Σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Εμπορικό Επιμελητήριο της Ρόδου από γιατρούς και δικηγόρους και με την παρουσία του Εισαγγελέα Εφετών Δωδεκανήσου κου Κτιστάκη, της Εισαγγελέως Πρωτοδικών κας Κλιάμπα, των Αντιεισαγγελέων Πρωτοδικών κκ. Τριανταφυλλίδη και Αναγνωστόπουλου, των κυρίων Δικαστών, κκ. Ευθυμίου και Παπαδοπούλου, με την πρωτοβουλία του ΙΣΡ ανεπτύχθη ένα φλέγον θέμα επιστημονικό και κοινωνικό που αφορά την Ποινική και Αστική ευθύνη των Ιατρών κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.
Ομιλητές ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Θεόδωρος Λύτρας και ο Νομικός Σύμβουλος του ΙΣΡ Δικηγόρος κ. Γρηγόρης Μοράρης.
Ξεκινώντας την εισήγησή του, ο πρώτος ομιλητής κος. Γρηγόρης Μοράρης, ο οποίος κλήθηκε να καλύψει το θέμα της ποινικής ευθύνης των ιατρών στις περιπτώσεις ιατρικής αμέλειας, τόνισε την ιδιαίτερη σημασία προστασίας των ιατρών αλλά και τις αιτίες που έχουν συμβάλει στην αύξηση του φαινομένου της αστικής αλλά και ποινικής δίωξης των ιατρών.
Ειδικότερα τόνισε ότι :
Τα τελευταία χρόνια υφίσταται και στον τόπο μας μια συνεχής και ραγδαία αύξηση αγωγών και μηνύσεων για Ιατρική Αμέλεια, που αφορούν συνήθως Ιατρούς χειρουργικών ειδικοτήτων και ιδιαίτερα τους Χειρουργούς -Μαιευτήρες –Γυναικολόγους, τους Αναισθησιολόγους και σε κάποιες περιπτώσεις, όχι λίγες, τους ειδικευόμενους Ιατρούς και έχουν πολλά αίτια κύρια των οποίων είναι:
ΑΙΤΙΑ ΠΡΩΤΗ
• Η αλλαγή σχέσεων Ιατρού –Ασθενή. Από το ΠΑΤΕΡΝΑΛΙΣΤΙΚΟ μοντέλο όπου ο Ιατρός ήτο Θεός ή αυθεντία για τον ασθενή και ό,τι έλεγε ή έπραττε δεν ετίθετο υπό αμφισβήτηση, τώρα έχουμε εισέλθει πλέον στο μοντέλο του ενημερωμένου ασθενή που προσβλέπει σε μια ισότιμη σχέση με τον Ιατρό και συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων που τον αφορούν.
Όμως η επιβεβλημένη ενημέρωση περιπλέκεται αφενός από την αδυναμία ή απροθυμία, σε λίγες ευτυχώς περιπτώσεις, των Ιατρών να την παρέχουν σωστά και αφετέρου από την έλλειψη κατανόησης, από τους Ασθενείς, των όρων της Ιατρικής καθώς και των εγγενών περιορισμών που περιέχει η άσκησή της.
Το πρόβλημα αυτό επιδεινώνεται από τον ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ, άλλοτε ορθών και άλλοτε ΟΧΙ μέσω του Διαδικτύου που η χρήση του γίνεται πλέον κατά κόρον
Η κοινωνία υποσυνείδητα, πιστεύει ή θέλει ή την συμφέρει να πιστεύει ότι η Ιατρική είναι παντοδύναμη, χωρίς επιπλοκές ή αποτυχίες.
Έτσι, εάν κάτι δεν πάει καλά στη διάγνωση ή στη θεραπεία, ο ασθενής ή οι οικείοι του οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι πρέπει να φταίει ο Γιατρός.
ΑΙΤΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
• Η δυσκολία της εξοικείωσης των Ιατρών με τις νέες και περίπλοκες τεχνολογίες που συνεχώς εμφανίζονται, επιπλέον οι γνώσεις σε όλες τις ιατρικές ειδικότητες αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς, οδηγώντας σε αναθεώρηση ή και αλλαγή των καθιερωμένων πρακτικών για τις οποίες ο Ιατρός οφείλει επίσης να ενημερώνεται, αρκεί βεβαίως να το μπορεί και αυτό το τονίζω για όλους τους Γιατρούς της Επαρχίας τους οποίους η Πολιτεία έχει ξεχάσει ζητά χωρίς να δίνει.
