Οι πλαστικές σακούλες σχεδόν εξαλείφθηκαν στα σούπερ μάρκετ, καθώς η χρήση τους μειώθηκε κατά 99,9% σε σχέση με το 2017, όμως η εικόνα είναι μεικτή στα υπόλοιπα κανάλια του εμπορίου και της εστίασης.
Αυτά είναι τα βασικά συμπεράσματα της κυλιόμενης μελέτης που πραγματοποιεί το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) προκειμένου να καταγράψει τα βασικά μεγέθη της χρήσης πλαστικής σακούλας με μετρήσεις για την εκτίμηση της επίδρασης της εφαρμογής της νέας νομοθεσίας για τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας στο κανάλι του λιανεμπορίου τροφίμων. Τα αριθμητικά στοιχεία που συλλέχθηκαν αφορούν τις μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ για το σύνολο του 2020, ενώ υπάρχουν και εκτιμήσεις σχετικά με την κατάσταση στα υπόλοιπα σημεία πώλησης. Τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, κυρίως όμως για το οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων.
Τα στοιχεία αφορούν:
· την λεπτή πλαστική σακούλα μεταφοράς πάχους 15-50 μm στην οποία επιβάλλεται από 1/1/2019 περιβαλλοντικό τέλος 0,07 ευρώ συν ΦΠΑ.
Σημειώνεται ότι αυτή είναι η πλαστική σακούλα μεταφοράς που αφορά τη Κοινοτική νομοθεσία με στόχο τη μείωση της σε έως 40 τεμάχια κατά κεφαλήν ανά έτος ως το 2025.
· Την πολύ λεπτή πλαστική σακούλα συσκευασίας πάχους μικρότερου των 15 μm στην οποία δεν επιβαλλόταν περιβαλλοντικό τέλος ως το 2020 και επιβλήθηκε περιβαλλοντικό τέλος το 2021.
· Την βιοαποικοδομήσιμη-κομποστοποιήσιμη σακούλα στην οποία δεν επιβάλλεται περιβαλλοντικό τέλος.
Σε σχέση με το κανάλι των σουπερμάρκετ:
· Η εφαρμογή του μέτρου ήταν αυστηρή και καθολική με οργανωμένη ενημέρωση των καταναλωτών με επικοινωνιακή καμπάνια.
· Τα στοιχεία καταγράφουν για 2020 μία μείωση της τάξης του 99,9% στη χρήση της πλαστικής σακούλας ελαφρού βάρους σε σχέση με το 2017. Από 1,8 δισ. σακούλες σε λίγο κάτω από 1 εκατ. σακούλες. Πρακτικά από το 2021 έχουν εξαλειφθεί από την ελληνική αγορά.
· Η κατά κεφαλήν ετήσια κατανάλωση πλαστικής σακούλας στο κανάλι του σουπερμάρκετ μειώθηκε από 167 σακούλες ανά κάτοικο σε 0,1.
· Η διάθεση βιοαποικοδομήσιμων-κομποστοποιήσιμων λεπτών πλαστικών σακουλών η οποία ήταν μηδαμινή το 2017, το 2020 έφτασε τα 35 εκατ. τεμάχια και το 2021 αναμένεται να ξεπεράσει τα 250 εκατ. τεμάχια, αύξηση πάνω από 600%.
· Παράλληλα η διάθεση επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών πολλαπλασιάστηκε. Εκτιμάται ότι τα ελληνικά νοικοκυριά την τελευταία 3ετία έχουν προμηθευτεί άνω των 32 εκατ. τεμάχια και σε κάθε νοικοκυριό αναλογούν 7,8 επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες. Ειδικά από τον Ιανουάριο 2021 και μετά η χρήση τους είναι πολύ πιο έντονη.
Σε σχέση με τα λοιπά κανάλια εμπορίου-εστίασης καταγράφονται ανάμεικτες τάσεις, και η έλλειψη ουσιαστικών ελέγχων από την πολιτεία επέφερε αυξητικές τάσεις σε κάποια κανάλια. Συγκεκριμένα:
· Σημειώνεται η εξαίρεση των υπαίθριων λαϊκών αγορών και των περιπτέρων από την εφαρμογή της νομοθεσίας.
