Σε τεντωμένο σκοινί κινείται η Ευρωπαϊκή Ενωση και μαζί της η Ελλάδα στο Προσφυγικό. Σε Βρυξέλλες, Βερολίνο και Αθήνα είναι πλέον κοινή πεποίθηση ότι αν ως τον προσεχή Ιούνιο δεν ελεγχθούν οι ροές προσφύγων από την Τουρκία τότε το σύστημα «θα σκάσει» – με ανυπολόγιστες συνέπειες. Κυβερνητικοί παράγοντες στην Αθήνα ανησυχούν σοβαρά ότι αν δεν προχωρήσουν τα μέτρα που έχουν συμφωνηθεί τότε ο κίνδυνος να εγκλωβιστούν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στην ελληνική επικράτεια είναι κάτι παραπάνω από υπαρκτός, καθώς τα βαλκανικά κράτη θα αρχίσουν να κλείνουν τα σύνορα – ίσως πιεζόμενα από χώρες της ΕΕ.
Ο Δημήτρης Αβραμόπουλος δεν έκρυψε τη σκληρή αλήθεια την περασμένη Πέμπτη, μιλώντας στην Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Η κατάσταση χειροτερεύει» είπε ο έλληνας επίτροπος, προσθέτοντας ότι «οι αποφάσεις που έχουμε λάβει δεν αρκούν». Ο κ. Αβραμόπουλος σημείωσε ότι εντός Μαρτίου η Κομισιόν θα παρουσιάσει την πρότασή της για την αναθεώρηση του Συστήματος του Δουβλίνου. Χωρίς πρόοδο στα υπόλοιπα όμως, αυτή δύσκολα θα αποδώσει.
Υψηλές ροές και καθυστερήσεις
Οι αριθμοί είναι αδυσώπητοι. Τον περασμένο Δεκέμβριο εισήλθαν στη χώρα μας από τα θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία σχεδόν 111.500 άνθρωποι. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει στη διάθεσή του «Το Βήμα», τον Δεκέμβριο του 2014 ο αριθμός τους δεν ξεπερνούσε τους 2.200. Πρόκειται για μια ποσοστιαία μεταβολή που φθάνει το ιλιγγιώδες 5.000%! Σε ετήσια βάση, το 2014 εισήλθαν παράνομα στην Ελλάδα λίγο περισσότεροι από 45.000 αλλοδαποί, ενώ ο αριθμός τους για το 2015 ξεπέρασε τις 876.000. Η αύξηση αγγίζει το 1.830%!
Η ροή ανθρώπων δεν σταμάτησε παρά ελάχιστα τον Δεκέμβριο, πρώτο μήνα του χειμώνα. Πηγή με άριστη γνώση της κατάστασης εξηγούσε πριν από λίγες ημέρες ότι «αν είχαμε πάνω από 100.000 εισόδους τον Δεκέμβριο, τι θα συμβεί από τον Μάρτιο και μετά;». Μέσα στις πρώτες 11 ημέρες του Ιανουαρίου εισήλθαν πάνω από 18.000 άτομα. Την ίδια στιγμή ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών που παραμένουν στα νησιά δεν είναι διόλου αμελητέος. Ενδεικτικά, στις 13 Ιανουαρίου περίπου 5.800 άνθρωποι παρέμεναν σε Λέσβο, Σάμο, Χίο, Λέρο και Κω.
Δυστυχώς, παρά τη δημόσια δέσμευση του Αλέξη Τσίπρα ότι τα hotspots θα είναι έτοιμα ως τις 15 Φεβρουαρίου, το συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα πολύ δύσκολα θα υλοποιηθεί. Η καθυστέρηση αυτή έχει προβληματίσει την ΕΕ και ιδιαίτερα χώρες όπως η Γερμανία και η Αυστρία. Οπως πληροφορείται «Το Βήμα», δύο στενοί σύμβουλοι της Ανγκελα Μέρκελ και του Βέρνερ Φάιμαν επισκέφθηκαν την εβδομάδα που πέρασε την Αθήνα για να ενημερωθούν. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι τέσσερα στελέχη της Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων της Κομισιόν βρίσκονται στην Ελλάδα από τον Δεκέμβριο με σκοπό να συντονίσουν τις εργασίες τόσο στα νησιά όσο και στην Ειδομένη. Τα στελέχη αυτά είναι ελληνικής καταγωγής.
