Η συγγραφέας -πολιτική επιστήμονας, πρώην ευρωβουλευτής και εκ των ιστορικών προέδρων της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Άννα Καραμάνου, σε συνέντευξη που παραχώρησε στη «δ» σχολιάζει την πρόσφατη επίσκεψη του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα και το νέο κεφάλαιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, δηλώνοντας ότι είναι ευπρόσδεκτος και ανακουφιστικός ο ελληνοτουρκικός διάλογος σε ήρεμα νερά και με θετική ατζέντα.
Ακολουθεί η συνέντευξη της κυρίας Άννας Καραμάνου αναλυτικά:
• Κυρία Καραμάνου, ποια είναι η άποψή σας για την επίσκεψη του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν στην Ελλάδα; Έχει ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;
Έπειτα από αρκετά χρόνια έντασης, απειλών, αερομαχιών και ανταγωνισμών για τα εξοπλιστικά συστήματα τελευταίας τεχνολογίας, είναι ευπρόσδεκτος και ανακουφιστικός ο ελληνοτουρκικός διάλογος σε ήρεμα νερά και με θετική ατζέντα. Προσωπικά, χαίρομαι για την εκφρασμένη βούληση των δύο χωρών για συστηματική οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), ενίσχυση της συνεργασίας σε πολλούς τομείς και προσπάθεια επίλυσης των διαφορών με θετικό άθροισμα, δηλαδή προς όφελος και των δύο χωρών, kazan-kazan, όπως λέει και ο Τούρκος πρόεδρος. Ναι, πιστεύω ότι έχει ανοίξει ένα νέο πολύ σημαντικό κεφάλαιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
• Πώς σχολιάζετε συγκεκριμένα την υπογραφή της διακήρυξης περί σχέσεων φιλίας και καλής γειτονίας, τη «Διακήρυξη των Αθηνών», που θέτει ως στόχο να ενισχύσει τη θετική ατζέντα στις σχέσεις των δύο χωρών;
Τους δύο ηγέτες φαίνεται ότι ενέπνευσε το καλό παράδειγμα του Ελευθερίου Βενιζέλου και Ισμέτ Ινονού (πρωθυπουργού επί προεδρίας Κεμάλ Ατατούρκ) οι οποίοι το 1930, έπειτα από μακρά περίοδο εχθρότητας συνήψαν «Σύμφωνο Φιλίας, Ουδετερότητας και Διαιτησίας», που είχε ως αποτέλεσμα σχέσεις καλής γειτονίας Ελλάδας -Τουρκίας μέχρι το 1950, όταν προέκυψε το Κυπριακό πρόβλημα. Η «Διακήρυξη των Αθηνών», είναι ένα αισιόδοξο κείμενο που μιλάει για ευημερία και των δύο λαών, πνεύμα καλής θέλησης και συνεργασίας, σχέσεις καλής γειτονίας, κλίμα φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, πνεύμα αλληλεγγύης, διεθνές δίκαιο, διατήρηση της διεθνούς ειρήνης, φιλική συνεργασία μεταξύ των κρατών, αμοιβαίο σεβασμό, ειρηνική συνύπαρξη, κατανόηση και επίλυση κάθε διαφοράς με φιλικό τρόπο και ειρηνικά μέσα, επιτυχή διαχείριση των διμερών σχέσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στην αποφυγή συγκρουσιακών καταστάσεων και δυνητικής κλιμάκωσης, ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας και εμβάθυνση των δεσμών μεταξύ των λαών. Τι άλλο θέλουμε; Πιστεύω πως πρόκειται για ένα σοβαρό και εξαιρετικά σημαντικό κείμενο διακήρυξης. Ας ελπίσουμε πως θα τηρηθεί.
• Πιστεύετε ότι έχουν αλλάξει οι τουρκικές θέσεις σε ό,τι αφορά στις πολυσυζητημένες …κόκκινες γραμμές; Έχουν γίνει υποχωρήσεις από την τουρκική ή αντίστοιχα από την ελληνική πλευρά προκειμένου να φτάσουμε σήμερα στην αλλαγή σελίδας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Η θετική ατζέντα, ο διάλογος και οι φιλικές σχέσεις δεν προϋποθέτουν αλλαγή θέσεων ή σύμπτωση απόψεων. Προφανώς η τουρκική πλευρά διατηρεί τις δικές της απόψεις σχετικά με τη διευθέτηση των όποιων εκκρεμοτήτων, όπως ακριβώς και η ελληνική πλευρά τις δικές της. Οι υποχωρήσεις, επί του παρόντος, αφορούν περισσότερο τη ρητορική των δύο πλευρών και τους κανόνες καλής συμπεριφοράς. Οι συζητήσεις επί των «σκληρών» θεμάτων, που άπτονται του Δικαίου της Θάλασσας, δεν έχουν καν ξεκινήσει. Θα διεξαχθούν αφού εμπεδωθεί κλίμα εμπιστοσύνης και αμοιβαίας κατανόησης. Άλλωστε, για τις διαφορές που δεν μπορούν να επιλυθούν μέσω διαλόγου και αμοιβαίων υποχωρήσεων, υπάρχει το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Κάπως έτσι διευθετούν τις διαφορές τους οι πολιτισμένοι λαοί και όχι με πανάκριβα όπλα, αλληλοσπαραγμό και αιματοχυσίες.
• Πόσο εφικτή είναι τελικά η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας;
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την τελευταία ετήσια έκθεσή του, που εγκρίθηκε τον περασμένο Σεπτέμβρη 2023, με 434 ψήφους υπέρ, 18 κατά και 152 αποχές,υποστηρίζει ότι η διαδικασία ένταξης στην ΕΕ δεν μπορεί να συνεχιστεί υπό τις παρούσες συνθήκες και υποδεικνύει στην ΕΕ και στην Τουρκία να βρουν ένα «παράλληλο και ρεαλιστικό πλαίσιο» για τις σχέσεις τους. Η Τουρκία εγκαλείται κυρίως για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διακρίσεις κατά των μειονοτήτων και για χαμηλό βαθμό ευθυγράμμισης της εξωτερικής της πολιτικής με την ΕΕ. Ωστόσο, η ΕΕ χαιρετίζει την φιλοξενία 4.000.000 προσφύγων – ο μεγαλύτερος προσφυγικός πληθυσμός στον κόσμο – στην τουρκική επικράτεια. Προσφάτως, η Τουρκία δείχνει ενδιαφέρον για αναζωογόνηση της διαδικασίας ένταξης ή οποία ξεκίνησε το 2005, αφού η Ελλάδα είχε άρει το βέτο κατά της ένταξής της και διακόπηκε το 2018, λόγω επιδείνωσης του τουρκικού κράτους δικαίου.
Κατά τη γνώμη μου, με βάση τις συντελούμενες γεωπολιτικές αλλαγές και την ένταση του ανταγωνισμού Ανατολής και Δύσης, με την Τουρκία στο μεταίχμιο των δύο κόσμων, θα ήταν προς όφελος της ΕΕ και του Δυτικού κόσμου η ένταξή της στην ΕΕ και η κατοχύρωση της θέσης της στη Δύση. Αυτό ήταν το όνειρο της Τουρκίας ήδη από την ύστερη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και εκφράστηκε στη συνέχεια από τη φιλοδυτική πολιτική του ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, πριν από 100 χρόνια (29 Οκτωβρίου 2023).
Η Τουρκία είναι ιδρυτικό μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, μέλος του ΝΑΤΟ, έχει συνάψει Συμφωνία Σύνδεσης από το 1963 & συνδέεται τελωνειακά με την ΕΕ από το 1995. Η πλήρης ένταξή της στην ΕΕ θα επιταχύνει τον εξευρωπαϊσμό της σε όλους του τομείς της οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ζωής, όπως ακριβώς συνέβη με την ένταξη της Ελλάδας το 1981.
