Η ψυχολόγος Ελένη Σολταρίδου, υποψήφια διδάκτωρ Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ειδικευμένη στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, στη συνέντευξή της σήμερα στη «δημοκρατική», δίνει πολύτιμες συμβουλές για να περάσουμε όσο πιο ανώδυνα γίνεται την περίοδο της απομόνωσης.
«Χαρτογραφεί» τις συνέπειες της καραντίνας και ξεκαθαρίζει ότι η επόμενη ημέρα θα επιφέρει πολλές αλλαγές τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο και αναφέρει ότι το μεγάλο στοίχημα είναι να εξελιχθούμε και να βγούμε πιο ώριμοι από αυτή τη διαδικασία.
• Κυρία Σολταρίδου, γίνεται πάρα πολύς λόγος για την πίεση που βιώνουμε στην περίοδο της καραντίνας, σε ποιο βαθμό ισχύει τελικά αυτό;
Προφανώς δεν έχουν ζοριστεί όλοι, γιατί η πίεση που βιώνει ο κάθε άνθρωπος εξαρτάται από στοιχεία της προσωπικότητάς του. Σε έναν άνθρωπο εσωστρεφή η καραντίνα και τα περιοριστικά μέτρα, απενεχοποιούν την εσωστρέφειά του παραμένοντας στο σπίτι. Ενας άνθρωπος ο οποίος είχε μάθει να είναι εκτός σπιτιού 10 με 15 ώρες την ημέρα, προφανέστατα θα βιώσει ένα αίσθημα περιορισμού και πίεσης. Θεωρώ λοιπόν ότι είναι πολυπαραγοντικό, είναι λάθος να εστιάσουμε εξαρχής μόνο στην λέξη «πίεση».
• Εκείνος που αισθάνεται πίεση, είναι εκείνος που θα αλλάξει μετά την περίοδο της καραντίνας; Ή αυτή η αλλαγή μας αφορά τελικά όλους;
Ολοι βιώνουμε ένα αίσθημα πίεσης, με διαφορετικό τρόπο. Η καραντίνα, τα περιοριστικά μέτρα και όλο το θέμα του κορωνοϊού, μας έδειξαν πράγματα που κάνουν πιο έντονο το αίσθημα της πίεσης, μας έδειξαν ότι είμαστε ευάλωτοι, διότι μέχρι πρότινος είχαμε έναν έλεγχο της καθημερινότητάς μας και νιώθαμε ασφάλεια. Οπότε, το κυρίαρχο ζήτημα στο θέμα του κορωνοϊού, είναι ότι μας αφαίρεσε το αίσθημα της ασφάλειας, μας έκανε να νιώθουμε πιο ευάλωτοι.
Αυτό, προκάλεσε και το αίσθημα της πίεσης. Ο καθένας μας θα το βιώσει διαφορετικά, θα το εκφράσει διαφορετικά. Μετά, θα εκδηλωθούν ακραίες συμπεριφορές. Θα υπάρχουν οι άνθρωποι, οι οποίοι θα νιώσουν καταπιεσμένοι και θα θελήσουν να βιώσουν στο μέγιστο όλα αυτά που ένιωσαν πως είχαν στερηθεί. Θα υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι θα έχουν μια πολύ ισορροπημένη μετάβαση, γιατί θα θεωρήσουν ότι όλο αυτό το διάστημα ήταν υπέρ τους και υπέρ της κοινωνίας και υπάκουσαν σε κάποιους συγκεκριμένους κανόνες για το γενικότερο καλό. Θα υπάρχουν οι εσωστρεφείς που το μετά θα τους φανεί εξίσου οικείο. Αρα και το τώρα και το μετά διαφέρει από άτομο σε άτομο. Δεν υπάρχει για ‘μενα, ένας κοινός κανόνας. Μπορούμε να βγάλουμε κάποια γενικότερα συμπεράσματα αλλά νομίζω ότι ούτως ή άλλως η κατάσταση με τον κορωνοϊό θα μας επηρεάσει με έναν διαφορετικό τρόπο. Αυτή την περίοδο έχουν ξεκινήσει από πολλά πανεπιστήμια και πανεπιστημιακές κλινικές διάφορες ερευνητικές προσπάθειες για να μπορέσουν, με συγκεκριμένα δείγματα, να δουν πώς έχει επηρεαστεί ο πληθυσμός, να εξετάσουν τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις, αλλά νομίζω ότι είναι κάτι που θα πρέπει να το δούμε μακροπρόθεσμα όπως και να έχει.
