αυτό ήταν επανάσταση για το νησί. Ήταν μια απόφαση η οποία έδωσε μια ανάσα.
Το 2001 η νησιωτικότητα μετά από μεγάλη και συντονισμένη προσπάθεια ενσωματώθηκε ως υποχρεωτική κατεύθυνση στο Σύνταγμα. Το μεταφορικό ισοδύναμο είναι ίσως η μόνη σοβαρή εφαρμογή αυτής της υποχρέωσης μετά από αγώνες πολύχρονους τοπικών φορέων και θα ξαναέρθω σε αυτό. Αυτό ήταν όμως το μόνο γιατί εγώ δεν είδα κανέναν νόμο των κυβερνήσεων -και μιλάω για τις δικές μας κυβερνήσεις, δεν έχω κανένα πρόβλημα- να έχει ειδική μέριμνα για τις νησιωτικές περιοχές, όπως επιβάλλει το Σύνταγμα.
Εδώ και χρόνια -για να το πω εδώ μια που μίλησα για το μεταφορικό ισοδύναμο- χρωστάω μια ειδική αναφορά σε δύο παραδείγματα φωτεινών δημάρχων, και στον Τάσο Αλιφέρη, που όλοι σας το ομολογείτε, αλλά είναι φίλος μου παιδικός και πάρα πολλά χρόνια μαζί, αλλά και στον Σπύρου Μπενέτο στους Λειψούς. Είναι δυο νησιά όπου βρέθηκαν δύο φωτεινοί δήμαρχοι και άλλαξαν κυριολεκτικά την εικόνα τους. Τα μετέτρεψαν σε ζωντανές κοινωνίες. Έδειξαν δηλαδή με τις αποφάσεις τους πώς είναι δυνατόν να πάρεις έναν υπανάπτυκτο τόπο και να τον αναπτύξεις μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα τόσο πολύ.
Γιατί το λέω αυτό; Το λέω αυτό γιατί το ελληνικό κράτος τους καταδιώκει για καταλογισμούς. Τον έναν, τον Αλιφέρη, για το καράβι που
έβαλε στη γραμμή. Πέθανε ο άνθρωπος χωρίς να πάρει τελική απόφαση, να καταδικαστεί. Και ο άλλος είναι ακόμα στα δικαστήρια και ζητάει από την Κυβέρνηση – και καλά κάνει και εγώ προσυπογράφω το αίτημα – μια τροπολογία να μπορέσει, όχι να παρέμβει στη δικαιοσύνη και να χαρίσει ή να κάνει κάτι άλλο, αλλά με πνεύμα σοβαρό να δει την υπόθεση και να σταματήσει αυτή η καταδίωξη. Είναι φοβερό να κάνεις την πολιτική, να αναπτύσσεις τον τόπο σου, και να πληρώνεις και προσωπικά τα σπασμένα.
