Ο τουρισμός εξελίσσεται και μεταλλάσσεται συνεχώς μέσω των εργαλείων της σύγχρονης τεχνολογίας και των «έξυπνων» εφαρμογών και αυξάνεται ραγδαία, ενώ αυξάνονται και οι επιπτώσεις του στους τουριστικούς προορισμούς. Παράλληλα οι σύγχρονοι επισκέπτες αλλάζουν συνήθειες και χαρακτηρίζονται από αυξημένες ανάγκες και απαιτήσεις.
Οι νέες συνθήκες επέβαλαν την ανάγκη για την επανεξέταση του τρόπου διαχείρισης των τουριστικών προορισμών και την αναθεώρηση των αναπτυξιακών τους στόχων. Ο τουρισμός εξετάζεται πλέον στο περιβαλλοντικό πλαίσιο, αναγνωρίζεται ότι τουρισμός και περιβάλλον αλληλεξαρτώνται και με αυτά τα δεδομένα πρέπει να ενισχυθεί η θετική σχέση μεταξύ του τουρισμού, του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αλλά και της τοπικής κοινωνίας. Η απαραίτητη αναθεώρηση των αναπτυξιακών στόχων του τουρισμού πραγματοποιείται προσεγγίζοντας τις αρχές της βιωσιμότητας ή αειφορίας με γνώμονα τη διασφάλιση ενός καλύτερου μέλλοντος τόσο για τον τουριστικό προορισμό και τους κατοίκους του όσο και για τον τουρισμό τον ίδιο. Η βιώσιμη ή αειφόρος διαχείριση του τουρισμού αποσκοπεί στην ισορροπημένη ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του περιβάλλοντος, της οικονομίας και της τοπικής κοινωνίας.
Η βιωσιμότητα του τουρισμού που δεν είναι απλώς μια τάση, αλλά προϋπόθεση για ένα καλύτερο μέλλον, αποτελεί συλλογική υπόθεση και απαιτεί συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων διοίκησης, των επιχειρήσεων, των κατοίκων και των επισκεπτών. Με στρατηγικό σχεδιασμό, τεχνολογία και συλλογική ευθύνη, ο βιώσιμος τουρισμός μπορεί να γίνει κύριος πυλώνας της παγκόσμιας οικονομίας αποφεύγοντας τους κινδύνους των αρνητικών επιπτώσεων. Για τη μακροπρόθεσμη ευημερία των τουριστικών προορισμών η εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών είναι πλέον επιβεβλημένη.
Ήδη έχουν ξεκινήσει σχετικές δράσεις και για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 2022 για το νησί της Ρόδου ανακοινώθηκε η δημιουργία του πρώτου συνεργατικού εργαστηρίου (Co-Lab) για τον αειφόρο τουρισμό με τη συνεργασία της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, του Δήμου Ρόδου και της πολυεθνικής εταιρίας παροχής τουριστικών υπηρεσιών ΤUI. Το όραμα για τον ολιστικό μετασχηματισμό του νησιού της Ρόδου σε παράδειγμα βιώσιμου προορισμού μπορεί να λάβει σάρκα και οστά προσφέροντας σημαντικά εργαλεία στη διαχείριση των πόρων του νησιού με βιώσιμο τρόπο αλλά και ελπίδες για καλύτερες προοπτικές για τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων.
Παράλληλα -σε συνεργασία δημοσίων και ιδιωτικών φορέων- έχουν πραγματοποιηθεί ανακηρύξεις νησιών ως «πράσινων» όπως είναι η Τήλος, η Χάλκη, η Αστυπάλαια. Τέτοιες δράσεις συμβάλουν σημαντικά στην περιβαλλοντική προστασία των νησιών και παράλληλα προωθούν τις αρχές της βιωσιμότητας και της αειφορίας στους κατοίκους και τους επισκέπτες οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ήδη ευαισθητοποιημένοι από τις χώρες τους και έχουν θετική ανταπόκριση σε τέτοιες πρωτοβουλίες και δράσεις.
Η εμπλοκή των δημόσιων αρμόδιων φορέων είναι καθοριστική αφού θέτει τους στόχους και δίνει οδηγίες στους επιμέρους και τοπικούς φορείς, είναι όμως εξίσου σημαντική και αναγκαία η ουσιαστική συμμετοχή στη διαδικασία των τοπικών επιχειρήσεων και των κατοίκων. Με αυτό το δεδομένο, η διάδοση των αρχών και των στόχων της αειφορίας του τουρισμού θα πρέπει να απευθύνεται προς όλους τους εμπλεκόμενους, με όλους τους δυνατούς τρόπους.
Οι αρμόδιοι τουριστικοί φορείς του προορισμού μπορούν να συνεισφέρουν μέσω της δέσμευσης, της προώθησης και της τήρησης των αρχών σε όλα τα επίπεδα των υπηρεσιών τους, και βέβαια στο επίπεδο ελέγχων και πιστοποιήσεων. Η συνεισφορά των επιχειρήσεων έγκειται στη διαρκή τους εξέλιξη με κατεύθυνση την πιστοποίηση τους από τους σχετικούς φορείς σε ό,τι αφορά στις πρακτικές που ακολουθούν. Μέσω της επικοινωνίας τα διάφορα δίκτυα προώθησης μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη διάχυση των αρχών του βιώσιμου τουρισμού. Οι επισκέπτες μπορούν να συνεισφέρουν μέσω των γνώσεων και των συνειδητών και υπεύθυνων επιλογών τους, αλλά και τη μείωση του αποτυπώματος τους στην περιοχή επίσκεψης.
Η τοπική κοινωνία θα πρέπει να έχει ουσιαστικό ρόλο στην επίτευξη του στόχου της βιωσιμότητας καθώς αποτελεί αφενός τον κύριο φορεία που επηρεάζεται από τον τουρισμό και αφετέρου βασικό παράγοντα για τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου τουριστικού μοντέλου. Με την κατάλληλη ενημέρωση και εκπαίδευση, μπορεί να συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία για τη διαμόρφωση του ζητούμενου τουριστικού μοντέλου που προστατεύει το περιβάλλον, διατηρεί και αναδεικνύει την πολιτιστική κληρονομιά και προωθεί τη δίκαιη οικονομική ανάπτυξη. Η συμβολή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μπορεί να είναι καθοριστική σε αυτή την κατεύθυνση με δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης των δημοτών.
Μέσα από τη συνεργασία, την εκπαίδευση και την υπεύθυνη διαχείριση μπορεί να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο μοντέλο τουρισμού, συμβατού με τις αρχές της βιωσιμότητας που θα ωφελεί τις τοπικές κοινωνίες του σήμερα και παράλληλα θα διασφαλίζει ένα πιο ευοίωνο μέλλον για τις επόμενες γενεές.
Δρ Δέσποινα Π. Μπρόκου
Aγρ. Τοπογράφος Μηχανικός ΕΜΠ,
Διδάκτωρ Χαρτογραφίας και Γεωπληροφορικής ΕΜΠ, Msc ΜΒΑ
Συνιδιοκτήτρια AVALON BOUTIQUE SUITES HOTEL
