ΧΡΗΣΤΟΣ Ι. ΠΙΝΝΗΣ
Συνταξιούχος Δικηγόρος Ρόδου
Ιταλοκρατία
Όπως είναι γνωστό, οι Ιταλοί κατέλαβαν τη Ρόδο στις 05 Μαϊου 1912 χρησιμοποιώντας το ιταλικό εκστρατευτικό Σώμα στο Αιγαίο υπό τον αντιστράτηγο Ιωάννη Αμέλιο, Διοικητή της 6ης ειδικής Μεραρχίας –Tenente Generale Comandante della 6a Divisione Speciale.
Αρχικά, σύμφωνα με τις διαβεβαιώσεις τους θεωρήθησαν απελευθερωτές και οι Δωδεκανήσιοι υποδέχθησαν αυτούς μετά βαϊων και κλάδων.
Όταν έγιναν γνωστές οι προθέσεις τους, διαμαρτυρόμενοι και δυσαρτεστημένοι, οι αντιπρόσωποι των νησιών αποφασίζουν να συνέλθουν στην Πάτμο για να συνεδριάσουν και διατρανώσουν τον διακαή τους πόθο, την Ένωση με την Ελλάδα και τελικά αποφασίζουν και ψηφίζουν την αυτόνομη πολιτεία του Αιγαίου. Τότε ο Αντιστράτηγος αποκαλύπτει τον πραγματικό του χαρακτήρα και διατάζει να αρχίζουν να εφαρμόζουν τα αυστηρά φασιστικά μέτρα, τις διώξεις, εξορίσεις και απελάσεις (όπως τα συμβάντα του λεγόμενου πλέον αιματηρού Πάσχα του 1919) (Γεωργιάδη….) ως και το γνωστό θανατηφόρο εγκληματικό συμβάν του Παπαλουκά και της Ανθούλας Ζερβού
Οι Ιταλοί αρχικά τήρησαν το καθεστώς της εκπαίδευσης που ίσχυε και επί της τουρκοκρατίας. Χρησιμοποίησαν μεθοδολογικά και συστηματικά την ιταλοποίηση των Δωδεκανησίων και επιδίωξαν τη διάδοση μόνο και εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας, π.χ. εισαγωγή της ιταλικής γλώσσας στα γαλλικά σχολεία των Freres.
Στις 16-6-1916 διορίστηκε γενικός επόπτης των σχολείων ο Amedeo Majuri, αρχαιολόγος.
Επί διοικητού Elia Vittorioσυνεστήθη εσπερινό σχολείο στην πόλη της Ρόδου στις 23-12-1918 και κατήργησαν την προεδρία τηης Κεντρικής Εκπαιδευτικής Επιτροπής του Μητροπολίτη Ρόδου και διαχώρησαν την εκκλησιαστική επιτροπή από την σχολική εφορία.
Εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας
Με μεθοδικότητα, όπως είπαμε παραπάνω, οι ιταλικές αρχές μόλις κατέλαβαν τη Ρόδο και τα υπόλοιπα νησιά (Μαϊος 1912) επεδίωξαν την εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας, χωρίς να παρέμβουν στη λειτουργία των Ελληνικών σχολείων.
Το 1915 η Κεντρική Εκπαιδευτική Επιτροπή καθιέρωσε θεσμό της εποπτείας όλων των σχολείων των ελληνικών και πρώτος επόπτης ανέλαβε ο Αυγερινός Πανηγύρης (1915-1917).
Ο Γ.Παπαϊωάννου-Ζίγδης (1918-1920) και ο Ραπτόπουλος Ανδρέας από το 1922-1926.
Σε αντίδραση, οι ιταλικές αρχές εισάγαν και αυτές το θεσμό της εποπτείας και διορίζουν ως επιθεωρητή –επόπτη στις 16-6-1916 τον αρχαιολόγο Amedeo Majuri.