Όπως σημειώνει το ΙΕΛΚΑ, πρόκειται για μία προβληματική κατάσταση που στέλνει λάθος μηνύματα στους πολίτες σε σχέση με τα μέτρα και τους στόχους τους, ενώ δημιουργεί και πρακτικά προβλήματα. Χαρακτηριστικό είναι ότι εκτός της μη επιβολής περιβαλλοντικού τέλους, εξακολουθούν να κυκλοφορούν πλαστικές σακούλες χωρίς σήμανση, κάτι που αποτελεί επίσης κοινοτική υποχρέωση.
· Ενώ καταγράφεται μερική εφαρμογή του μέτρου, αλλά με διαφοροποιήσεις ανάλογα με τον κλάδο και την περιοχή.
o Μερική εφαρμογή στο λιανεμπόριο τροφίμων (π.χ. αρτοποιία, κρεοπωλεία) και εφαρμογή κυρίως από τις οργανωμένες αλυσίδες καταστημάτων.
o Μερική εφαρμογή του μέτρου στον κλάδο της εστίασης με εξαίρεση τις οργανωμένες αλυσίδες εστίασης.
o Μεγαλύτερη εφαρμογή του μέτρου στα αστικά κέντρα συγκριτικά με την επαρχία.
o Άγνοια από πολλούς μικρούς εμπόρους για τις υποχρεώσεις σε σχέση με τη νομοθεσία με τις πλαστικές σακούλες.
o Σε άλλους κλάδους π.χ. είδη ένδυσης κατάργηση και αντικατάσταση της πλαστικής σακούλας από άλλου τύπου σακούλες όπως χάρτινες, ενώ σε άλλους κλάδους όπως τα φαρμακεία με αντικατάσταση με βιοαποικοδομήσιμες.
Με βάση τα παραπάνω εκτιμάται ότι η ποσοστιαία μείωση στη χρήση πλαστικής σακούλας στο κανάλια του λιανεμπορίου είναι σαφώς μικρότερη αυτής στα σουπερμάρκετ με δεδομένο μάλιστα ότι η νομοθεσία εξαιρεί από την επιβολή περιβαλλοντικού τέλους (τουλάχιστον μέχρι σήμερα) τις λαϊκές αγορές και τα περίπτερα. Έτσι και με δεδομένο ότι το κανάλι του σουπερμάρκετ αντιπροσωπεύει μόνο το 50-55% των πωλήσεων του λιανεμπορίου τροφίμων και ακόμα λιγότερο από το σύνολο του λιανεμπορίου και τη μαζική εστίαση εκτιμάται ότι η συνολική ποσοστιαία μείωση στην πλαστικής σακούλας μεταφοράς είναι σημαντικά μικρότερη.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις στελεχών της αγοράς για τη διάθεση εκτός των σουπερμάρκετ, η συνολική κατανάλωση πλαστικής σακούλας το 2020 μειώθηκε σε περίπου 75-80 σακούλες ανά κάτοικο. Αν και η μείωση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για περαιτέρω μείωση της πλαστικής σακούλας και μεγαλύτερο περιορισμό της ρύπανσης στο περιβάλλον.
Σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ, οι παρακάτω δράσεις/πρωτοβουλίες θεωρούνται ότι είναι αναγκαίες σήμερα για την επίτευξη του στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για 40 πλαστικές σακούλες κατά κεφαλήν ανά έτος ως το 2025:
· Άρση της εξαίρεσης επιβολής περιβαλλοντικού τέλους για τις λαϊκές αγορές και τα περίπτερα
· Ενημέρωση των μικρών επιχειρήσεων λιανεμπορίου σε σχέση με τις υποχρεώσεις όσον αφορά τη νομοθεσία για τις πλαστικές σακούλες και τις εναλλακτικές που μπορούν να αξιοποιήσουν.
· Εντατικοποίηση των ελέγχων στα κανάλια του λιανεμπορίου και της εστίασης που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν πλαστικές σακούλες.
