Συνέντευξη στον
Δημ. Γκαρτζώνη
Ο Βαγγέλης Παυλίδης είναι από τους σημαντικότερους πολιτικούς σκιτσογράφους στην Ελλάδα. Ξεκίνησε το 1971, όταν ο Παναθηναϊκός βρέθηκε στον δρόμο για το Γουέμπλεϊ. Αυτή ήταν η αφορμή για να στείλει δύο σκίτσα στην εβδομαδιαία αθλητική εφημερίδα «Ομάδα», λέγοντας πως μπορούν να τα κάνουν ό,τι θέλουν. Την άλλη μέρα ήταν στο πρωτοσέλιδο και αυτή ήταν μόνο η αρχή.
Περίπου έναν μήνα αργότερα τον κάλεσαν από το «Βήμα», όπου ο Χρήστος Λαμπράκης τον ρώτησε αν ήθελε να συνεργαστούν. Ο Βαγγέλης Παυλίδης δέχθηκε την πρόταση, μέχρι που του είπαν πως θα έπρεπε να μετακομίσει στην Αθήνα. Τότε, είπε το μεγάλο «όχι» και κατάφερε να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα. Έτσι πέρασαν 40 χρόνια, χωρίς να χρειαστεί ποτέ να εγκαταλείψει τη Ρόδο. Σήμερα ζει στη Λαχανιά και συνεχίζει να δημιουργεί και να αναρτά τα σκίτσα του στο μπλογκ που διατηρεί.
Το 1976, σε έρευνα του Μουσείου του Χιούμορ και της Σάτιρας του Gabrovo, αναδείχτηκε ανάμεσα στους «100 καλύτερους σύγχρονους γελοιογράφους», ενώ το 1994 αναγράφηκε στην τιμητική λίστα της ΙΒΒΥ (Διεθνής Επιτροπή Βιβλίων για τη Νεότητα), για την εικονογράφηση. Επιπλέον, το 2002 τιμήθηκε από το CICOP (Διεθνές Κέντρο για τη Διάσωση της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς) για το βιβλίο «Ρόδος, 1306-1522: Μια ιστορία», ενώ το 2010, με την ευκαιρία των εορτασμών για τα 100 χρόνια της δημοκρατίας στην Πορτογαλία, τιμήθηκε απο τη Διεθνή Έκθεση Γελοιογραφίας της Amadora, ως γελοιογράφος «εκπρόσωπος της αρχαιότερης Δημοκρατίας στον κόσμο».
Σε συνέντευξή του στη «δημοκρατική» ο Βαγγέλης Παυλίδης κάνει αναδρομή στην επαγγελματική-καλλιτεχνική του πορεία και σχολιάζει τα πολιτικά τεκταινόμενα.
• Διαγράψατε μία πορεία 40 και πλέον χρόνων ως πολιτικός σκιτσογράφος. Πώς ξεκίνησε αυτό το ταξίδι;
Όλα άρχισαν το ’71 όταν έστειλα δύο σκίτσα μου (του Φέρεντς Πούσκας και του Αντώνη Αντωνιάδη του Παναθηναϊκού) στην ΟΜΑΔΑ, την τότε εβδομαδιαία αθλητική εφημερίδα. Την επόμενη μέρα είδα τα σκίτσα μου ψηλά στον πρωτοσέλιδο τίτλο με τη σημείωση “του νέου μας σκιτσογράφου, Βαγγέλη Παυλίδη”. Η αλήθεια είναι ότι ξαφνιάστηκα.
Στο μήνα πάνω μου τηλεφώνησαν από το ΒΗΜΑ να με ενημερώσουν ότι ήθελε να με δει ο Χρήστος Λαμπράκης. Συναντηθήκαμε και μου είπε ότι θέλει να συνεργαστούμε. Βεβαίως και ήθελα. Όμως υπήρχε ένα πρόβλημα. Έμενα στη Ρόδο. Ο Χρήστος Λαμπράκης μού ζήτησε να εγκατασταθώ στην Αθήνα. Τότε είπα το μεγάλο όχι της ζωής μου. Το έχει πει άλλωστε και ο Καβάφης, σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι να πούνε…
Ο Λαμπράκης με κοίταξε καλά… Τελικά όμως αποδέχθηκε την απόφασή μου. Από τότε δεν ετέθη ποτέ ξανά το θέμα της μετεγκατάστασής μου στην πρωτεύουσα. Ακόμη και όταν μεταπήδησα στην Ελευθεροτυπία, ήταν δεδομένο ότι μένω στη Ρόδο. Εξ όσων γνωρίζω, ήμουν ο μόνος από τους συναδέλφους μου που δεν βρισκόταν μέσα στην εφημερίδα. Έτσι κύλησαν 40 χρόνια.
• Κάνοντας σήμερα τον απολογισμό σας, είστε ικανοποιημένος απ’ όλη αυτή την πορεία;
Έκανα αυτό που ήθελα. Ήθελα να γίνω σκιτσογράφος και στο τέλος τα κατάφερα. Από το δημοτικό σχεδίαζα. Οι δάσκαλοι σημείωναν πάντα στα τετράδιά μου ότι ζωγράφιζα συνεχώς. Βέβαια ως παιδί δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι θα γινόμουν σκιτσογράφος σε εφημερίδα, αυτό προέκυψε, όπως σας ανέφερα.
Στην αρχή ήμουν άτολμος. Κάποια στιγμή όμως θέλησα να εκφραστώ δημόσια κι έτσι αποφάσισα να στείλω τα σκίτσα μου στην εφημερίδα. Είμαι ευχαριστημένος που έκανα αυτό που ήθελα. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν όνειρα και δεν καταφέρνουν να τα εκπληρώσουν ποτέ. Τους ακολουθεί ο καημός αυτών των ανεκπλήρωτων ονείρων. Εγώ δεν είμαι σε αυτή την κατηγορία. Έκανα αυτό που ήθελα και εξακολουθώ να το κάνω. Μου αρέσει να ζωγραφίζω. Ακόμη και σήμερα κουβαλώ στην τσάντα μου ένα μπλοκ και κάμποσες πένες.
Ένα από τα καλά αυτής της δουλειάς είναι η αλληλεπίδραση. Έχω δεχτεί πολλά θετικά σχόλια. Ακόμη και σήμερα μου γράφουν στο μπλογκ μου. Είναι ευχάριστο αυτό. Η ζωή τραβάει την ανηφόρα και εμείς περνάμε καλά…
Θυμάμαι ένα πολύ χαρακτηριστικό σας σκίτσο το οποίο δημοσιεύθηκε το Μάρτη του 1973 στο «ΒΗΜΑ» με τίτλο «Νεοελληνικά Προβλήματα». Στο σκίτσο αυτό η Μαμά Ελλάς εμφανίζεται με κεφάλι ποδοσφαιρικής μπάλας να συλλογιέται το ποδόσφαιρο. Πάνω στον ώμο της μητέρας Ελλάδας καθίσατε την Κουκουβάγια, σύμβολο της σοφίας, η οποία έχει τα μάτια της κλειστά. Θα μπορούσε να ήταν σημερινό το σκίτσο αυτό και να σχολιάζει το ντέρμπι ΠΑΟΚ-ΑΕΚ με τον Ιβάν Σαββίδη να οπλπφορεί στο γήπεδο…
Αυτό το περιστατικό με τον Ιβάν Σαββίδη το θεωρώ τυχαίο. Δεν θα είχε πάρει τόσο μεγάλες διαστάσεις εάν δεν υπήρχε η φωτογραφία. Πόσοι άλλοι οπλοφορούν και δεν το έχουμε δει ποτέ;
Σε καμία περίπτωση δεν επικροτώ το γεγονός ότι ο πρόεδρος μίας ομάδας οπλοφορεί στο γήπεδο. Θέλω να το τονίσω αυτό. Προφανώς ο Σαββίδης έχει άδεια οπλοφορίας και σίγουρα δεν μπήκε στο γήπεδο με σκοπό να προκαλέσει κακό σε κάποιον…
Αναρωτιέμαι πάντα πώς ένα τόσο ωραίο παιχνίδι έχει φτάσει σε αυτή την κατάντια… Καταλήγω κάθε φορά στο συμπέρασμα πώς μετατράπηκε από διάφορους επίτηδες σε όργανο έκφρασης πολιτικής δύναμης ακριβώς επειδή είναι ένα τόσο δημοφιλές άθλημα. Είναι πολλά τα λεφτά. Γύρω από το ποδόσφαιρο υπάρχει ένα ολόκληρο χρηματιστήριο. Οι παίκτες αγοράζονται και πωλούνται σαν μετοχές.