Το πρώτο βήμα, μπορεί να λεχθεί για τη διδασκαλία και εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας, ήταν η σύσταση (ίδρυση) ενός σχολείου νυχτερινού εν συνεχεία με τη δημιουργία του γραφείου επιθεώρησης εποπτείας της δημόσιας εκπαίδευσης, όπου στις 16-6-1916 διορίστηκε ως επιθεωρητής –επόπτης ο Amedeo Majuri, αρχηγός της αρχαιολογικής αποστολής.
Η πρώτη ιταλική παρέμβαση στη λειτουργία των ελληνικών σχολείων ήταν στις 23-9-1914 που εμπόδιζε να ανοιχθούν σχολεία.
Το 1916 επίσης αρνείται να αποβιβασθούν διδάσκαλοι και λοιπό προσωπικό για τα σχολεία.
Στις 15-9-1928 αρνείται να εισαχθούν αναγνωστικά που τελικά εγκρίνεται ο εκτελωνισμός τους στιε 24-9-1928.
Από το 1916 έως το 1919 εισήχθη η διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας στην πόλη και σε αρκετά χωριά. Το διδακτικό έργο το είχαν αναλάβει με ενθουσιασμό, δάσκαλοι από την Ιταλία ως και αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του στρατού κατοχής.
Επεδίωξαν να ιδρυθούν ημερήσια ιταλικά σχολεία και από 1917-1918 άρχισαν την κανονική λειτουργία τους στην πόλη της Ρόδου δύο ημερήσια ιταλικά σχολεία : το ένα δημοτικό για αγόρια και το άλλο για κορίτσια υπό τη διεύθυνση των ΄΄Αδελφών της Ιεράς Καρδιάς ΄΄( Le Suore del Sacro Cuore).
Συνέβαλαν κατά πολύ για την εκμάθηση και διάδοση της ιταλικής γλώσσας η εισαγωγή της διδασκαλίας στα γαλλικά σχολεία των Φρέρς, όπως προαναφέρθηκε, και η σύσταση εσπερινού σχολείου το έτος 1915, κατ’ εισήγηση του τότε στρατιωτικού διοικητήVittorio Elia
Ο στρατηγός Ιωάννης Αμέλιο, στρατιωτικός κυβερνήτης της Ρόδου και Διοικητής της 6ης ειδικής Μεραρχίας πρότεινε αμέσως να συσταθούν ιταλικά σχολεία.
Παιδεία, Θρησκεία και Αυτοδιοίκηση
Οι Ιταλοί θέτουν σε εφαρμογή το σχέδιό τους για την κατάργηση των προνομίων της εκκλησίας και επιφέρουν πλήγμα ισχυρό κατά της παιδείας με το διάταγμα υπ’ αριθμό 1 της 1/1/1926, τον περιβόητο σχολικό κανονισμό στοιχειώδους και μέσης εκπαιδεύσεως (Ordinamento delle Scuole Elementari e Medie) που δημοσιεύθηκε στο bollettino ufficiale delle isole egee. Οι σπουδαιότερες μεταρρυθμίσεις που επέφερε το παραπάνω διάταγμα είναι :
- Η εκκλησία απαγορεύεται να αναμιγνύεται στα σχολεία και στην εκπαίδευση,
- οι διδάσκοντες έπρεπε να είναι ουδέτεροι,
- τα ελληνικά σχολεία που θα χρηματοδοτούσαν οι κοινότητες υποβαθμίζονται και ονομάζονται ιδιωτικά (Scuole Private) και τα ενισχυόμενα σχολεία από την κυβέρνηση εγίνοντο σχολεία επιχορηγούμενα (Scuole Sussidiate).
- Επιβαλλόταν ως υποχρεωτική η διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας που έπρεπε να διδάσκεται τουλάχιστον 4 ώρες εβδομαδιαίως,
- Ιδρύετο στη Ρόδο Παιδαγωγική Ακαδημία (Istituto Magistrale)
Τα μέτρα αυτά δεν θεωρήθησαν αποτελεσματικά και ο καθηγητής Giovanni Ferreti που υπηρέτησε το 1932-1933 στη Ρόδο ως επιθεωρητής της δημόσιας εκπαίδευσης κατηγόρησε τον Lago για μη απόδοση των μέτρων του και κυρίως του σχολικού κανονισμού.