• Η γενιά μας, η κοινωνία μας, θεωρείτε ότι θα έχει ως σημείο αναφοράς τον κορωνοϊό; Το πριν και το μετά;
Νομίζω ότι είναι σημείο αναφοράς ούτως ή άλλως, πρόκειται για κάτι το οποίο κανένας δεν μπορούσε να περιμένει και κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει πώς θα εξελιχθεί. Αυτό το οποίο δεν γνωρίζουμε, αυτό το οποίο είναι άγνωστο, ούτως ή άλλως αφήνει ένα σημάδι επάνω μας. Και μετά έγκειται στον καθένα μας πώς θα το διαχειριστεί ψυχολογικά. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχει και το κομμάτι των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων, που θα επιβαρύνει τον καθένα μας ξεχωριστά κι εκεί πρέπει να δράσει υποστηρικτικά η πολιτεία.
• Εστιάζουμε όλοι μας πάρα πολύ στην ψυχολογία των ενηλίκων. Ομως υπάρχουν και τα παιδιά και θέλω να μας πείτε πόσο πιεστικό μπορεί να είναι όλο αυτό για την ψυχολογία τους.
Νομίζω ότι τα παιδιά δρουν κατ΄εικόνα και καθ’ ομοίωση των ενηλίκων. Οπότε, ένας ενήλικας ο οποίος λειτουργεί με έντονη πίεση χωρίς ψυχραιμία και με έντονο άγχος στο σπίτι, δεν διαχειρίζεται τον εαυτό του, εκδηλώνει αισθήματα φόβου χωρίς φίλτρο μπροστά στα παιδιά, προφανέστατα θα τα επηρεάσει. Βεβαίως παίζει σημαντικό ρόλο η ηλικία των παιδιών στον τρόπο που το αφομοιώνουν όλο αυτό. Αυτό που όλοι οι γονείς έχουν ως υποχρέωση είναι να επιδεικνύουν ψυχραιμία. Ενα παιδί θα πανικοβληθεί πολύ περισσότερο εάν δει το γονέα του πανικοβλημένο, αγχωμένο, και προφανέστατα θα αναπαράγει συγκεκριμένες συμπεριφορές. Τα παιδιά αγαπούν πάρα πολύ το πρόγραμμα και την ασφάλειά τους, οπότε νομίζω ότι πρέπει να τα βοηθήσουμε να νιώσουν ασφάλεια. Να κάνουμε κάποια πράγματα απ όσα έκαναν πριν, προφανώς δεν μπορούν να τα κάνουν όλα, και προφανώς δεν ζητάμε σε περιόδους κρίσης την τελειοθηρία. Δεν περιμένουμε από τα παιδιά να μη δουν τηλεόραση, δεν περιμένουμε να μη χρησιμοποιήσουν το ίντερνετ, νομίζω όμως ότι μπορεί να υπάρξει μια χρυσή ισορροπία.