• Σας λείπει σήμερα η εφημερίδα; Φαντάζομαι πώς θα είχατε να σχολιάσετε πολλά…
Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια βαριόμουν και εξακολουθώ. Αν λ.χ. έρθει κάποιος να μου πει ότι την επόμενη εβδομάδα θα βγουν να μιλήσουν ο Τσίπρας ή ο Μητσοτάκης για ένα συγκεκριμένο θέμα, μπορώ να κάνω το σκίτσο ήδη από σήμερα. Γνωρίζω από τώρα τι θα πουν.Είναι πολύ προβλέψιμοι οι πολιτικοί…
Η Νοβάρτις ήταν πρώτο ειδησεογραφικό θέμα επί δεκαήμερο. Μπορώ να ασχολούμαι συνέχεια με αυτό; Μπορώ να κάνω κάθε μέρα σκίτσα της Νοβάρτις; Τα ΜΜΕ παίζουν το πολιτικό τους παιχνίδι τρίβουν αλάτι στην πληγή, εμένα δεν με αφορά αυτό.
Ως πολιτικός σκιτσογράφος αντλείς έμπνευση από τα πολιτικά δρώμενα. Την έμπνευση τη βρίσκεις σήμερα πολύ δύσκολα. Όταν ξεκίνησα, είχα την αίσθηση ότι έκανα κάτι σημαντικό. Ήταν τότε επί χούντας. Άλλοι βάζανε βόμβες… εγώ έκανα σκίτσα. Ομολογώ ότι προς το τέλος πια της επαγγελματικής μου πορείας ως σκιτσογράφος, δεν έβρισκα εύκολα έμπνευση.
Βέβαια το μικρόβιο δεν φεύγει ποτέ. Ακόμη και σήμερα κάνω σκίτσα τα οποία αναρτώ στο μπλογκ μου.
• Τα πολιτικά σκίτσα, οι γελοιογραφίες έχουν σήμερα την ίδια δύναμη με τότε;
Είναι δεδομένη η δύναμη της εικόνας. Η δύναμη όμως του σκίτσου αυτού εξαρτάται από το πόσο πετυχημένο είναι, αν καταφέρνει να μεταδώσει το μήνυμα στον αποδέκτη. Τα μηνύματα βέβαια ποικίλλουν ανάλογα με τη συγκυρία και την οπτική γωνία του σκιτσογράφου.
• Ένα από τα σύμβολα που χρησιμοποιείτε συχνά στα σκίτσα σας είναι η κουκουβάγια η Σοφία η οποία εμφανίζεται πάντα με τα μάτια κλειστά. Δεν άνοιξε ποτέ τα μάτια της;
Ίσως να άνοιξε το ένα της μάτι όταν έπεσε η χούντα, τα ξανάκλεισε όμως πάλι. Μόνο όταν γίνεται κάτι συνταρακτικό μπορεί να ανοίξει για λίγο τα μάτια της.
