Ενδεικτικός της αμφιθυμίας, με την οποία αντιμετωπίζουν οι σύμμαχοι τη δραστηριότητα του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, ο διάλογος Έλληνα διπλωμάτη στις Βρυξέλλες με Δυτικοευρωπαίο συνάδελφό του
– Πιστεύετε ότι η δράση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο για την αποτροπή των προσφυγικών ροών θα έχει αποτέλεσμα;
– Πράγματι, τα αποτελέσματα είναι περιορισμένα. Πρέπει να φτάσουμε ώς την επόμενη Σύνοδο Υπουργών Αμυνας του ΝΑΤΟ τον ερχόμενο Ιούνιο και να εκτιμήσουμε, εκ νέου, τότε πού βρισκόμαστε.
– Η χώρα σας σκοπεύει να συνεισφέρει με κάποιο μέσο στην επιχείρηση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο;
– Δεν επιτρέπεται από τους νόμους μας η συμμετοχή πολεμικών πλοίων για ποινικά ζητήματα, όπως η καταδίωξη παράνομων διακινητών προσφύγων και μεταναστών.
Η συγκεκριμένη στιχομυθία αποτελεί τη βασική περίληψη της συζήτησης που είχε Ελληνας διπλωμάτης στις Βρυξέλλες με Δυτικοευρωπαίο συνάδελφό του, εκπρόσωπο χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ. Η συζήτηση των δύο διπλωματών έκλεισε με την ερώτηση του δυτικοευρωπαίου περί του αν η επιχείρηση μπορεί να συνεχιστεί δίχως το ΝΑΤΟ να εμπλακεί σε «ελληνοτουρκικά θέματα που αφορούν το Αιγαίο». Ο διάλογος είναι ευθύς, λιτός, ωστόσο ενδεικτικός της αμφιθυμίας με την οποία αντιμετωπίζουν οι σύμμαχοι τη δραστηριότητα στο ΝΑΤΟ (πλοία έχουν στείλει μόνο Γερμανοί, Ολλανδοί, Βρετανοί, Γάλλοι και Καναδοί). Αυτή ακριβώς η απροθυμία των συμμάχων αλλά, κυρίως, τα διαρκή τουρκικά προσκόμματα, έχουν ανησυχήσει τους Αμερικανούς που επιθυμούν να αποφύγουν τη μετατροπή μιας δραστηριότητας σε ειρηνικά νερά, δηλαδή στο Αιγαίο, σε αποτυχία. Αυτή ακριβώς η δυστοκία οδήγησε τους Αμερικανούς στην απόφαση να βοηθήσουν (όπως αποκάλυψε η «Κ» την Παρασκευή) με έμψυχο δυναμικό και υλικά μέσα και τον κ. Μπαράκ Ομπάμα να παρέμβει προσωπικά προς τον κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για προώθηση της επιχείρησης και στα Δωδεκάνησα. Οι Αμερικανοί προτίθενται να συνεισφέρουν με ένα πολεμικό πλοίο, με αερόστατα επιτήρησης (παρόμοια με εκείνα που χρησιμοποιούν οι ΗΠΑ στα σύνορά τους με το Μεξικό) και με αξιωματικούς της Αμερικανικής Ακτοφυλακής που θα δρουν ως σύνδεσμοι πάνω στα σκάφη του Λιμενικού Ελλάδας και της Τουρκίας, καθώς και του Frontex. Στο ίδιο πλαίσιο, οι ΗΠΑ πιέζουν την Τουρκία να δεχθεί όχι μόνο την επέκταση της νατοϊκής επιχείρησης νοτίως της Ικαρίας, αλλά και την άρση των περιορισμών που εξακολουθούν να υπάρχουν στην κίνηση εναέριων μέσων παρακολούθησης (ελικόπτερα και αεροπλάνα ναυτικής συνεργασίας) των διακινητών που δρουν στο Αιγαίο.
Λεπτομερής ενημέρωση
Στο πλαίσιο της ελληνικής διπλωματικής ενεργοποίησης για την παρουσίαση της κατάστασης στο Αιγαίο, ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Κοτζιάς ζήτησε από τους υπηρεσιακούς παράγοντες να προωθηθεί άμεσα σε όλους τους συμμάχους μια λεπτομερής ενημέρωση για την πραγματική κατάσταση στο Αιγαίο. Το λεπτομερές έγγραφο που παραδόθηκε πριν από λίγες ημέρες σε όλους τους μόνιμους αντιπροσώπους στο ΝΑΤΟ, καταρτίσθηκε από τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών Δ. Παρασκευόπουλο. Προφανώς ο κ. Παρασκευόπουλος αποτελεί έναν από τους εμπειρότερους εν ενεργεία διπλωμάτες, και η συμβολή του –στην ποικιλοτρόπως πολύπλευρη και εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση των περιπολιών του ΝΑΤΟ– κρίνεται μείζονος σημασίας.