• Τι όπλα έχουμε απέναντι σε αυτή την πίεση;
Το κυρίαρχο όπλο είναι ο εαυτός μας. Θα πρέπει να βοηθήσουμε τον εαυτό μας, διότι σε διαφορετική περίπτωση δεν θα μπορεί να είναι λειτουργικός στην καθημερινότητά του και έτσι δεν θα μπορεί να είναι λειτουργικός στις σχέσεις του. Για μένα, ο φόβος δημιουργεί φόβο και ο φόβος μας εγκλωβίζει. Αρα για να μπορέσουμε να διαχειριστούμε το φόβο μας, για να μπορέσουμε να διαχειριστούμε το άγχος μας, θα πρέπει να μπορέσουμε να διαχειριστούμε τον εαυτό μας χρησιμοποιώντας και δημιουργώντας διάφορα όπλα, ή διάφορα σωσίβια όπως τα λέω εγώ. Ο καθένας εμπνέεται ή έχει ως αγχόλυση διάφορους τρόπους.
Για άλλους μπορεί να βοηθήσει η μουσική, για άλλους το διάβασμα, η σωματική εκτόνωση επίσης είναι πολύ σημαντική. Το πρώτο πράγμα στη διαχείριση του άγχους είναι το πρόγραμμα.
Οι άνθρωποι σε μια περίοδο κρίσης, έχουν στα χέρια τους ένα όπλο, κι αυτό είναι η επιλογή. Είτε θα επιλέξουν να βγουν πιο δυνατοί απ όλο αυτό, πιο ώριμοι, ή θα επιλέξουν να πανικοβληθούν, να ζοριστούν και να έρθουν στην επιφάνεια και όλα τα προβλήματα και οι αδυναμίες της ζωής. Νομίζω ότι όλοι έχουμε την υποχρέωση να κάνουμε το πρώτο, να βγούμε πιο δυνατοί.
• Επειδή αναφερθήκατε στα προβλήματα, θα ήθελα να σας ρωτήσω αν ο κορωνοϊός λειτουργεί ως μεγεθυντικός φακός όσων διαλαμβάνονται μέσα σε μια οικογένεια.
Νομίζω ότι τα προβλήματα που υπήρχαν θα μεγιστοποιηθούν, οι καλές σχέσεις που υπήρχαν θα λειτουργήσουν ως σωσίβιο στην πίεση την οποία θα βιώσει κάποιος.
Μια σχέση η οποία είχε θέματα δεν θα περιμέναμε μέσα σε μια έντονη κρίση γεμάτη πίεση να λειτουργήσει βοηθητικά. Αν ο γάμος, ή η σχέση κάποιου έχει προβλήματα και δεν εκτονώνεται πουθενά ούτε ο ένας ούτε ο άλλος, αυτό θα επιφέρει απομόνωση, εσωστρέφεια, ευερεθιστότητα, εκνευρισμό…
• Βία;
Η αλήθεια είναι ότι πρώτες έρευνες δείχνουν πως έχουν αυξηθεί, τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας. Για να είμαι ειλικρινής, περιμένω πάντα και μακροπρόθεσμα να δω κάποια ευρήματα, παρ΄όλα αυτά όμως και η βία, ή οι θυμικές αντιδράσεις αν θέλετε, θα αυξηθούν γιατί οι άνθρωποι, δεν εκτονωνόμαστε στην περίοδο του κορωνοϊού. Η κανονικότητα, πολλές φορές μας κινητοποιεί να αποφεύγουμε να βλέπουμε τα προβλήματα. Βάζει ουσιαστικά κάτω από το χαλί της καθημερινότητας όλα τα προβλήματα τα οποία κάποιος δεν θέλει να λύσει. Οταν λοιπόν βρεθεί εγκλωβισμένος μέσα στο σπίτι του, δεν έχει καμία άλλη επιλογή. Αναγκαστικά έρχεται αντιμέτωπος.
• Αρα ο κορωνοϊός βάζει έναν καθρέφτη απέναντί μας.
Ο κορωνοϊός είναι ένας καθρέφτης, είναι μια ευκαιρία για αναδιοργάνωση και για εσωτερικές αναζητήσεις. Θα φέρει στην επιφάνεια πολλά προβλήματα και μπορεί να μας κάνει πιο δυνατούς ή και πιο αδύναμους.