O Lago απέκρουσε τις κατηγορίες με έγγραφό του προς το Υπουργείο Εξωτερικών Ιταλίας (βλ. υπ’ αριθμ. 12)
Τα κυριότερα σχολικά κτίρια που κατασκευάστηκαν επί Lago ήταν:
- Το Ιστιτούτο θηλέων το 1924 υπό τη διεύθυνση των αδελφών Suore di Irrea (1933),
- το Ιστιτούτο αρρένων (Reale Istituto Maschile) για μαθήματα δημοτικού και των πρώτων γυμνασιακών τάξεων το 1925,
- τo βρεφοκομείο (Gli innocenti) το 1926,
- το 1926 και το 1927-1928 ιδρύθηκαν και λειτούργησαν η μεσαία κατώτερη τεχνική σχολή και η ανώτερη τεχνική σχολή καθώς και το επιστημονικό λύκειο (Liceo Scientifico),
- το έτος 1930 στο νοσοκομείο της Ρόδου συνεστήθη και λειτούργησε μαιευτική σχολή
- το νηπιαγωγείο (Piccolini) το 1931.
H περιώνυμη εταιρεία Dante Alighieri συνέχιζε να προσφέρει βραδινά μαθήματα εκμάθησης της ιταλικής γλώσσας
Τα σχολεία, σύμφωνα με τον κανονισμό, διαιρούνται στις παρακάτω κατηγορίες: 1.Βασιλικά Σχολεία (Scuole Regie), 2. Ιδιωτικά Σχολεία (Scuole Private) και 3.Επιχορηγούμενα Σχολεία (Scuole Sussidiate).
Τα Βασιλικά Σχολεία είναι τα δημοτικά και τα σχολεία μέσης εκπαίδευσης, κατωτέρα και ανωτέρα τεχνική σχολή, πρακτικό λύκειο, ναυτικό λύκειο και το διδασκαλείο (magistrale).
Επιχορηγούμενα ήταν αυτά που συντηρούντο και ενισχύοντο οικονομικά από την κυβέρνηση της Κτήσης.Τα προγράμματα διδασκαλίας έπρεπε να έχουν την αυτή βάση με τα αντίστοιχα των βασιλικών σχολείων.
Παρατίθεται η 1η σελίδα σε μετάφραση του Διατάγματος της 1/1/1926 (υπ’ αριθμ. 11).
Το διάταγμα αυτό προκάλεσε εντονότατες αντιδράσεις με διαμαρτυρίες και συλλαλητήρια που είχαν ως αποτέλεσμα τη σύλληψη, φυλάκιση και εξορία εφόρων σχολών και δασκάλων καθώς και δημοτικών αρχόντων.
Θρησκεία
Κατάργησε το προνόμιο που είχε ο Μητροπολίτης Ρόδου να προεδρεύει στην Κεντρική Εκπαιδευτική Επιτροπή και καθιερώθηκε η εποπτεία των ελληνικών σχολείων από τον διορισμένο επόπτη Amedeo Majuri στις 16-6-1916.
Τοπική Αυτοδιοίκηση
Οι Ιταλοί παρεμβαίνουν και στην τοπική αυτοδιοίκηση με τα υπ’ αριθμό 56/11-8-1920 και 81/12-6-1927 διατάγματα και οι δήμαρχοι ονομάζονται πια Potesta΄ και με το υπ’ αριθμό 140/23-8-1927 διάταγμα η θητεία των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων γίνεται τριετής αντί του ενός έτους που ίσχυε μέχρι τότε.
Τα μέτρα αυτά κωδικοποιούνται στο νέο κανονισμό με το υπ’ αριθμό 52 διάταγμα της 29-3-1930 με τον τίτλο Regolamento sulle Amministrazioni Comunali.
