Με μια λαμπερή γιορτή στην οποία παρευρέθηκαν προσωπικότητες της Ρόδου, πλήθος Ροδιτών και επισκεπτών γιόρτασε το Rodos Palace, την Παρασκευή 16 Αυγούστου 2019, τα 45α γενέθλιά του. Στο πλαίσιο του εορτασμού, το ξενοδοχείο διάλεξε ως κεντρική εκδήλωση την εικαστική αναβίωση του Δράκου της Ρόδου, “γεφυρώνοντας” το χρόνο ανάμεσα σε ένα μεσαιωνικό θρύλο και τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία.
Η ιστορία του δράκου γεννιέται γύρω στο 1332 κai σύμφωνα με τον θρύλο ήταν ερπετό μεγάλων διαστάσεων, ανίκητο και επικίνδυνο.
Ζούσε στην περιοχή δυτικά από την Ακρόπολη της Ρόδου, στο επονομαζόμενο σήμερα λόφο του Μόντε Σμιθ, το οποίο τότε ονομαζόταν «Mal Paso» (κακό πέρασμα) εξαιτίας αυτού του λόγου και εκτεινόταν ως το σημείο που βρίσκεται κτισμένο σήμερα το ξενοδοχείο. Ο δράκος είχε τρομοκρατήσει τους κατοίκους του νησιού λόγω των φονικών επιθέσεων του σε βοσκούς, παιδιά και ζώα ενώ οι ιππότες που αναμετρήθηκαν μαζί του δεν είχαν καλύτερη τύχη.
Τον δράκο τελικά σκοτώνει κι ελευθερώνει από το φόβο το νησί, η τόλμη του ιππότη Dieudonne de Gozon, ο οποίος αφού πρώτα φυλακίζεται γιατί παράκουσε τις εντολές του Μέγα Μάγιστρου, στη συνέχεια γίνεται ο ίδιος ο νέος Μεγάλος Μάγιστρος των Ιπποτών. Μάλιστα, όταν πέθανε και έπειτα από μια άριστη θητεία και αγαπητός στο λαό το 1353, στην πλάκα του τάφου του χαράκτηκε η επιγραφή “EXTINCTOR DRACONIS” (Εξολοθρευτής του δράκου).
Η αφήγηση αυτή που διατηρήθηκε ζωντανή στη Ρόδο μέχρι τις μέρες μας, ενέπνευσε τον εικαστικό Νίκο Γιώργο Παπουτσίδη να φιλοτεχνήσει το έργο “Ο Δράκος της Ρόδου“, το οποίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κοινό στο πλαίσιο του εορτασμού.
Η κ. Μαίρη Καμπουράκη σε σχετική δήλωσή της σημειώνει:
“Με πολλή χαρά γιορτάσαμε τα γενέθλια του ξενοδοχείου μας, και διαλέξαμε να αναβιώσουμε έναν θρύλο του τόπου μας, μέσα από τη σύγχρονη τέχνη. Η ιστορία, η παράδοση και ο πολιτισμός, είναι πολύτιμα πλεονεκτήματά μας, για τον εμπλουτισμό του τουριστικού μας προϊόντος, την προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού, και την κατοχύρωση της Ρόδου, ως μοναδικού παγκόσμιου προορισμού“.
Ο ΔΡΑΚΟΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ
Σπύρος Συρόπουλος Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Η ιστορία αυτού του τόπου ξεκινάει σαν παραμύθι, σαν ένα μια φορά κι έναν καιρό… σαν αυτήν την ωραία ιστορία που διηγείται ο Πίνδαρος, όταν περιγράφει τη γέννηση της Ρόδου από τα νερά της Μεσογείου για να δοθεί ως δώρο από τον Δία στον Θεό Ήλιο.