ΑΙΤΙΑ ΤΡΙΤΗ
• Η λειτουργία των νοσοκομείων και των ασφαλιστικών ταμείων, ιδίως τώρα, στην περίοδο της κρίσης, παρουσιάζει ιδιαίτερα προβλήματα, όπως μεγάλη προσέλευση ασθενών, δυσανάλογα μικρός αριθμός Ιατρικού νοσηλευτικού και λοιπού βοηθητικού προσωπικού, έλλειψη υλικών, μεγάλες λίστες αναμονής.
Ένεκα των παραπάνω, οι ασθενείς, θυμωμένοι στρέφονται κατά των Ιατρών.
ΑΙΤΙΑ ΤΕΤΑΡΤΗ και
ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ
•Το οικονομικό ενδιαφέρον-συμφέρον των οικείων των θανόντων ή των ίδιων των παθόντων σε περίπτωση Σωματικής βλάβης που συντείνει σε μεγάλο βαθμό ώστε να αυξάνονται αυτού του είδους υποθέσεις.
Στη συνέχεια ο ομιλητής κος. Μοράρης, εξέθεσε τα στοιχεία εκείνα που οριοθετούν την πράξη της ιατρικής αμέλειας, αλλά και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες ο ιατρός δύναται να παραπεμθεί ενώπιον της δικαιοσύνης για τυχόν πράξεις ή παραλείψεις του κατά την άσκηση των καθηκόντων του.
Η ποινική ευθύνη του Γιατρού επικεντρώνεται κυρίως στα αδικήματα της ανθρωποκτονίας και της Σωματικής Βλάβης από αμέλεια και τα οποία τυποποιούνται στα άρθρα 302 και 314ΠΚ
Η ευθύνη αυτή μπορεί να προκύπτει είτε από πράξη (όταν ο Γιατρός εφαρμόζει μια θεραπεία ή κάνει μια επέμβαση), είτε από παράλειψη (όταν δεν ενεργεί σύμφωνα με τα όσα ορίζει το Ιατρικό του καθήκον (με αποτέλεσμα να προκληθεί σωματική βλάβη ή θάνατος)
-Προϋποθέσεις θεμελίωσης ή μη Ποινικής Ευθύνης από πράξη:
α) Να αποδειχθεί ή μη ότι ο Γιατρός όφειλε να επιλέξει με βάση τους γενικούς αναγνωρισμένους κανόνες, την ενδεδειγμένη μέθοδο για την αντιμετώπιση του Ιατρικού Προβλήματος (περί αυτού ορίζουν τα άρθρα 2, 8§5 και 3§3 ΚΙΔ).
β) Ο Γιατρός να έχει ενημερώσει τον ασθενή σύμφωνα με τα όσα ορίζει το άρθρο 11 του ΚΙΔ.
Η ενημέρωση πρέπει να είναι πλήρης και να γίνεται με τρόπο κατανοητό και να περιλαμβάνει τις υπάρχουσες εναλλακτικές μεθόδους και το λόγο επιλογής της τελευταίας.
γ) Ο Ασθενής να έχει δώσει τη συναίνεση του για την πραγματοποίηση της Ιατρικής Πράξης άρθρο 12 ΚΙΔ (τελεί σε συνάρτηση με το άρθρο 11)
Δεν απαιτείται ορισμένος τύπος, πρέπει όμως αυτή να καλύπτει πλήρως την Ιατρική Πράξη κατά το συγκεκριμένο περιεχόμενό της, ενώ δεν επιτρέπεται η επέκταση της με την κατασκευή της εικαζόμενης συναίνεσης εκτός εξαιρέσεων.δ) Η Ιατρική πράξη να υλοποιείται lege artis, ήτοι ο ιατρός να ενεργεί εντός των ορίων των κάθε φορά ισχύοντων γενικών παραδεκτών κανόνων της επιστήμης του και να μην εκφέγει των ορίων αυτών, χωρίς όμως να περιορίζεται η ελευθερία που του παρέχεται στα άρθρα 1, 3§1, 3 και 3§3 του ΚΙΔ.