Η ΕΕ θα ενισχυθεί με μία χώρα με γεωπολιτικό βάρος, της οποίας η οικονομία είναι 17η παγκοσμίως και η 7η μεγαλύτερη της ΕΕ σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Είναι επίσης η 11η μεγαλύτερη στον κόσμο και η 5η μεγαλύτερη στην Ευρώπη σε αγοραστική δύναμη (στοιχεία 2023). Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Τουρκία έχει ένα ανώτερο-μεσαίο εισόδημα, μικτή αγορά, αναδυόμενη οικονομία. Κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια η Τουρκία εξελίχτηκε σε μία από τις ισχυρότερες χώρες του πλανήτη μας. Ο Ερντογάν παρέλαβε μια χρεοκοπημένη χώρα το 2002 και την απογείωσε. Σήμερα συμμετέχει στους G20 ενώ το 40% του πληθυσμού της είναι κάτω των 20 ετών. Προφανώς, μόνο όφελος θα έχει η ΕΕ, ασφαλώς και η Ελλάδα, από ενδεχόμενη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ.
• Κυκλοφόρησε πρόσφατα το νέο σας βιβλίο με τίτλο «100 χρόνια Τουρκία 1923-2023». Έχετε μελετήσει και αποτυπώνετε στο βιβλίο αυτό όλη τη διαδρομή από τη γέννηση και την παρακμή του Ισλάμ μέχρι τη μακρόχρονη ηγεμονία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τις εκλογές του 2023. Πώς βλέπετε το μέλλον της Τουρκίας και των σχέσεων με την Ελλάδα;
Το βιβλίο μου προσφέρει έγκυρη γνώση για πολλά θέματα που δεν είναι γνωστά στην Ελλάδα και βοηθάει στην κατανόηση της ιστορίας, της πολιτικής, της ισλαμικής κουλτούρας και των πολιτισμικών διαφορών μας με την Τουρκία. Το κεφάλαιο για την Οθωμανική Αυτοκρατορία προσφέρει άγνωστη στην Ελλάδα γνώση για τη γένεση και παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για το γεωπολιτικό της πλαίσιο, την ιστορική της εξέλιξη, την επεκτατική της πολιτική, το ρόλο του Ισλάμ, τη θέση των γυναικών, την εξουσία των χαρεμιών, το πολυθρησκευτικό σύστημα, καθώς και την αλληλεπίδραση με την Ευρώπη, μέχρι τις μεταρρυθμίσεις tanzimat τον 19ο αιώνα και το κίνημα των Νέων Οθωμανών και των Νεότουρκων. Το βιβλίο μου εξετάζει επίσης την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα από τον Μουσταφά Κεμάλ, τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις, την πολιτική εκκοσμίκευσης, την προσπάθεια εκδυτικισμού με τα δικαιώματα των γυναικών στο επίκεντρο, τον ρόλο της πρώτης κυρίας Latife Ussaki Ατατούρκ, το κεμαλικό πρότυπο της νεωτερικής κοινωνίας, την κληρονομιά του Κεμαλισμού, την ισλαμική μετάλλαξή του με την ανάδυση του Πολιτικού Ισλάμ, καθώς και τους περιορισμούς που επιβάλλει στον εκσυγχρονισμό η συντηρητική, βαθύτατα θρησκευόμενη τουρκική κοινωνία. Παρά ταύτα και παρά τα αρνητικά δημοσιεύματα και τις προφητείες από τις κασσάνδρες των ΜΜΕ περί πληθωρισμού & κατάρρευσης της τουρκικής οικονομίας, η θέση της Τουρκίας συνεχώς αναβαθμίζεται διεθνώς, το μέλλον της προβλέπεται ευοίωνο, ενώ η επαναπροσέγγιση με την Ελλάδα κομίζει μόνο καλά νέα!
Το βιβλίο μου τελειώνει με το μήνυμα των βραβείων Ιπεκτσί που παραμένει επίκαιρο: “Η αποκατάσταση σχέσεων φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των λαών της Ελλάδας και της Τουρκίας είναι θέμα ζωτικό και επείγον. Με τη γλώσσα της καρδιάς και της απλής λογικής, της τέχνης και της επιστήμης, εμείς κι αυτοί, ανώνυμοι και επώνυμοι, θα γνωρίσουμε ο ένας τον άλλο, στην προσπάθεια να γίνει η υπόθεση της ειρήνης, υπόθεση των δύο λαών».