Έρχομαι τώρα στις αναντίστοιχες πολιτικές που οι κυβερνήσεις μετά τη συνταγματική αναθεώρηση ακολούθησαν. Η συνταγματική επιταγή επιτάσσει, όπως είπα, σε κάθε θεσμικό, οικονομικό ή κοινωνικό νόμο, σε κάθε αναπτυξιακή επιλογή, μια ειδική αναφορά εξειδικευμένης πολιτικής πώς εφαρμόζεται στα νησιά. Τι θα σήμαινε αυτό, κύριοι της Κυβέρνησης, για το Ταμείο Ανάπτυξης; Έναν ειδικό προϋπολογισμό. Γιατί αφού υπάρχουν τόσα χρήματα, που λέτε ότι είναι μια μεγάλη ευκαιρία, η Κυβέρνηση δεν έφερε περιφερειακούς προϋπολογισμούς και στους περιφερειακούς προϋπολογισμούς, όπως γινόταν παλιά -δεν έχει πια τέτοιους προϋπολογισμούς η χώρα δυστυχώς- στις νησιωτικές περιοχές να έχει μια ειδική μέριμνα για περισσότερους αναλογικά πόρους σε σχέση με τον πληθυσμό και την έκτασή τους, για να μπορούν να κάνουν πραγματικά αναπτυξιακά έργα;
Δεύτερον, τι θα σήμαινε για την ιεράρχηση των θεσμών και τις αναπτυξιακές επιλογές; Η κεντρική διεύθυνση αποφάσιζε για όλα. Όμως κάθε νησιωτικός δήμος ξέρει και τις προτεραιότητες, και τους στόχους, και τις ανάγκες και έπρεπε να ιεραρχήσει ως κατεξοχήν αναπτυξιακός θεσμός τις προτεραιότητες της ανάπτυξης και να απαιτήσει από την πολιτεία να μπουν με αυτή τη σειρά που η τοπική κοινωνία αποφασίζει στο αναπτυξιακό πρόγραμμα. Ποιος είναι πιο κοντά στον λαό από την Τοπική Αυτοδιοίκηση; Και ιδιαίτερα με βάση την αρχή της εγγύτητας στον πολίτη -χάρτης της τοπικής αυτονομίας- ό,τι μπορεί να αποφασιστεί στον τόπο να είναι κανόνας, πέρα από τα μεγάλα έργα, τα διαπεριφερειακά και τα υπόλοιπα. Που υπάρχει αυτό;
Τρίτον, τι θα σήμαινε για την ψηφιοποίηση του κράτους ως ειδική προτεραιότητα η νησιωτική πολιτική; Ο αείμνηστος Κρεμαστινός χρόνια
μιλούσε για την τηλεϊατρική. Θυμίζω ότι τα ΚΕΠ προέκυψαν ως συνέχεια ενός πειραματικού σταδίου που έγινε στο Αιγαίο, που έδειξε πώς ένα νησί σε απόσταση από το κέντρο έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί ταχύτατα και να δίνει απαντήσεις ουσιαστικά στα μεγάλα διοικητικά ή άλλα προβλήματα που έχει ο πολίτης και στις σχέσεις του με το κράτος.
Τι θα σήμαινε για το ΦΠΑ και το μεταφορικό ισοδύναμο η εφαρμογή αυτής της πολιτικής; Αγωνιζόμαστε όλοι να πούμε το αυτονόητο, ότι το ΦΠΑ πρέπει να υπάρχει μόνιμα και να είναι χαμηλό για όλα τα νησιά και της Κρήτης συμπεριλαμβανομένης; Τι θα σήμαινε παραδείγματος χάρη το θέμα του μεταφορικού ισοδύναμου να πάρει μια πιο ολοκληρωμένη μορφή –ήταν ένα πολύ θετικό βήμα- και να καλύψει περισσότερα πράγματα από αυτά που καλύπτει μέχρι τώρα; Να το συζητήσουμε, αλλά να το φέρουμε και να το ψηφίσουμε.
Άρα, λοιπόν, έχουμε αυτήν την αναντιστοιχία ανάμεσα στις αναπτυξιακές ανάγκες της νησιωτικής Ελλάδας και στις συγκεκριμένες πολιτικές που ασκούνται. Και εγώ θεωρώ ότι επειδή είναι εθνικό ζήτημα ας γίνει μια συναινετική διαδικασία και να πάρει -αν θέλετε- τα εύσημα η Κυβέρνηση που θα πάρει μια απόφαση να φέρει έναν περιφερειακό προϋπολογισμό για τη νησιωτική Ελλάδα και να δούμε πώς μπορούμε μέσα σε αυτόν τον προϋπολογισμό να εντάξουμε τις συγκεκριμένες προτεραιότητες.