Προϋποθέσεις ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Ιατρού που θεμελιώνεται σε πράξη που συνιστά Ιατρικό σφάλμα:
Για τον προσδιορισμό της ευθύνης πρέπει να διαπιστωθεί ότι κάθε ξεχωριστή ενέργεια η παράλειψη συνδέεται αιτιωδώς με το αποτέλεσμα, ότι δηλαδή αυτή κατά την κοινή αντίληψη τελεί μόνη ή μαζί με άλλο πρόσωπο σε σχέση άμεσης αιτιότητας με το αποτέλεσμα.
Η ύπαρξη πάντως ανθρωποκτονίας και σωματικής βλάβης δεν οδηγεί αυτόματα και στην ύπαρξη ποινικής ευθύνης, αφού το Ιατρικό επάγγελμα εκ της φύσεώς του είναι συνδεδεμένο με κινδύνους.
Δεν δικαιολογείται όμως εξαιτίας της συναίνεσης του ασθενούς όπως συχνά πιστεύουν μερικοί γιατροί, θεωρώντας μάλιστα ότι εάν την εξασφαλίσουν, μπορούν να μετακυλήσουν κατά κάποιο τρόπο την ευθύνη τους, εφόσον αποδειχθεί ότι έχουν τέτοια, στους αρρώστους.
Η συναίνεση είναι αναγκαία καθώς δεν μπορεί ο γιατρός να επεμβαίνει στο σώμα του ασθενούς χωρίς την συναίνεσή του, γιατί αλλιώς προσβάλλει την προσωπικότητά του και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του ασθενούς.
Η συναίνεση μπορεί να δικαιολογήσει μόνο τις απλές σωματικές βλάβες, όχι όμως το θάνατο, ούτε την επικίνδυνη ή βαριά σωματική βλάβη.
ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ
ΑΠΟ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ
Και η Ανθρωποκτονία και η Σωματική Βλάβη ως εγκλήματα αποτελέσματος ουσιαστικά μπορούν να τελεστούν και με παράλειψη.
Για να υπάρξει τέτοια ευθύνη πρέπει να αποδειχθεί ότι ο Γιατρός δεν ενήργησε ή δεν ενέργησε εγκαίρως και ότι η παράλειψή του αυτή προκάλεσε το αποτέλεσμα του θανάτου ή της σωματικής του βλάβης.
Επομένως για την κατάφαση της ευθύνης του Ιατρού, πρέπει να αποδειχθεί και να αναφερθεί στην απόφαση.
α) Σε ποια συγκεκριμένη ενέργεια όφειλε ο Γιατρός να προβεί
β) ποιος ήτο ο χρόνος κατά τον οποίο έπρεπε να την πραγματοποιήσει
γ) πως συνδέεται αιτιωδώς η παράλειψή του με την πρόκληση του θανάτου ή της σωματικής βλάβης
Καταλήγοντας ο ομιλητής εξέθεσε τα συμπεράσματα του και τις προτάσεις του επί του θέματος προκειμένου να υπάρξει τόσο για τους ιατρούς αλλά και τους νομικούς που καλούνται να υπερασπιστούν αυτούς, μια καλλίτερη και πληρέστερη προσέγγιση του ζητήματος της ευθύνης των ιατρών για τις περιπτώσεις ιατρικής αμέλειας.
Προτάσεις- Συμπεράσματα
• Ο ιατρός να επιδείχνει ιδιαίτερο σεβασμό, (στον ασθενή), οφείλοντας να είναι ο ίδιος ενήμερος για τα, κάθε φορά, κρατούντα στην Ιατρική Επιστήμη, με διαρκή επιμόρφωση την οποία οφείλει να του εξασφαλίζει όταν ο ίδιος υπηρετεί το ΕΣΥ, ή η ίδια η Πολιτεία, ο δε Ιδιώτης οφείλει να αυτοπροστατεύεται εξ ιδίων.
Επίσης ο Γιατρός οφείλει να περιορίζεται και να επεμβαίνει και να χρησιμοποιεί μεθόδους που γνωρίζει και υπάρχει η αντίστοιχη πιστοποίηση γι’ αυτό.