• Εργαστήκατε σε μεγάλους εκδοτικούς οργανισμούς. Ζήσατε τις ένδοξες στιγμές των εφημερίδων, οι οποίες σήμερα περνούν δύσκολες στιγμές. Πώς βλέπετε σήμερα την πτωτική πορεία της τυπογραφίας στην Ελλάδα;
Το διαδίκτυο έχει παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτό. Αλλάζει πλέον η μορφή των εφημερίδων οι οποίες όταν πρωτοξεκίνησα ήταν κάτι τεράστιες φυλλάδες χωρίς χρώμα, με μεγάλα κείμενα και αναλύσεις. Καθόσουν σταυροπόδι έπινες τον καφέ σου και διάβαζες με τις ώρες. Σήμερα οι εφημερίδες άλλαξαν σχήμα, έγιναν πιο εύχρηστες, χρησιμοποιούν πολύ χρώμα. Που και που δημοσιεύουν καμιά γυμνή για να παίζει το μάτι μας ενώ οι ειδήσεις είναι σχεδόν τηλεγραφικές. Πλέον έχουν αλλάξει οι ρυθμοί της ζωής μας. Δεν έχουμε τόσο χρόνο όσο παλιά. Ο κόσμος έχει γίνει πολύ ανταγωνιστικός… Γι’ αυτό και εγώ απομονώθηκα στη Λαχανιά να μην χρειάζεται να κυνηγάω κανένα και να μη με κυνηγάει κανείς.
Αν βέβαια δεν υπήρχε το ίντερνετ δεν θα μπορούσα να δουλέψω όπως δούλεψα. Τα πρώτα χρόνια έστελνα τα σκίτσα μου στην Αθήνα με την Ολυμπιακή… Καμιά φορά αντί να πάνε στην Αθήνα καταλήγανε στην Κομοτηνή. Με το διαδίκτυο έγιναν όλα πιο απλά. Έστελνα απευθείας τα σκίτσα στην εφημερίδα χωρίς κανένα ιδιαίτερο κόπο.
Έχει λοιπόν και τα καλά του το διαδίκτυο. Είναι ένα βολικό μέσο. Στη Λαχανιά π.χ. δεν φτάνουν οι εφημερίδες. Πρέπει να φτάσω μέχρι τον Αρχάγγελο για να αγοράσω. Πλέον χωρίς να πάω πουθενά, μπορώ και φτάνω παντού. Τα κακά του είναι ότι μας ξέμαθε να διαβάζουμε και να σκαφτόμαστε. Κανένας δεν ξοδεύει αρκετό χρόνο για να διαβάσει κάτι.
• Συναντηθήκαμε σήμερα με αφορμή την παρουσίαση από το Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου των βιβλίων του Μάνου Κοντολέων «Ζήσε όπως ο Δον Κιχώτης» & «Το βιβλίο της ζωής του Μεγάλου Γαργαντούα» όπου κάνατε την εικονογράφηση. Πώς προέκυψε αυτή η ασχολία;
Δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργάζομαι με το Μάνο. Είναι αγαπητός συγγραφέας. Υπάρχει αμοιβαία εκτίμηση. Μου άρεσαν επίσης πολύ τα θέματα των βιβλίων και η εποχή που διαδραματίζονται. Με τιμά ότι κάποιος συγγραφέας ή κάποιος εκδότης θέλουν να συνεργαστούμε. Έτσι βρίσκομαι σήμερα εδώ…
Την πρώτη εικονογράφηση την έκανα για ένα βιβλίο που γράψαμε μαζί με το γιο μου όταν ήταν τεσσάρων χρονών. Καθόμασταν και πλάθαμε ιστορίες και κάπου κάπου κάναμε κανένα σκιτσάκι, τα οποία εγώ άφηνα στην άκρη. Βέβαια όλα αυτά τα σκίτσα τα μάζευε η σύζυγός μου, η οποία μου τα έδωσε κάποια στιγμή. Έτσι εκδόθηκε το πρώτο μας βιβλίο από τις εκδόσεις Κάκτος, το οποίο δεν είναι άλλο από τις Ιστορίες του Φάρου.