Σε ένα τέτοιο νησί, δεν μπορεί να λείψουν οι ιστορίες που μοιάζουν φαντασιακές, αλλά μπορεί να είναι και αληθινές. Το αληθοφανές στην υπηρεσία της ενίσχυσης της ιστορικής πραγματικότητας ήταν πάντα ένα στοιχείο ανάδειξης της προσωπικότητας. Το λιοντάρι της Νεμέας που σκότωσε ο Ηρακλής ήταν ένα τέρας, όσο τέρας ήταν η Λερναία Ύδρα ή όλα τα άλλα τέρατα που πολέμησε ο μεγάλος ήρωας: δηλαδή ανύπαρκτο. Όσο ανύπαρκτο στην Ελλάδα τουλάχιστον ήταν και το λιοντάρι που πολεμάει ο Μέγας Αλέξανδρος στο περίφημο ψηφιδωτό της Πέλλας, και τα λιοντάρια που φυλάσσουν την είσοδο του ναού του Απόλλωνα στη Δήλο, και το λιοντάρια στην πύλη των Μυκηνών… πολλά λιοντάρια. Η αρχαιολογική σκαπάνη απέδειξε, όμως, ότι ποτέ δεν έζησαν λιοντάρια στην Ελλάδα. Μόνο στην Αφρική και στην Ασία έζησαν αυτά τα εντυπωσιακά θηρία. Εκτός κι αν κάποιο ξεχασμένο λιοντάρι από κάποιο πλανόδιο θίασο ξέφυγε και έγινε στόχος του Ηρακλή. Πιο πιθανό ήταν ότι τα λιοντάρια ήταν το σύμβολο ενός εντυπωσιακού κινδύνου, κάτι πολύ μεγαλειώδες, που μόνο ένας ξεχωριστός ήρωας μπορούσε να τιθασεύσει.
Λιοντάρια δεν υπήρξαν ποτέ λοιπόν. Μήπως υπήρξαν δράκοι; Πολλοί είναι οι δράκοι και τα μεγάλα ερπετοειδή που κόσμησαν τις σελίδες των τοπικών θρύλων και μύθων της Ελλάδας. Ένας τέτοιος δράκος, συνδέθηκε με τη Ρόδο. Το 2013, το κανάλι National Geographic αφιέρωσε ένα επεισόδιο στους μυθικούς δράκους. Ένας από τους πιο δημοφιλείς ήταν ο Δράκος της Ρόδου. Πριν λίγες μέρες ένας παλιός Ροδίτης μου αφηγήθηκε ότι στο σημείο όπου βρισκόμαστε τώρα, στο Rodos Palace, υπήρχε παλιό ιταλικό σπίτι, με έναν τοίχο διακοσμημένο με νωπογραφία της ιστορία του δράκου της Ρόδου που σκοτώνεται από τον ιππότη.
H βασική πηγή αυτής της ιστορίας είναι μία αφήγηση του Bosio το 1594,[1] και μία μπαλάντα του 1799 με τίτλο Der Kampf mit dem Drachen, του Schiller. Εκεί περιγράφεται η μάχη του ιππότη με τον δράκο που ζούσε στο Malpasso. Mία άλλη πηγή μας, έρχεται από τις περιγραφές ενός περιηγητή του 1521 που περιγράφει μία εκκλησία της Παναγιάς του Malapason, ανάμεσα σε Ρόδο και Φιλέρημο, η οποία πήρε το όνομά της από το επικίνδυνο πέρασμα (Malpasso).[2] Αυτή φαίνεται ότι ήταν μία ελώδης περιοχή στον λόφο του Αγ. Στεφάνου, όπου ζούσε ένας δράκος κατασπαράζοντας τα ζώα των αγροτών της περιοχής, αλλά σκοτώνοντας συχνά και ανθρώπους. Ένας άγνωστος ως τότε ιππότης, ζήτησε από τον τότε Μεγάλο Μάγιστρο την άδεια να σκοτώσει τον δράκο. Εκείνος του αρνήθηκε, λόγω του μεγάλου κινδύνου. Ο ιππότης τότε γύρισε στην πατρίδα του, στο κάστρο της οικογένειάς του και επί έναν χρόνο εκπαίδευσε τα σκυλιά και το άλογό του με τη βοήθεια ενός ομοιώματος του δράκου, ώστε να μην φοβούνται την θέα του. Όταν γύρισε στη Ρόδο, σκότωσε τον δράκο και το κατόρθωμά του του εξασφάλισε τη θέση του Μεγάλου Μαγίστρου. Ο ιππότης αυτός είναι υπαρκτό πρόσωπο και ονομάζεται Dieudonné De Gozon.