Στο έγγραφο («Aide memoire») που αποκαλύπτει σήμερα η «Κ» γίνεται μια πολύ λεπτομερής παρουσίαση όσων έχουν γίνει τους τελευταίους τρεις μήνες, από τις 11 Φεβρουαρίου, όταν αποφασίστηκε για πρώτη φορά σε επίπεδο υπουργών Αμυνας του ΝΑΤΟ. Το χρονοδιάγραμμα έχει ως εξής:
Στις 13 Φεβρουαρίου κατέφθασαν στο Αιγαίο τα πρώτα πλοία του ΝΑΤΟ. Μόλις στις 5 Μαρτίου το Ανώτατο Στρατηγείο Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης (SHAPE) ζήτησε διπλωματική άδεια («Blanket diplomatic clearance») για κίνηση των σκαφών του ΝΑΤΟ σε τέσσερις τομείς «δράσης/επιχείρησης». Οι τέσσερις αυτοί τομείς άφηναν εκτός δράσης τη Ρόδο και το Καστελλόριζο, γι’ αυτό και στις 6 Μαρτίου η Ελλάδα πρόσθεσε έναν πέμπτο τομέα δράσης/επιχείρησης, που περιλάμβανε και τα δύο συγκεκριμένα νησιά. Στις 7 Μαρτίου ξεκίνησε η κίνηση στον πρώτο τομέα (Focus Area P-1), δηλαδή στη Λέσβο, ενώ η προώθηση στον δεύτερο τομέα (Χίος) πραγματοποιήθηκε στις 21 Μαρτίου. Εν συνεχεία αναφέρονται τα μέσα που έχει διαθέσει η Ελλάδα αλλά και η άδεια που έχει δοθεί για ελλιμενισμό στα λιμάνια Πειραιά, Θεσσαλονίκης, Σούδας και Βόλου, όπως ζητήθηκε από το SHAPE. Η Ελλάδα επιπροσθέτως, εξέδωσε άδεια ελλιμενισμού σε μια σειρά λιμένων στη Λήμνο, τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σκύρο, τη Σύρο, την Κρήτη, τη Ρόδο, τη Σάμο και τη Λέρο.
Αύξηση ροών
«Εως αυτή τη στιγμή, η γενική εικόνα είναι κάθε άλλο παρά ικανοποιητική», τονίζεται στο κεφάλαιο όπου γίνεται μια αρχική εκτίμηση της δράσης. Τονίζεται η αδυναμία προώθησης της δράσης στα Δωδεκάνησα, που αυξάνει τις ροές σε νησιά όπως η Σάμος (waterbed effect). Ακόμη, καυτηριάζεται το γεγονός ότι τα πλοία του ΝΑΤΟ δεν εκμεταλλεύονται τον χρόνο που τους έχει παραχωρηθεί από την ελληνική πλευρά για περιπολία σε 24ωρη βάση. Από τις 312 ώρες της περιόδου από τις 8 έως και τις 20 Μαρτίου, τα πλοία του ΝΑΤΟ επιχείρησαν μόλις 183,6 ώρες. Τονίζεται, ακόμη, ότι σε μια περίοδο που μόνο στη Λέσβο έφθασαν 5.847 πρόσφυγες και μετανάστες, τα νατοϊκά πλοία εντόπισαν μόλις τρία πλοιάρια! Με αφορμή όλα αυτά τα στοιχεία, αναδεικνύεται ιδιαιτέρως η σαφώς αρνητική επίδραση που έχει για την αξιοπιστία του ΝΑΤΟ αυτή η εικόνα αδιεξόδου. Στην εκτενή ενημέρωση που γίνεται, υπάρχει και ένα παράρτημα με το οποίο αναδεικνύονται οι πέντε βασικές ελληνικές θέσεις επί των τουρκικών ισχυρισμών, οι οποίοι απορρίπτονται ως ασύμβατοι με μια σειρά διεθνών συνθηκών και αποφάσεων. Πρόκειται για τα εξής ζητήματα: Πρώτον, το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου, δεύτερον, ο Εθνικός Εναέριος Χώρος, τρίτον, το FIR Αθηνών, τέταρτον, η «αποστρατιωτικοποίηση των νησιών» και, πέμπτον, η οριοθέτηση της ευθύνης των περιοχών Ερευνας και Διάσωσης που βρίσκονται σε περιοχές ελληνικής κυριαρχίας.
«Κόπωση» με τους Τούρκους
Από τα «ελληνοτουρκικά θέματα» που αφορούν το Αιγαίο, εκείνο που αναδείχθηκε ιδιαίτερα στην τρίμηνη διάρκεια της δράσης του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο είναι οι υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών πάνω από ελληνικά νησιά, οι εμπλοκές με ελληνικά κατά τη διάρκεια της αναχαίτισης και οι εκατοντάδες παραβιάσεις του FIR Αθηνών και του Εθνικού Εναέριου Χώρου.
Η απότομη κλιμάκωση των τουρκικών παραβιάσεων καθ’ όλη αυτή την περίοδο, εξηγεί, κατά τις εκτιμήσεις έμπειρων παρατηρητών, για ποιο λόγο η Αγκυρα δέχθηκε ασμένως τη γερμανική πρόταση για επιχείρηση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο. Αντιμετώπισε δηλαδή την παρουσία του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο ως μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για ανάδειξη των τουρκικών διεκδικήσεων σε όλες τις συμμαχικές δυνάμεις.
Ωστόσο η καταγραφή των επικίνδυνων ελιγμών πάνω από το Αιγαίο, αλλά και η πολύ έντονη κινητικότητα των Τούρκων διπλωματών και στρατιωτικών σε Βρυξέλλες και Μονς, έχει προκαλέσει κόπωση στους περισσότερους από τους εκπροσώπους των υπόλοιπων Συμμάχων. Ετσι εξηγείται η πρόσφατη (12 Απριλίου) παρέμβαση της Ολλανδής υπουργού Αμυνας Γιανίν Πλάσερτ, η οποία ζήτησε επέκταση της δράσης στο Αιγαίο και μετά το καλοκαίρι, αλλά και η κινητικότητα που παρατηρείται σε διπλωματικό επίπεδο και από άλλες χώρες της Μεσογείου, όπως η Ιταλία, στην οποία βλέπουν τη συσσώρευση μεταναστών και προσφύγων στη Λιβύη με ανησυχία.
Καθημερινή