Πάω τώρα σε ένα τελευταίο θέμα που έχει σχέση με κάτι που επίσημα βασάνισε πολλά χρόνια, τη θεσμική αναντιστοιχία που η νησιωτικότητα θα επέβαλλε μια διαφορετική δομή. Υπάρχει μια θεσμική αναντιστοιχία. Εμείς κάναμε το λάθος. Το ΄86 όταν χωρίσαμε τις διοικητικές περιφέρειες της χώρας -άλλος αείμνηστος, ο Μένιος Κουτσόγιωργας ήταν- στο Αιγαίο ήταν σχετικά παράλογος. Το Αιγαίο είναι μια ενιαία περιφέρεια. Έχει τα χαρακτηριστικά μιας ειδικής περιφέρειας. Έτσι αντιμετωπίζονται σε όλη την Ευρώπη οι νησιωτικές περιοχές. Το Ιόνιο τα ίδια, είναι μια περιφέρεια που έχει τα ίδια προβλήματα με το Αιγαίο και ήταν λάθος αυτό που λέγαμε κατά καιρούς κάνουμε προς τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου που ήταν η παραμεθόριος περιοχή που είχαμε μια ευαισθησία, μετά ήρθαν και τα υπόλοιπα του Αιγαίου, τώρα έρχονται και τα Επτάνησα -καλά κάνουν-, είναι μια ξεχωριστή περιφέρεια.
Το λάθος είναι ότι δεν ταυτίσαμε τον Δήμο με το κράτος. Η έννοια του ενός Δήμου στο νησί σήμαινε συγκέντρωση παραγωγικών, αναπτυξιακών, οικονομικών δυνάμεων και διοικητικών μηχανισμών και δυνατότητα να ασκήσουν απευθείας αναπτυξιακή πολιτική οι Δήμοι μέσα από τις δικές τους διαδικασίες. Οι κυβερνήσεις φοβήθηκαν την αποκέντρωση και αυτό είναι απαράδεκτο, διότι οι θεσμοί δίνουν μάχες. Ξέρετε πόσα χρόνια έκανε για να γίνει η μαρίνα της Ρόδου; Από το ΄80 τη συζητάμε και απέναντι η Τουρκία έχει κάνει δέκα μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Ξέρετε πόσα χρόνια πέρασαν ώστε να αποφασίσει η ΔΕΗ που θα βάλει το εργοστάσιο στη Ρόδο; Ξέρετε πόσα χρόνια πέρασαν και δεν αξιοποιήθηκε η γεωθερμία στη Νίσυρο; Γιατί; Γιατί ακριβώς δεν αναθέσαμε την ευθύνη της απόφασης, άρα και την ευθύνη απέναντι στο κράτος και την ποινική ευθύνη, να αποφασίσουν οι τοπικοί θεσμοί παρά κάποιοι νομικοί. Και κρατούσαμε ισορροπίες, πού θέλει αυτός, πού θέλει ο άλλος, πού θέλει ο τρίτος.
Εν τω μεταξύ για να χτιστεί ένας δρόμος ή ένα ξενοδοχείο στη Ρόδο έπρεπε να πληρώσει πενταπλάσια χρήματα στα αδρανή υλικά που μεταφερόντουσαν, γιατί δεν άφηναν να γίνουν εξορύξεις στο νησί. Γιατί δεν έχει τη δυνατότητα ο Δήμος να αποφασίσει για αυτά; Το λέω σαν ελάχιστη συνδρομή στην ανάγκη να υπάρξουν πιο ριζικές αλλαγές για την νησιωτικότητα και προκαλώ την Κυβέρνηση -και το λέω με όλον το σεβασμό- να φέρει αυτήν τη συζήτηση σε ένα τραπέζι και να την κάνουμε όλη από την αρχή, γιατί νομίζω ότι τώρα που έχουμε και το Ταμείο Ανάκαμψης και όλους αυτούς τους πόρους που όλοι λέτε και λέμε ότι είναι τόσο μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα, να μην πάει και αυτή η περίοδος χαμένη για τα νησιά μας. Θα είναι αμαρτία.