Στο Musee de Cluny στο Παρίσι, φυλάσσεται η επιτύμβια μαρμάρινη πλάκα που φέρει το όνομά του και τον τίτλο Extinctor Draconis, δηλαδή «Εξολοθρευτής Δράκου». Γεννημένος από την ένδοξη οικογένεια των Languedoc της Γαλλίας, ο de Gozon βρέθηκε στη Ρόδο και υπηρέτησε το τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών ως ο τρίτος Μέγας Μάγιστρος του Τάγματος από το 1347 έως το 1353. Η θητεία του δεν ήταν διακοσμητική και φαίνεται ότι ο Μέγας Μάγιστρος ήταν ένας εξαιρετικός πολεμιστής και στρατηγικός νους. Το απέδειξε το 1347 και το 1348, όταν το Τάγμα του βοήθησε με επιτυχία τον βασιλιά Κωνσταντίνο Ε’ της Αρμενίας, όταν τον πολιορκούσε το στρατός του σουλτάνου της Αιγύπτου.[3] Δεν υπάρχουν ιπποτικά επίσημα αρχεία που να καταγράφουν την ιστορία. Ο Deotat (όπως είναι το λατινικό όνομά του) De Gozon, έγινε μεγάλος μάγιστρος το 1346 και αρχεία αρχίζουν από τότε. Η μάχη με τον δράκο τοποθετείται στα 1342., όταν Μ. Μάγιστρος ήταν ο Helion de Villeneuve. Καθώς, όπως είπα, καμία σύγχρονη προς τα γεγονότα πηγή δεν τα περιγράφει, και η πρώτη εκτενής είναι του 16oυ αιώνα, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι τι έγινε με τον δράκο. Οι πηγές μας λένε ότι το τέρας είχε κεφάλι σε σχήμα αλόγου, φολιδωτό δέρμα και μεγάλα νύχια. Άλλες προσθέτουν φτερά. Το κρανίο του είχε αναρτηθεί σε μία από τις πύλες της Παλιάς Πόλης και έμεινε εκεί για 200 χρόνια, οπότε και καταστράφηκε σε κάποια περίοδο εργασιών. Μεταγενέστεροι περιηγητές κάνουν λόγο για ένα κρανίο τεράστιου κροκοδείλου. Δεν έχει τόση σημασία να ορθολογικοποιήσουμε την αφήγηση. Είτε πρόκειται για έναν τεράστιο κροκόδειλο που ξέφυγε από κάποιο πλανόδιο τσίρκο και τρομοκρατούσε την περιοχή, είτε, όπως έχει προταθεί, η ιστορία προήλθε από παραδοσιακές γιορτές της Γαλλίας, που αναπαριστούσαν μάχες ιπποτών με δράκους και προστέθηκε στην ιστορία του Μεγάλου Μαγίστρου για να δείξει πόσο ξεχωριστός ήταν, το σημαντικό είναι η ίδια η ιστορία. Αυτή υπάρχει στ’ αλήθεια. Κι αυτή κάνει ξεχωριστό τον ήρωα, αλλά και τον τόπο στον οποίο εντάσσεται η ιστορία.