Στις 7 Νοεμβρίου του 1930 σε εκτέλεση του κανονισμού υπ’ αριθμ. 52/29-3-1930 και του υπ’ αριθμό 56/11-08-1920 διατάγματος διορίζεται νέο δημοτικό συμβούλιο Ρόδου με δήμαρχο Potesta τον Ιππότη Αλφρέντο Μπιλιότι (Alfredo Bilioti)
Η οργάνωση της παδείας από το 1912 έως το 1926
Η οργάνωση της παιδείας μέχρι το 1926 πραγματοποιήθηκε χάρη στην πείρα ιδιοφυϊα του Ιωακείμ Βαλασιάδη και του Αποστόλου Τρύφωνος, οι οποίοι με μεθοδικότητα αντιμετώπιζαν τα διάφορα εμπόδια που προκαλούσαν και οι παρεμβολές των ιταλικών αρχών.
Συγκεκριμένα ο Ιωακείμ Βαλασιάδης ίδρυσε την εκπαιδευτική επιτροπή των χωριών.Ο Απόστολος Τρύφωνος καθιέρωσε την επαρχιακή εκπαιδευτική επιτροπή, που ασκούσε δικαιώματα Υπουργείου Παιδείας.
Στην ομαλή λειτουργία των ελληνικών σχολείων συνέβαλε ο καθιερωθείς θεσμός του επόπτου των σχολείων. Το συντελούμενο έργο των δασκάλων αποδεικνύει την ανορθωτική πορεία της παιδείας στη Ρόδο.
Από το 1912 έγινε προσπάθεια καλύτερης μορφωτικής προσφοράς στα παιδιά της νήσου Ρόδου.
Η Ιταλική διοίκηση μόλις εγκαταστάθηκε στη Ρόδο άρχισε να εφαρμόζει την πολιτική της ιταλοποιήσεως των Δωδεκανησίων της Κτήσεως, με την εκμάθηση και διάδοση της ιταλικής γλώσσας.
Με την έναρξη του νέου σχολικού έτους 1928 ο Κυβερνητικός Επιθεωρητής απαγόρευσε την εισαγωγή ορισμένων διδακτικών βιβλίων που οι βιβλιοπώλες είχαν παραγγείλει.Και συγκεκριμένα τα αναγνωστικά Ομήρου Οδύσσεια, Ηρόδοτος και Μέγας Αλέξανδρος.
Το κυβερνητικό δε διάταγμα της 18-1-1928 που αφορούσε τον κανονισμό της αστυνομίας, περιελάμβανε ότι απαιτείτο άδεια για τις τελετές και εκλογές της Ελληνικής Κοινότητας.
Ο κυβερνήτης Lago λέει στον Μητροπολίτη Ρόδου Απόστολο Τρύφωνος, κατά την αναχώρησή του που αντικαταστάθηκε από τον De Vecchi (Ντε Βέκι), τα παρακάτω εγκωμιαστικά λόγια για τους Δωδεκανήσιους :<<Ας έρθουν αυτοί οι οποίοι νομίζουν ότι ένας λαός ομιλήσας επί τρεις χιλιάδες έτη την ελληνική ως μητρική γλώσσα, είναι δυνατόν από τη μια μέρα στην άλλη ν΄αλλάξει γλώσσα και έθιμα και πεποιθήσεις >>.
Το αποκορύφωμα των μέτρων που έπληξαν την ελληνική παιδεία ήταν τοδιάταγμα που εξέδωσε ο πολυμήχανος ΝτεΒέκι, το υπ’ αριθμ.149/21-07-1937, που κατήργησε όλα τα ελληνικά σχολεία και επιβλήθη η ιταλική γλώσσα σε όλα τα σχολεία.
Με το υπ’ αριθμ.6 Κυβερνητικό διάταγμα της 4-1-1938 καταργεί τα φιλανθρωπικά σωματεία.
Για το σχολικό έτος 1937-1938 εξεδόθησαν μεταβατικές διατάξεις που τιμωρούσαν τους μαθητές των ιδιωτικών σχολείων που δεν μάθαιναν ιταλικά και τους υποχρέωναν να επαναλάβουν το έτος.
Με τα διατάγματα 323 και 325 της 15-11-1938 αφαιρούσε από τους θρησκευτικούς αρχηγούς κάθε συμβολαιογραφική πράξη και τη σύνταξη οποιασδήποτε ληξιαρχικής πράξεως.
Τα κατηχητικά σχολεία στη Δωδεκάνησο
Η Μητρόπολη Ρόδου για να αντιμετωπίσει τα διάφορα μέτρα σχεδίασε το σχέδιο αμύνης και αντεπιθέσεως με τα τα λεγόμενα κατηχητικά σχολεία.
Όταν οι Ιταλοί με το νόμο 149 της 21 Ιουλίου 1937 (Ντε Βέκκι) κατήργησαν τα Ελληνικά Σχολεία και απαγόρευσαν τη χρήση της ελληνικής γλώσσας και μόνα τα ιταλικά θα χρησιμοποιούνταν και θα διδάσκοντο, τότε ο δεξιοτέχνης Μητροπολίτης Ρόδου, Απόστολος Τρύφωνος επινόησε και έθεσε σε λειτουργία τα λεγόμενα ΄΄κατηχητικά΄΄με τη συγκατάθεση του κυβερνήτη των νήσων του Αιγαίου Ντε Βέκκι.
Η διδασκαλία των θρηκευτικών εδιδάσκετο αρχικά μόνο από τον παπά μέσα στην εκκλησία και κυρίως τις Κυριακές και μετά και από ιεροκήρυκες όπως με τον Εμμανουήλ Μπακίρη, τον Ηλία Κουντούρη, τον Κανάρη Πουζουκάκη και τον τότε Πρωτοσύγκελλο Απόστολο Παπαϊωάννου.
Κοινωνική Επιμόρφωση-Ενημέρωση
Η ενημέρωση και επιμόρφωση των κατοίκων της νήσου Ρόδου εγένετο με τη χρησιμοποίηση των διαφόρων εντύπων που κυκλοφορούσαν. Αναφέρονται μερικά απ’ αυτά Η τουρκοελληνική εφημερίδα ΄ΆΙΓΑΙΟΝ΄΄που κυκλοφόρησε από το έτος 1896, ΄΄ΝΕΑ ΡΟΔΟΣ΄΄, ΄ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΔΙΔΑΧΗ΄΄.
Με τη βοήθεια του Γ.Κοκκίδη, ο Εμμανουήλ Πολεμικός εξέδωσε το έτος έτος 1910 την εβδομαδιαία εφημερίδα ΄΄ΡΟΔΟΣ΄΄και μετά εκδίδουν από τον Απρίλιο του 1911 τη ΄΄ΝΕΑ ΡΟΔΟΣ΄΄.
Τον Μάρτιο του 1915 με την υποστήριξη του τότε Μητροπολίτη Ρόδου, Αποστόλου Τρύφωνος, εξεδόθη η ΄΄Ορθόδοξος Διδαχή΄΄, που ήταν δεκαπενθήμερο θρησκευτικό, ηθικό και κοινωνικό περιοδικό.
Μετά από την εκδοτική αυτή προσπάθεια των Ελλήνων για να αντιμετωπίσουν τις εξιταλιστικές προσπάθειες των ιταλικών αρχών, οι αρχές κατοχής της κτήσεως επινόησαν μια ιταλόφωνη εφημερίδα για να ενημερώνουν τους κατοίκους των νησιών .Το δια βίου μόρφωσης εφαρμόζετο σε πολλά χωριά.
Ο δάσκαλος Εμμανουήλ Καλαμπύχης αρχίζει τον Σεπτέμβριο του 1915 την έκδοση μιας νέας εφημερίδας ΄΄Η ΡΟΔΙΑΚΗ΄΄.
Την Κυριακή του Πάχα του 1916 άρχισε να εκδίδεται η ιταλόφωνη εφημερίδα ΄Il MESSAGGERO DI RODI ΄΄(Ο Αγγελιοφόρος της Ρόδου).
Οι Ιταλοί από την πρώτη στιγμή που κατέλαβαν τη Ρόδο συνέστησαν ένα γραφείο τύπου και πληροφοριών το οποίο εξέδιδε το πρώτο ιταλικό δελτίο ΄IL NOTIZIARIO ΄΄.
Το 1914 εκδίδεται το επίσημο δελτίο της Διοίκησης των Ιταλικών νήσων του Αιγαίου BOLLETINO UFFICIALE, το οποίο εκδίδεται μέχρι και τον Απρίλιο του 1944.
Προσκοπισμός
Στην προσπάθεια διαπαιδαγώγησης των νέων του χωριού ιδρύεται από τον γράφοντα τον Ιούλιο του 19146 προσκομική ομάδα η οποία παρέλασε στο Εθνικό Στάδιο του Διαγόρα στις 28 Οκτωβρίου 1946, όπως απεικονίζεται στην παρατιθέμενη φωτογραφία (υπ’ αριθμ.13).
Βυζαντινή Μουσική
Κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά τα έτη 1940-1942 ερχότανε από το γειτονικό χωριό, την Απολακκιά ο μουσικοδιδάσκλος, Στέργος Μητσού και δίδασκε βυζαντινή μουσική στη νεολαία του χωριού. Μεταξύ αυτών ήταν ο Δημήτριος Ρώσσης, Ιγνάτιος Ζανεττίδης, Στυλιανός Ζανεττίδης, Ιωάννης-Κλήμης Παπαδημητρίου, Χρήστος Βαρβάρης, Σταμάτιος (Τάκης) Πιννής, οι οποίοι τελικά διετέλεσαν και ψάλτες.
Σχολείο
Μουσουλμανικό: Κατά περιόδους λειτούργησε και μουσουλμανικό σχολείο στο χωριό Κατταβιά για τα παιδιά των μουσουλμανικών οικογενειών που διέμεναν στο χωριό και το Χόχλακα με δάσκαλο το Χότζια.
Ιταλικό Σχολείο San Marco
Στον οικισμό San Marco λειτούργησε και ιταλικό δημοτικό πεντατάξιο σχολείο, για τα παιδιά των αποίκων Ιταλών με δασκάλα την Giuseppina Manicardi.
Το ιταλικό σχολείο San Marco λειτούργησε από το 1937-1938 μέχρι το 1944.
Συμπερασματικά απ’ όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, οι ιταλικές αρχές δεν έφεραν εμπόδια στα ελληνικά σχολεία, εκτός από τον διορισμό στις 16-06-1916 ενός επόπτη του Amedeo, με ευρύτερες εξουσίες και μετέπειτα με την έκδοση του διατάγματος της 1-1-1926 που καθιέρωσε το σχολικό κανονισμό και τη λειτουργία των διάφορων σχολών. H χαριστική δε βολή εναντίον της ύπαρξης και λειτουργίας των ελληνικών σχολείων επήλθε με την έκδοση του υπ’ αριθμ. 149/1937 διατάγματος, δυνάμει του οποίου καταργήθηκαν τα ελληνικά σχολεία.
Σωματεία
Στο χωριό κατά το διάστημα της Ιταλοκρατίας υπήρχαν τρία σωματεία και ένα στην Αμερική τα οποία επεδίωκαν την πνευματική ανάπτυξη των κατοίκων του χωριού και τη συλλογή χρημάτων δι εράνων και λοιπών εκδηλώσεων και συγκεκριμένα : 1) Σύλλογος Γυμναστικός και Ευεργετικός ΄΄Η Ομόνοια΄΄ και Ε,2) Σύλλογος Κατταβενών ΄΄Αγία Παρασκευή΄΄, 3) Σύλλογος Κατταβενών ΄΄Αγία Παρασκευή WEIRTON U.S.A και 4) Φιλανθρωπικός Σύλλογος Κατταβιάς ΄΄Η Ελευθερία΄΄
Τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά έλεγαν τα κάλαντα, πηγαίνοντας σ’ όλα τα σπίτια τα βράδυα και οι νοικοκυρές που τους περίμεναν τους έδιναν κουλούρια, αυγά και χρήματα.
Από τα χρήματα που μάζευαν προσφέροντο στην κοινότητα για την εκτέλεση ορισμένων έργων απαραίτητων του χωριού, όπως π.χ.η επισκευή και η συντήρηση, των εκκλησιών Καθολική και Αγία Παρασκευή.
Παραθέτουμε τις χρησιμοποιούμενες σφραγίδες και αποδείξεις (υπ’ αριθμ.14)
Εκτός από το βασικό διάταγμα 149/21-7-1937 που κατάργησε τα ελληνικά σχολεία, εκδόθηκαν αρκετά άλλα διατάγματα που αφορούσαν τα της λειτουργίας των σχολείων όπως τα διατάγματα 175/4-9-1937, 176/10-9-1937, 177/16-9-1937, 231/23-11-1937, 256/10-12-1937 και το υπ’ αριθμ. 182/23-9-1937, που εκδόθηκε στην αρχή του σχολικού έτους 1937-1938, βάσει του οποίου συστάθηκαν τα παρακάτω βασιλικά ιστιτούτα μέσης εκπαίδευσης στη Ρόδο :
- Βασιλικό Γυμνάσιο –Κλασικό Λύκειο (Regio Ginnasio-Liceo Classico)
- Βασιλικό Ανώτερο Παιδαγωγικό Ιστιτούτο (Regio Istituto Magistrale Superiore)
- Βασιλικό Τεχνικό Ιστιτούτο (Regio Istituto Tecnico) (εμπορικής κατεύθυνσης, τμήμα κατώτερο και ανώτερο)
- Βασιλική Σχολή αγροτικής κατεύθυνσης (Regia Scuola di avviamento professionale a tipo agrario)
- Βασιλική Σχολή εμπορικής κατεύθυνσης (Scuola di avviamento professionale a tipo commerciale)
Το βασικό δε υπ’ αριθμ. 1/1-1-1926 διάταγμα καθιέρωσε τον σχολικό κανονισμό
-Ordinamento-
1) Istituzione e classificazione delle scuole
2) della scuola di stato
3) della scuola private
4) ordinamento delle scuole
5) degli insegnanti
6) disposizioni transitori (παρατίθεται η 1η σελίδα σε μετάφραση Ζαχαρία Τσιρπανλή <<Η Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα 1912-1943>>).
Επίσης με το υπ’ αριθμ. 177/16-9-1937 το σχολείο Κατταβιάς μετατράπηκε από ιδιωτικό (scuola privata) σε κοινοτικό-βασιλικό (Regia scuola).
Εγκώμιο Mario Lago και Virginio Giughese
Aξίζει να σημειωθεί ότι ο κυβερνήτης (governatore) των νησιών του Αιγαίου, Mario Lago (Μάριο Λάγκο), σε απόρρητο έγγραφό του προς το Υπουργείο Εξωτερικών της Ιταλίας στις 8-15/10/1933, που απέκρουε την κατηγορία του Επόπτη-Επιθεωρητή της Δημόσιας εκπαίδευσης-Ιταλού Καθηγητή Giovanni Ferretti ότι τα μέτρα του για την παιδεία δεν απέδωσαν, αναφέρει (ο Lago), μεταξύ άλλων εγκωμιάζοντας και υμνολογώντας τους Δωδεκανήσιους, στο παρατιθέμενο έγγραφό του σε ελεύθερη μετάφραση ότι οι ορθόδοξοι Έλληνες ανήγειραν εκκλησίες και σχολεία σε όλα τα χωριά τους, προτιμούσαν να μην φάνε παρά να στερήσουν τη μόρφωση από ένα παιδί τους . Όταν οι Ιταλοί κατέλαβαν τα νησιά βρήκαν εκκλησίες και σχολεία σε εντυπωσιακά κτίρια μνημειώδους μορφής.
Το έγγραφο αυτό αποτελεί ένα εγκώμιο και υμνολόγιο για τους Δωδεκανήσιους.
Επίσης κλείνοντας, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθεί ο χαιρετισμός στη Ρόδο, Saluto a Rodi,που απηύθυνε κατά την αναχώρησή του από τη Ρόδο το έτος 1946, ο διαπρεπής καθηγητής των Scuole Cristiane, Prof. VirginioGiughese,ο οποίος έζησε αρκετά χρόνια στη Ρόδο.
