Εναλλακτικές λύσεις για την προστασία της πρώτης κατοικίας ενόψει της κατάργησης του νόμου Κατσέλη εξετάζουν οι τράπεζες και το υπουργείο Οικονομικών. Μεταξύ αυτών, το κυπριακό μοντέλο, που προβλέπει την επιδότηση από την πλευρά του Δημοσίου του ενός τρίτου της μηνιαίας δόσης που ορίζεται να πληρώνει ο δανειολήπτης του οποίου η πρώτη κατοικία προστατεύεται, εφόσον πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Το κυπριακό μοντέλο, που έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή με την επωνυμία ΕΣΤΙΑ, καλύπτει όχι μόνον ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, αλλά και οφειλέτες μεσαίας τάξης, καθώς τα όρια της προστασίας για την πρώτη κατοικία συνδέονται με την εμπορική αξία του ακινήτου που μπορεί να φθάνει έως 350.000 ευρώ. Αντιστοίχως, τα εισοδηματικά κριτήρια που έχουν τεθεί ξεκινούν από 20.000 και φθάνουν έως και 60.000 ευρώ.
Πυρήνα του σχεδίου ΕΣΤΙΑ αποτελεί η υποχρέωση της τράπεζας ή της εταιρείας που έχει εξαγοράσει το δάνειο να αναδιαρθρώσει την οφειλή από στεγαστικό δάνειο βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, όπως το επιτόκιο, η διάρκεια αποπληρωμής, και στον βαθμό που ο δανειολήπτης είναι συνεπής με την πληρωμή των μηνιαίων καταβολών το κράτος, συνεισφέρει, από την πλευρά του, το ένα τρίτο της δόσης. Η συγκεκριμένη λύση δεν συνεπάγεται ότι θα μεταφερθεί ως έχει στη χώρα μας. Εξετάζεται ωστόσο ως εναλλακτική επιλογή και μπορεί να αποτελέσει μπούσουλα για να υποκαταστήσει τον νόμο Κατσέλη εάν και εφόσον κυβέρνηση, τράπεζες και θεσμοί δεν συμφωνήσουν στην παράταση της ισχύος του. Την παράταση για έναν ακόμη χρόνο έχει εισηγηθεί το υπουργείο Οικονομικών, ενώ οι τράπεζες εμφανίζονται πρόθυμες να συμφωνήσουν μόνον υπό την προϋπόθεση ότι θα μειωθεί δραστικά στις 100.000 ευρώ το όριο για την αξία της πρώτης κατοικίας που σήμερα προστατεύεται.
Ο νόμος Κατσέλη, που βαίνει προς τη λήξη του στα τέλη του χρόνου, χαρακτηρίζεται άλλωστε από σωρεία εκκρεμών υποθέσεων, που, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύει η «Κ», έφθασαν στα τέλη Σεπτεμβρίου στις 135.639. Ο χρόνος εκδίκασης αν και έχει επιταχυνθεί παραμένει αργός, ενώ μειούμενες βαίνουν και οι νέες αιτήσεις που υποβάλλονται από την πλευρά των οφειλετών. Ενα κρίσιμο θέμα που μένει να διαπιστωθεί στο σύντομο διάστημα που απομένει έως τα τέλη του χρόνου είναι το κατά πόσον οι οφειλέτες θα γυρίσουν την πλάτη στον νόμο ενόψει της προοπτικής να υπάρξει ένας νέος πιο ευνοϊκός νόμος. Ενα τέτοιο ενδεχόμενο απορρίπτεται τόσο από τις τράπεζες όσο και από τους θεσμούς, που θεωρούν ότι μέχρι σήμερα ο νόμος Κατσέλη λειτούργησε ως ομπρέλα για στρατηγικούς κακοπληρωτές. Το καθεστώς αυτό έχει αλλάξει σε σημαντικό βαθμό μετά τις αλλαγές που υιοθετήθηκαν πρόσφατα, με βασικότερη την άρση του τραπεζικού απορρήτου, που ισχύει αναδρομικά για όσους έχουν κάνει αίτηση ένταξης στον νόμο, αλλά και για τους νέους αιτούντες. Να σημειωθεί ότι σήμερα η προστασία της πρώτης κατοικίας για όσους έχουν κάνει αίτηση να ενταχθούν στον νόμο Κατσέλη αφορά σπίτια εμπορικής αξίας από 180.000 ευρώ έως και τις 280.000 ανάλογα με τον αριθμό των τέκνων και, σύμφωνα με την επιχειρηματολογία των τραπεζών, καλύπτει το 95% όσων έχουν πάρει στεγαστικό δάνειο. Στον σημερινό νόμο προβλέπεται επίσης η συνεισφορά του Δημοσίου, πληρώνοντας μέρος της δόσης, εφόσον η αντικειμενική αξία της κύριας κατοικίας κυμαίνεται μεταξύ 120.000 και 220.000 ευρώ, προσαυξημένη ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του οφειλέτη (ένας ενήλικος: 120.000 ευρώ, ζευγάρι: 160.000 ευρώ και 20.000 ανά τέκνο), και το ετήσιο εισόδημα δεν υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, δηλαδή κυμαίνεται από 8.180 έως 24.000 ευρώ. Η σχετική διάταξη, παρά το γεγονός ότι ισχύει από το 2015, αναμένεται να ενεργοποιηθεί το 2019.