Το είπα λίγες μέρες πριν, στα πλαίσια μίας άλλης εκδήλωσης: η Ρόδος είναι γυναίκα, όχι απλά επειδή έχει θηλυκό όνομα, αλλά επειδή γεννά. Μέσα από την αχλή της γοητευτικής φαντασίας του μύθου και την ακόμη πιο γοητευτική σαγήνη της αληθινής ιστορίας η Ρόδος πάντοτε γεννούσε θρύλους. Τον θρύλο της δημιουργίας του νησιού μέσα από τα κύματα της αρχαίας Μεσογείου, όπως την περιγράφει ο Πίνδαρος. Τους θρύλους που πλέχτηκαν γύρω από την κατασκευή του Κολοσσού του Ηλίου της. Τους τοπικούς θρύλους για πετρωμένα καράβια, πολεμίστριες όπως η Αναστασία … λεπτομέρειες για ηρωισμούς και πράξεις μπλεγμένες με το υπερφυσικό, με το ξεχωριστό. Γιατί το πιο ξεχωριστό κομμάτι των θρύλων, είναι πάντα η αφετηρία τους. Αυτός ο τόπος που τους γεννά, τους κάνει ξεχωριστούς, τους δίνει τη διάσταση του μοναδικού. Ιστορική πραγματικότητα ή αποκύημα μιας διανθισμένης φαντασίας, ο δράκος της Ρόδου θα είναι ακόμη μία φολίδα στο παρελθόν του μοναδικού αυτού νησιού, που θα συνεχίσει να γεννά πολιτισμό και αφετηρίες σκέψης και διανόησης, τόσο μαγευτικής, που θα μοιάζουν πάντα σαν ένα μία φορά κι ένα καιρό…»
[1] Giacomo Bosio’s Dell’Istoria della sacra religione et ill.ma militia di San Giovanni Gierosolimitano di Iacomo Bosio parte …. 1. (Roma: Stamperia Apostolica Vaticana, 1594.
[2] Pfalzgraf Ottheinreich in R6hricht and Meissner’s Deutsche Pilgerreisen (Berlin, 188o), 392-4. The learned editors recognize in this the earliest record of the de Gozon legend.
[3] F. W. Hasluck, “Dieudonné de Gozon and the Dragon of Rhodes,” The Annual of the British School at Athens, Vol. 20, (1913/1914), pp. 70-79
Υπάρχουν κάποιες παραλείψεις στην εισήγηση του κ. Σπυρόπουλου . Το έλος βρισκόταν, πιθανότατα, στην εκβολή
του ποταμού Σαντρουλί, εκεί που είναι η Φανερωμένη και περιελάμβανε ίσως και την περιοχή που βρίσκεται το Ρόδος Πάλλας. Οι κάτοικοι των χωριών Τριάντα, Κρεμαστή κλπ. έβρισκαν το “δράκο” εμπόδιο να εισέλθουν στη Ρόδο, .Άρα, το Μαλ Πάσο, ξεκινούσε από το σημείο της Φανερωμένης έως και την κορυφή του Μόντε Σμίθ. Αυτός ο δρόμος πιθανότατα να είναι και ο ΄ίδιος με το σημερινό. Το κεφάλι του “Δράκου”, υπήρχε έως και τα μέσα του 18 αι. μ.Χ. Για το θέμα αυτό βλ. Lile de Rhodes Par EDOUARD BILLIOTTI & l’ ABBE COTTIER, , LES HOSPITALLIERS,p.142-158.Επίσης, το ίδιο σε μετάφραση Μ. Μαλλιαράκη και Σ. Καραβοκυρού. Στα βιβλία αυτά διαβάζουμε τις εξελίξεις μετά τη δρακοκτονία, γεγονότα βέβαια που δεν αναγράφονται στην αρχική πηγή του (Giacomo Bosio). Για το ίδιο θέμα βλέπετε και Ελευθέριος Καβαλιέρος: “”Ο ΙΠΠΟΤΗΣ ΘΕΟΔΟΤΟΣ ΔΕ ΓΟΖΩΝ ΚΑΙ Ο ΔΡΑΚΟΣ”, Ρόδος 2019. Τυπογραφείο Αντ. Βρατσάλης “Τέχνη”.