• Να επιδειχθεί αντίστοιχα σεβασμός της Πολιτείας δι’ όλων της των οργάνων στον Ιατρό, ο οποίος, ειδικά σήμερα, κινείται και εργάζεται εξαντλημένος και έξω από τα βιολογικά και επιστημονικά του όρια, με εφημερίες και 18ωρες υπηρεσίες και άλλες φορές με έλλειψη των κατάλληλων οργάνων, υλικών, φαρμάκων και κυρίως με έλλειψη προσωπικού, γεγονός που δυστυχώς δεν λαμβάνεται όσο θα έπρεπε υπόψη από τα Δικαστήρια.
• Να προσεχθεί και να αποφευχθεί όσο γίνεται αβασάνιστα η άσκηση ποινικής δίωξης στον Ιατρό η οποία από μόνη της και ανεξαρτήτως του είδους της απόφασης επ’ αυτής, γιατί επιφέρει πρώτα και πάνω από όλα, (λόγω της πολύχρονης διαδικασίας της δίκης και της δημοσιότητας που παίρνει, λειτουργώντας πολλές φορές ως μέσω πίεσης αν όχι εκβιασμού προς τον Γιατρό), την «διαπόμπευση» του Ιατρού η οποία δεν αποκαθίσταται ούτε με αθωωτική εν τέλει απόφαση, προσβάλλει δε κατ’ αυτό τον τρόπο βάναυσα την προσωπικότητα του, την ατομική και την επιστημονική αξιοπιστία και πολλές φορές την οικογενειακή του ειρήνη, ως αυτόθροο αποτέλεσμα των παραπάνω είναι να οδηγηθεί αυτός στο να χρησιμοποιεί προς αποφυγή αυτών των δυσμενών συνεπειών και εμπλοκών με τη Δικαιοσύνη, μεθόδους που θωρακίζουν μεν την Ιατρική πράξη δικαστικά αλλά δεν προάγουν την Ιατρική Επιστήμη ούτε ωφελούν τον ασθενή και εξοντώνουν οικονομικά τον ίδιο τον Ασθενή, αλλά κυρίως το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τελικά το Δημόσιο Συμφέρον.
• Εάν αυτά δεν συμβούν, ώστε ο Γιατρός να αισθανθεί κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του περισσότερο ασφαλής, το φαινόμενο της Αμυντικής Ιατρικής με την συνακόλουθη επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική και οικονομική βλάβη των μερών, θα παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις.
Οι παντός είδους αρμόδιοι οφείλουν να το αντιληφθούν έγκαιρα το πρόβλημα πριν Αμερικανοποιηθεί και εδώ το Ιατρικό Σφάλμα.
Τους Γιατρούς σήμερα τους έχουμε περισσότερο από ποτέ ανάγκη και χρειάζονται τη στήριξή μας και οφείλουμε να τους στηρίξουμε χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η δική μας προς αυτούς ανάγκη τους θέτει στο απυρόβλητο ή τους δημιουργεί ασυλία.
Κλείνοντας ο ομιλητής κος. Μοράρης αναφέρθηκε στο ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ :
«ΧΑΛΕΠΟΝ ΤΙ ΠΟΙΗΣΑΙ ΩΣΤΕ ΜΗΔΕΝ ΑΜΑΡΤΕΙΝ
ΧΑΛΕΠΟΝ ΔΕ ΚΑΙ ΑΝΑΜΑΡΤΗΤΩΣ ΤΙ ΠΟΙΗΣΑΝΤΑ ΜΗ ΑΝΝΩΜΟΝΙ ΚΡΙΤΗ ΠΕΡΙΤΥΧΕΙΝ»
Σε ακριβή μετάφραση:
«Δύσκολο να γίνει κάτι χωρίς λάθος
Δύσκολο όμως και αν γίνει κάτι χωρίς λάθος, να μη βρεθεί άδικος κριτής
Η προσπάθεια και η προσδοκία μας ας συντείνει στο να περιορισθούν και τα δύο σκέλη της ρήσης αυτής».
Ποινική και αστική ευθύνη των ιατρών κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους
