Την άνοιξη του 2010, καθώς η Ελλάδα παρασυρόταν σε μία οικονομική καταιγίδα, μία μικρή ομάδα στελεχών του ΔΝΤ είχε μυστικές συνομιλίες με αξιωματούχους του γερμανικού και του γαλλικού υπουργείου Οικονομικών για να συζητήσει την ιδέα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Πολλοί ανεξάρτητοι αναλυτές θεωρούσαν ότι η αναδιάρθρωση ήταν αναπόφευκτη, διότι το χρέος της χώρας δεν φαινόταν βιώσιμο. Ωστόσο η τρόικα προσπάθησε να επιλύσει την κρίση δίνοντας στην Ελλάδα πρωτοφανή σε ύψος δάνεια, συσσωρεύοντας χρέη πάνω στα χρέη». Αυτή είναι η εισαγωγή μιας αποκαλυπτικής έρευνας του βραβευμένου δημοσιογράφου και συγγραφέα Πολ Μπλούσταϊν για το Ινστιτούτο CIGI, η οποία εστιάζει στον ρόλο του ΔΝΤ στο πρώτο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας.
Εναλλακτικά σχέδια
Οπως σχολιάζει, η προσπάθεια «θα πήγαινε τρομερά στραβά». Αντιμέτωπο με το υψηλό χρέος της χώρας και την ιδιόρρυθμη δομή της τρόικας, στην οποία το ΔΝΤ είχε μειοψηφικό ρόλο, το ΔΝΤ άρχισε να εξετάζει εναλλακτικά σχέδια. Ο επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος-Καν, «πονηρή αλεπού όπως ήταν, ξεκίνησε μυστικά κανάλια συζητήσεων για εναλλακτικές στρατηγικές», γράφει ο Μπλούσταϊν. Οπως λέει ο ίδιος ο Στρος-Καν στον συγγραφέα, «ήμασταν απολύτως πεπεισμένοι ότι η ισχύς της τρόικας ήταν στο να φαίνεται ενωμένη. Δεν μπορούσαμε να αναλάβουμε τον κίνδυνο να φανούμε διχασμένοι. Ακόμη κι αν πίστευα ότι κάτι ήταν λάθος, δεν θα πήγαινα στα ΜΜΕ να πω “τι στο διάβολο κάνουνε”! Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο δικός μου οργανισμός έβγαζε τον σκασμό».
Τα ξημερώματα της 24ης Απριλίου 2010, ο τότε υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, έφτανε στην Ουάσιγκτον για να συναντηθεί με τους εκπροσώπους των τριών θεσμών: του Στρος-Καν από το ΔΝΤ, του Ζαν-Κλοντ Τρισέ από την ΕΚΤ, και του Ολι Ρεν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Ολοι συμφώνησαν ότι το πακέτο διάσωσης θα πρέπει να σχεδιασθεί πολύ γρήγορα», λέει ο κ. Παπακωνσταντίνου στον συγγραφέα. Ομως του πέρασαν επίσης ένα μήνυμα, θυμάται: το πακέτο δεν θα προέβλεπε αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. «Εγινε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, μου είπαν “Γιώργο, μην ανοίξεις αυτό το θέμα”. Δεν ήμουν χαζός. Δεν θα άνοιγα ποτέ αυτό το θέμα μονομερώς, για να μου πουν στη συνέχεια, μέσω των ΜΜΕ, ότι αυτό δεν υπάρχει ως επιλογή, και να έχω όλους τους επενδυτές να τρέχουν να κρυφτούν σε 24 ώρες. Ηταν μία πολύ λεπτή κατάσταση».
Η επιλογή που αποκλείσθηκε στον κ. Παπακωνσταντίνου, ωστόσο, συζητείτο μυστικά στο ξενοδοχείο Sofitel της Ουάσιγκτον, όπου αναπτυσσόταν το επιχείρημα ότι μία αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα ήταν απαραίτητη σύντομα. Μία έκθεση που παρουσιάσθηκε εκεί εκτιμούσε ότι το ελληνικό χρέος δεν ήταν βιώσιμο, αλλά δεν είδε ποτέ το φως της δημοσιότητας. Οπως είπε ένας από τους συμμετέχοντες στον συγγραφέα, «αυτό είναι ένα θέμα που δεν θα συζητήσω μέχρι να πεθάνω». Το ίδιο το ΔΝΤ ήταν διχασμένο. Το Ευρωπαϊκό Τμήμα, υπό την ηγεσία του Μάρεκ Μπέλκα και με τον Πόουλ Τόμσεν ως επικεφαλής της ελληνικής αποστολής, την ίδια ημέρα εξέδιδε μία εμπιστευτική έκθεση στην οποία σημείωνε ότι ένα «κούρεμα» δεν θα πρέπει καν να τεθεί σε αυτή τη συγκυρία «λόγω του μεγάλου κινδύνου μετάδοσης σε άλλες ευάλωτες ανεπτυγμένες χώρες στην Ευρωζώνη», αν και αναγνώριζε ότι άλλα τμήματα του Ταμείου το υποστήριζαν.
Διαπραγματεύσεις
Σύμφωνα με την έρευνα, στις μυστικές διαπραγματεύσεις συμμετείχαν ο νομικός σύμβουλος του Στρος-Καν, Σον Χέιγκαν, ο οποίος είχε ηγηθεί της προσπάθειας για ένα διεθνές σύστημα διαχείρισης του χρέους ύστερα από τη χρεοκοπία της Αργεντινής, και ο Λορέντζο Τζορτζιάνι, ένας από τους επιτελείς του πανίσχυρου επικεφαλής του τμήματος Στρατηγικής και Πολιτικής Ρέζα Μογκαντάμ. Το τμήμα του τελευταίου υποστήριζε ότι το δάνειο του ΔΝΤ θα μπορούσε να δοθεί μόνο αν πρώτα είχε αναδιαρθρωθεί το ελληνικό χρέος, ώστε να μη χρησιμοποιηθεί προς όφελος των ιδιωτών που είχαν στην κατοχή τους ελληνικά ομόλογα, μεταφέροντας το κόστος στους φορολογούμενους. Ο κ. Μογκαντάμ, στέλεχος πλέον της Morgan Stanley, δεν κρύβει πλέον ότι υποστήριζε μία αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους – και πιστεύει ότι αυτή είναι αναγκαία και σήμερα.
Οι αντιδράσεις της Γαλλίας και της ΕΚΤ
Σε κάθε περίπτωση, στόχος των αρχικών αυτών συζητήσεων στο ξενοδοχείο της αμερικανικής πρωτεύουσας ήταν να διερευνήσει το ΔΝΤ αν θα είχε την υποστήριξη των δύο σημαντικότερων κυβερνήσεων, της Γαλλίας και της Γερμανίας, για ένα «κούρεμα» του χρέους. Ωστόσο, γρήγορα έγινε σαφές ότι αυτό το ενδεχόμενο δεν ήταν ανεκτό από τους δανειστές της Ελλάδας. Ιδιαίτερα η τότε υπουργός της Γαλλίας, Κριστίν Λαγκάρντ, ήταν «τρομοκρατημένη», λέει ο κ. Μπλούσταϊν, από ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η κυβέρνηση της Γαλλίας αντέδρασε στο «κούρεμα», καθώς οι τράπεζές της είχαν έκθεση 60 δισ. ευρώ την Ελλάδα και ανησυχούσε για μετάδοση της κρίσης στην Ιταλία. Η Γερμανία, πιστή στην ανάγκη αποφυγής του ηθικού κινδύνου, ήταν πιο θετική, καθώς θεωρούσε ότι θα ήταν σκόπιμο να πληρώσουν και οι ιδιώτες ομολογιούχοι. Σε κάθε περίπτωση, όμως, δεν υπήρχε επαρκής χρόνος, καθώς οι διαπραγματεύσεις για την αναδιάρθρωση θα χρειάζονταν μήνες, όταν η Ελλάδα κινδύνευε με χρεοκοπία στις 19 Μαΐου.
Επιπλέον, στην αναδιάρθρωση ήταν αντίθετη και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: Την ίδια περίοδο, όταν το μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου Γιούργκεν Σταρκ υποστήριξε μπροστά στον πρόεδρο της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ ότι το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο, ο τελευταίος εξερράγη: «Είμαστε μία οικονομική και νομισματική ένωση, δεν πρέπει να υπάρξει αναδιάρθρωση του χρέους», φώναζε σύμφωνα με μία πηγή του Μπλούσταϊν. Οσο για την ελληνική κυβέρνηση, δεν έδειχνε κάποια πρόθεση να προχωρήσει την ιδέα. Οπως γράφει ο ερευνητής, «ανώτατοι Ελληνες αξιωματούχοι πίστευαν ότι η ευρωπαϊκή υποστήριξη για ελάφρυνση του χρέους δεν ήταν πολιτικά εφικτή αν δεν είχαν πρώτα κάνει μία συντονισμένη προσπάθεια να μειώσουν τις δημόσιες δαπάνες». Επιπλέον, ανησυχούσαν ότι η ΕΚΤ θα διέκοπτε τη χρηματοδότηση στις ελληνικές τράπεζες σε περίπτωση χρεοκοπίας – κάτι που απείλησε να κάνει ένα χρόνο αργότερα ο κ. Τρισέ με επιστολή του στον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου.
Κάπως έτσι, οι μυστικές συζητήσεις δεν κατέληξαν πουθενά. Επρεπε να εκτροχιασθεί το πρώτο πρόγραμμα και να συμφωνηθεί η πρώτη, ανεπαρκής, αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους προτού το ΔΝΤ ζητήσει την ουσιαστικότερη συμμετοχή των ιδιωτών ομολογιούχων. Στην αξιολόγηση του πρώτου προγράμματος το 2013, το ΔΝΤ εκτίμησε ότι «μία αρχική αναδιάρθρωση του χρέους θα ήταν καλύτερη για την Ελλάδα, αλλά αυτό δεν ήταν αποδεκτό από τους εταίρους της Ευρωζώνης». Σε κάθε περίπτωση, ο κ. Μπλούσταϊν ψέγει το ΔΝΤ διότι «υπέκυψε στην επιρροή των Ευρωπαίων» και υποστήριξε ένα πρόγραμμα που είχε σοβαρά προβλήματα, «θυσιάζοντας τα συμφέροντα των Ελλήνων» και «πλήττοντας τη φήμη του Ταμείου για την τεχνοκρατική του κρίση».
Καθημερινή