Τα συνολικά πέντε hotspots που πρέπει να δημιουργηθούν στην Ελλάδα θα μπορούν, όταν ολοκληρωθούν, να φιλοξενούν ως και 7.000 ανθρώπους. Η κατάσταση όμως πόρρω απέχει από το να χαρακτηριστεί ενθαρρυντική. Το hotspot της Μόριας στη Λέσβο λειτουργεί μεν, όχι όμως πλήρως (σε ποσοστό 60%-70%). Σύμφωνα με την Εκθεση Προόδου που είχε δημοσιεύσει στις 15 Δεκεμβρίου η Κομισιόν, τόσο η Μόρια όσο και το hotspot στη Λέρο θα έπρεπε να είναι πλήρως έτοιμα ως τις 8 Ιανουαρίου – κάτι που προφανώς δεν έχει γίνει. Σε αυτό μεγάλη ευθύνη δεν φέρει αποκλειστικά η κυβέρνηση, αλλά επίσης συγκεκριμένοι κύκλοι στη Δημόσια Διοίκηση και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Στη Σάμο και στην Κω η κατασκευή δεν έχει καν αρχίσει. Σε ανακοίνωση του ΓΕΕΘΑ στις 14 Ιανουαρίου αναφέρεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η διευθέτηση κέντρου πρώτης υποδοχής στη Σάμο σε χώρο πρώην πεδίου βολής. Γνώστες της περιοχής σημειώνουν ότι δεν θα είναι εύκολο. Στη δε Κω υπάρχει έντονη τοπική αντίδραση για τον χώρο του στρατοπέδου στο Λινοπότι, καθώς οι κάτοικοι ζητούν από την κυβέρνηση να διασφαλίσει ότι οι μετανάστες/πρόσφυγες δεν θα μένουν στο νησί παραπάνω χρόνο από αυτόν που χρειάζεται για την καταγραφή τους. Σε ό,τι αφορά τη Χίο, στην ίδια Εκθεση Προόδου αναφερόταν ότι θα μπορούσε να ολοκληρωθεί το hotspot μέσα στο πρώτο μισό του Ιανουαρίου. Αυτό επίσης δεν συνέβη. Η Ολλανδία πάντως αναμένεται να συμβάλει σημαντικά, με υλικοτεχνικό εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό, ώστε η κατασκευή στη Χίο να προχωρήσει ταχύτερα.
Ερχονται ξένοι ειδικοί
Οπως ανακοίνωσε ο ολλανδός πρέσβης στην Αθήνα Κάσπαρ Βέλντκαμπ κατά την παρουσίαση των προτεραιοτήτων της προεδρίας, 50-60 άτομα ειδικοί από την Ολλανδία θα βοηθήσουν να στηθεί το hotspot (οι 43 έχουν ήδη έλθει), ενώ θα διατεθούν και δύο περιπολικά σκάφη. Η Αθήνα επιδιώκει όπως φαίνεται τη συνεργασία με τη Χάγη. Ο Γιάννης Μουζάλας βρέθηκε πρόσφατα εκεί, ενώ στην ολλανδική πρωτεύουσα θα μεταβεί ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νίκος Τόσκας την επόμενη Κυριακή 24 Ιανουαρίου για να συμμετάσχει στο άτυπο Συμβούλιο των ευρωπαίων ομολόγων του.
Η Ελλάδα προσπαθεί να αναζωογονήσει και τη Συμφωνία Επανεισδοχής με την Τουρκία ώστε να επιστρέφονται όσοι δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας. Πρόσφατα επεστράφησαν στην Τουρκία, με τη fast track διαδικασία που προβλέπει η συμφωνία, 43 άτομα με καταγωγή από το Μαγκρέμπ. Πρόκειται κυρίως για Μαροκινούς που πέρασαν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας, καθώς μπορούν να φθάσουν εκεί χωρίς βίζα. Παράλληλα αναζητούνται χώροι για την υποδοχή των προσφύγων στην Αττική και αλλού, χωρίς ακόμη να έχουν βρεθεί λύσεις.
Αμφίθυμη στάση
Οι ελγμοί της Αγκυρας προβληματίζουν τους Ευρωπαίους
Ο «παράγοντας Τουρκία» εξακολουθεί να προβληματίζει. Ο πρώτος αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς, ο οποίος έχει αναλάβει τη διαπραγμάτευση με την Αγκυρα, δήλωσε στην πρόσφατη επίσκεψή του στην τουρκική πρωτεύουσα ότι δεν είναι ικανοποιημένος από τη συνεργασία των δύο πλευρών. «Αυτό που φυσικά μετράει είναι να μειωθούν οι αριθμοί» δήλωσε απερίφραστα. Προφανώς ο κ. Τίμερμανς είχε στον νου του τα στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, βάσει των οποίων φθάνουν ημερησίως στην Ελλάδα 3.000 άνθρωποι, όταν στις αρχές Δεκεμβρίου έφθαναν περίπου 5.000!