• Αυτά σε εξατομικευμένο επίπεδο, συνδυαστικά και συνολικά θα λέγατε ότι μπορούν να αλλάξουν την φυσιογνωμία της κοινωνίας;
Ο κορωνοϊός θα προκαλέσει, αυτόματα και μη αυτόματα, διάφορες συνθέσεις και αλλαγές. Θα μπορούσε να επιφέρει πάρα πολλές αλλαγές στη ζωή μας. Ας μην ξεχνάμε ότι μπροστά μας είναι η τουριστική περίοδος και η Ελλάδα είναι μια χώρα που βασίζεται πολύ στον τουρισμό οπότε η οικονομία θα κλονιστεί και πάρα πολλοί άνθρωποι θα πληγούν γεγονός που θα επιφέρει επιπτώσεις στην ψυχολογία τους και στην ψυχοσύνθεσή τους, οικονομική και ψυχική ανασφάλεια για το μέλλον. Νομίζω ότι άλλους θα τους κάνει πιο σοφούς, άλλους θα τους κάνει πιο πλούσιους, άλλους θα τους κάνει πιο φτωχούς, σε άλλους θα βγάλει στην επιφάνεια την ευαισθησία τους, σε άλλους θα δείξει ένα άλλο πρόσωπο, προφανέστατα αληθινό, που όμως δεν έβλεπαν. Δεν παύει ωστόσο να είναι μια μοναδική ευκαιρία για να μπορέσουμε να δείξουμε τον πολιτισμό μας, να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τον συνάνθρωπό μας. Σε αυτό είμαστε όλοι μαζί.
• Ανησυχούμε το ίδιο για την ψυχική μας κατάσταση όσο για την οικονομική;
Νομίζω ότι εξαρτάται τον άνθρωπο, τις ανησυχίες του… Κάποιος που θα ζοριστεί πολύ οικονομικά, θα έχει επίπτωση στην ψυχική του ισορροπία και στην ψυχική του υγεία. Είναι πιο εύκολο να ανησυχούμε για την οικονομική μας κατάσταση παρά για τον ψυχισμό μας, διότι όταν κάποιος αρχίσει να κάνει εσωτερικές αναζητήσεις, καλείται να δώσει απαντήσεις πολύ συχνά δύσκολες, που συνήθως αποφεύγει.
• Τι συμβουλές μπορεί να ακολουθήσει κάποιος μέχρι να βγούμε από την καραντίνα, για να κάνουν πιο εύκολη αυτή τη διαδρομή;
Νομίζω ότι θα πρέπει να φροντίσουμε τον εαυτό μας, κι αυτό δεν είναι εγωισμός ούτε εγωκεντρισμός, είναι μια υγιής στάση και είναι ένα απαραίτητο σωσίβιο. Αυτό σημαίνει σωματική εκτόνωση, καλή διατροφή, διάβασμα, μουσική, αυτοπαρατήρηση… Υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που βιώνουν έντονη σωματοποίηση, κάνουν έντονες κρίσεις πανικού, έχουν δύσπνοια, φοβούνται ότι νοσούν, κάνουν υποχονδρίαση… Να παρατηρούμε το σώμα μας και να αντιλαμβανόμαστε τα μηνύματα που μας δίνει, ο καθένας μας ξέρει τον εαυτό του καλύτερα από όλους, που σημαίνει ότι σε όλους μπορούμε να πούμε ψέματα, αλλά όχι στον εαυτό μας. Είναι σημαντικό όταν δούμε κάτι που θα μας προβληματίσει να αναζητήσουμε βοήθεια. Υπάρχουν δομές ψυχοκοινωνικής στήριξης από την πολιτεία, υπάρχουν Δήμοι, όπως ο Δήμος Ρόδου, που έχουν κινητοποιηθεί, υπάρχουν βίντεο ψυχολόγων στο διαδίκτυο… Το πιο σημαντικό κομμάτι σε μια περίοδο κρίσης είναι να μη φοβόμαστε να ζητήσουμε βοήθεια.