Ο χαιρετισμός αυτόςπου παρατίθεται σε μετάφραση, δημοσιεύθηκε στις τότε εκδιδόμενες τοπικές εφημερίδες, στα ιταλικά και στα ελληνικά.
<<Αντίο Ρόδος, γη μαγείας και ονείρου , όπου περάσαμε χρόνια <<ευτυχισμένα, όπου γεννήθηκαν τα παιδιά μας και αναπαύονται οι <<αγαπημένοι μας. Μια γενιά ιταλών σε είχε αγαπήσει και δε θα σε <<ξεχάσει ποτέ.
<< Εμείς που αναχωρούμε σε χαιρετάμε, αγαπητό νησί των ρόδων, <<γοητευτικό μαργαριτάρι του Αιγαίου, και με την καρδιά <<πλημμυρισμένη από νοσταλγία, αναπολούμε τον αίθριο ουρανό σου, <<το εύκρατο κλίμα σου , την εγκάρδια και φιλόξενη ιδιοσυγκρασία <<των τέκνων σου.
<<Εσύ θα έχεις μια έξοχη θέση στην καρδιά μας και πάντοτε θα την <<έχεις μεγαλύτερη όταν, αφού εξασθενήσει και λησμονηθεί η πικρία <<των θλιβερών ωρών, θα διατηρήσουμε για σένα μόνο την ευχάριστη <<και χαρούμενη ανάμνηση.
<<Δακρύζουν τα μάτια μας, αιμοραγεί η καρδιά μας ενώ <<προετοιμαζόμαστε να σε εγκαταλείψουμε. Η Πατρίδα η οποία μας <<πλησιάζει δε θα μπορεί να μας κάνει να ξεχάσουμε αυτή τη δεύτερη <<μητέρα, η οποία για χρόνια μας περιέθαλψε.
<< Και αν ακόμα το πρόσωπο κάποιου από εμάς, εγκαταλείποντάς σε, <<εξέφρασε χαρά, μη πιστεύεις: είναι το φως της Πατρίδας το οποίο <<ήδη το φωτίζει, αλλά μέσα υπάρχει η σκιά, υπάρχει η θλίψη για τον <<επικείμενο αποχωρισμό.
<< Ω ήρεμε και εγκάρδιε λαέ, να μας θυμάσαι. Αν μια μέρα κάτι μας <<χώρισε, σήμερα όλα μας ενώνουν, ακόμα και αυτός ο χωρισμός ο <<υλικός, ο οποίος εξαυλώνοντας τα πνεύματα, τα αδελφοποιεί στην <<ανάμνηση του παρελθόντος. Να μας θυμάσαι και συνέχισε να είσαι <<γη φιλόξενη στους δικούς μας που μένουν.>>
<<Ο χαιρετισμός προς τη Ρόδο>>που ο αείμνηστος Εμμανουήλ Παπαϊωάννου-συνταξιούχος δικηγόρος-στην επιστολή του στις 25-11-2001 προς την εφημερίδα΄΄ Η ΡΟΔΙΑΚΗ΄΄ , αναφέρει ότι :
<<Αποτελεί εγκώμιο για την ιστορία, τη δόξα, τις ομορφιές του νησιού <<μας, γι’ αυτό εκρίναμε ότι έπρεπε να το μεταφράσουμε και να το <<δημοσιεύσουμε για να γίνει κτήμα του ευρύτερου κοινού>>.
Ελπίζω ότι η συλλεκτική αυτή εργασία θα δώσει τη δυνατότητα να αποτελέσει αφετηρία εμπνεύσεως στους επιθυμούντες ν’ ασχοληθούν, χρησιμοποιώντας το υπάρχον πενιχρό παραδοσιακό πνευματικό υλικό για βελτίωση και συμπλήρωση των ενδεχόμενων παραλείψεων της παρούσας εργασίας μου.
Ρόδος, 01 Μαρτίου 2016
ΧΡΗΣΤΟΣ Ι. ΠΙΝΝΗΣ
Συνταξιούχος Δικηγόρος Ρόδου