Η κατάσταση περιπλέκεται από το γεγονός πως όταν η Τουρκία επικύρωσε τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες του 1951 έκανε χρήση της ρήτρας «γεωγραφικού περιορισμού» και εφαρμόζει τις προβλέψεις της μόνο σε πρόσφυγες από την Ευρώπη. Αυτό σημαίνει ότι οι σύροι πρόσφυγες δεν είναι νομικά αναγνωρισμένοι ως τέτοιοι! Ενα πάντως βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση ήταν η δέσμευση του υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Βολκάν Μποζκίρ ότι θα δοθούν άδειες εργασίας σε Σύρους.
Η αμφίθυμη τουρκική στάση δημιουργεί εμπλοκή και στη χορήγηση των κονδυλίων, ύψους 3 δισ. ευρώ, προς την Αγκυρα η οποία συμφωνήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ – Τουρκίας τον περασμένο Νοέμβριο. Μπορεί δημοσίως να φαίνεται ότι η Ιταλία υψώνει εμπόδια, ωστόσο περισσότερα κράτη-μέλη θεωρούν ότι η Κομισιόν πρέπει να ανεβάσει τη συμμετοχή του κοινοτικού προϋπολογισμού από 500 εκατ. ευρώ σε 1 δισ. ευρώ, ώστε η συμμετοχή των ιδίων να μειωθεί από 2,5 δισ. ευρώ σε 2 δισ. ευρώ.
Η ολλανδική προεδρία του Συμβουλίου φαίνεται ότι τάσσεται υπέρ του ανοίγματος νέων ενταξιακών κεφαλαίων (23 και 24, ίσως και 15, 26) ως αντάλλαγμα για την τουρκική συνδρομή. Στην ΕΕ πολλοί επενδύουν άλλωστε σε λύση του Κυπριακού ώστε η συνεργασία με την Αγκυρα να διευκολυνθεί.
Πάντως στο ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής η Τουρκία δεν θα είναι εύκολος παίκτης. Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες, η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται πλέον θετικότερη στην προώθησή της και στα γραφεία του Frontex εργάζονται πυρετωδώς. Στο τραπέζι έχουν πέσει συγκεκριμένες ιδέες για την ελληνοτουρκική συνεργασία, που δεν κινούνται όμως στη γραμμή των κοινών περιπολιών, όπως τουλάχιστον αυτές έχουν περιγραφεί.
Αυτό που θα πρέπει να απασχολεί περισσότερο την Αθήνα, σύμφωνα με υψηλόβαθμες διπλωματικές πηγές, είναι οι ύποπτες κινήσεις της Αγκυρας πέριξ συγκεκριμένων βραχονησίδων που μυρίζουν επανενεργοποίηση της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών». Οι κινήσεις αυτές παρακολουθούνται στενά από τα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας ώστε να αποφευχθούν άσχημες εξελίξεις.
Η μετεγκατάσταση
Οταν η Κομισιόν ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες ότι μόλις 272 πρόσφυγες έχουν μετεγκατασταθεί από το σύνολο των 160.000 που με τόσο κόπο συμφωνήθηκε, δεν άφησε αμφιβολίες για την ως σήμερα αναποτελεσματικότητα του σχεδίου. Συνολικά, ως τις 5 Ιανουαρίου, 82 είχαν μετεγκατασταθεί από την Ελλάδα και 190 από την Ιταλία. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι μόνο 17 από τις 28 χώρες έχουν δηλώσει πως θα δεχθούν μόλις 4.200 πρόσφυγες. Τα πράγματα έχουν δυσκολέψει για δύο λόγους. Ο πρώτος και βασικότερος είναι ότι ελάχιστες χώρες έχουν τις υποδομές για να δεχθούν αυτούς τους ανθρώπους. Ολες έχουν αιφνιδιαστεί. Την ίδια στιγμή οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι έχουν αυξήσει τις επιφυλάξεις και τα μέτρα ασφαλείας που λαμβάνονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι ως τις 5 Ιανουαρίου είχαν κατατεθεί 583 αιτήματα για μετεγκατάσταση αλλά είχαν γίνει αποδεκτά μόλις 140. Σε όλα τα παραπάνω πρέπει να προστεθεί η αναβλητικότητα να ενισχυθούν οι δομές στις χώρες που έχουν ανάγκη. Στις 13 Ιανουαρίου η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι θα χορηγήσει έκτακτη χρηματοδότηση 1,36 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα για την απόκτηση 90 συσκευών λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων EURODAC.
Το ΒΗΜΑ