• Οι ανθρώπινες σχέσεις θα δοκιμαστούν;
Σίγουρα, γιατί ουσιαστικά η κρίση θα δώσει μια ευκαιρία να καταλάβουμε ποιοι είναι ουσιαστικά δίπλα μας και ποιοι όχι. Για μένα είναι πάρα πολύ σημαντικό να μπορέσουν όλοι οι άνθρωποι να καταλάβουν ποιοι είναι οι σύμμαχοί τους. Στη ζωή μας έχουμε συμμάχους, τους ωραίους φίλους, είναι εκείνοι που θα μας εξελίξουν, είναι σημαντικοί για τη ζωή μας. Οταν κανείς δεν μας πάρει τηλέφωνο ή δεν μας νοιαστεί ουσιαστικά, αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει για τις ανθρώπινες σχέσεις και για τις φιλικές μας σχέσεις, χωρίς να νιώσουμε αίσθημα ενοχών ή αναξιότητας. Απλά θα πρέπει να προβληματιστούμε και να δούμε ποιοι από τους ανθρώπους που θεωρούσαμε φίλους μας, είναι εκεί για εμάς και αντιστοίχως και για ποιους είμαστε εμείς εκεί. Είναι ωραίο να αξιοποιήσουμε την κρίση για να καταλάβουμε κάποια βαθύτερα νοήματα… Ποιοι είναι δίπλα μας, ποιους θέλουμε δίπλα μας, ποιοι αξίζουν να είναι δίπλα μας. Οι άνθρωποι που αξίζουν να είναι δίπλα μας, θα μας συντροφεύσουν και μετά την κρίση, γιατί προφανέστατα θα βγούμε από αυτή την κρίση και το μεγάλο στοίχημα είναι να βγούμε πιο ώριμοι, να μπορέσουμε να εξελιχθούμε, να μάθουμε από τα λάθη μας. Ο κορωνοϊός είναι μια περίοδος που θα σημαδέψει τον καθένα μας, με έναν διαφορετικό τρόπο, το πιο σημαντικό κομμάτι όμως είναι να νιώσουμε ότι εξελιχθήκαμε.
*Η Ελένη Σολταρίδου είναι ψυχολόγος. εξειδικευμένη στη Γνωσιακή και Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία. Είναι υποψήφια διδάκτωρ Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Κάνει συνεδρίες στα γραφεία της (ένα στην Θεσσαλονίκη και ένα στην Αθήνα) και μέσω διαδικτύου. Είναι επιστημονικός συνεργάτης – lecturer του New York College & του Ανοιχτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου. Είναι συνεργάτης εταιριών σε θέματα εκπαίδευσης και αξιολόγησης ανθρώπινου δυναμικού και επιστημονική συνεργάτης ιστοσελίδων εξειδικευμένων σε θέματα παροχής συμβουλών για την ποιότητα ζωής, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την μητρότητα. Κυκλοφορεί το παιδικό της παραμύθι με θέμα τη διαχείριση του θυμού «Ο Χιονούλης και ο Γκριζούλης μαθαίνουν για το θυμό» (2019) & ο οδηγός αυτό-βελτίωσης και διεκδίκησης νέων συμπεριφορών, με τίτλο «Αλλάζοντας Εμένα», από τις Εκδόσεις iWrite (2020). Είναι υπεύθυνη συγγραφής άρθρων σε θέματα ψυχολογίας για το Γραφείο Διασύνδεσης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και επιστημονική συνεργάτης ιστοσελίδων εξειδικευμένων σε θέματα παροχής συμβουλών για την ποιότητα ζωής, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την μητρότητα.
