Στην διαπίστωση ότι για να αποκλιμακωθεί η κατάσταση με τις προκλήσεις της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα, θα πρέπει να βρει απέναντί της την ελληνική αποφασιστικότητα αλλά και ένα μπλοκ δυνάμεων, οι οποίες θα στείλουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα στην συμπεριφορά της με σοβαρές κυρώσεις, προβαίνει στην σημερινή συνέντευξή του στην «δ» ο κ. Κώστας Υφαντής, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου.
Ο κ. Υφαντής, αναλύει τις κινήσεις της γείτονος και του Τούρκου Προέδρου, δίνοντας μια σαφέστατη εικόνα για το τι πραγματικά συμβαίνει στην Τουρκία και ποιες είναι οι προθέσεις και τα σχέδιά της.
• Κύριε Υφαντή, να ξεκινήσουμε από την συμπεριφορά της Τουρκίας. Τελικά, σε τι αποσκοπεί κατά την άποψή σας, με όλη αυτή την προκλητικότητα την οποία συντηρεί –αν και έχει ανοίξει πολλά μέτωπα;
Θα ξεκινήσω κάνοντας μια γενική αξιολόγηση σχετικά με την αντίληψη που κυριαρχεί αυτή την στιγμή στις ηγετικές ομάδες της Τουρκίας γύρω από τον Πρόεδρο Ερντογάν, για την θέση της χώρας στον κόσμο και τα συμφέροντά της. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Τουρκία υπό τον Ταγίπ Ερντογάν έχει διαμορφώσει μία κοσμαντίληψη ότι ανήκει στις μεγάλες δυνάμεις στον κόσμο και ότι μπορεί να διαμορφώνει τις εξελίξεις σύμφωνα με τις προτιμήσεις της και τα συμφέροντά της, στην ευρύτερη περιφέρεια. Και με τον όρο ‘ευρύτερη περιφέρεια’ εννοούν μια περιοχή η οποία ξεκινάει από τον Καύκασο στον βορρά και καταλήγει στην Σομαλία στο νότο, καθώς και από τον αραβικό κόλπο έως την λυβική έρημο. Εάν κάποιος κάνει μια ιστορική αναγωγή, θα δει ότι αυτά είναι περίπου τα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην ακμή της. Το ερώτημα είναι: θέλει ο Ερντογάν να αναβιώσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία; Όχι. Αλλά θεωρεί ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Τουρκία, υπέστησαν μια πολύ μεγάλη αδικία από τις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις και τώρα, είναι σε θέση να επανέλθει στην θέση που (θεωρεί) ότι της αξίζει. Είναι μια μεγαλοϊδεατική αυταπάτη την οποία μπορούμε να ανιχνεύσουμε πάρα πολύ καθαρά, σε όλη την πορεία και την πολιτική κουλτούρα του Ερντογάν, από τα νιάτα του, όταν ήταν ακόμη δήμαρχος Κωνσταντινούπολης μέχρι και σήμερα. Να προσθέσω πως η κοσμοθεωρία, όπως την χαρακτηρίζουν οι ίδιοι οι Τούρκοι της ‘Γαλάζιας Πατρίδας’ είναι ακριβώς, η γεωπολιτική αποτύπωση αυτού που περιέγραψα. Στο πλαίσιο αυτού του αφηγήματος βλέπουμε την Τουρκία, την τελευταία δεκαετία να έχει εμπλακεί στρατιωτικά στο Ιράκ, στην Συρία, στην Λιβύη και τώρα στον Καύκασο (σύγκρουση Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν). Βεβαίως, είναι μια περιορισμένη στρατιωτική εμπλοκή διότι δεν έχει τις υλικές ικανότητες για κάτι παραπάνω αλλά, εκμεταλλεύεται το γεγονός, πως οι μεγάλες δυνάμεις δεν έχουν την φιλοδοξία να διαμορφώσουν εκ νέου την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο. Υπάρχει, δηλαδή ένα κενό ισχύος το οποίο μπορεί να εντοπιστεί η αφετηρία του στην 2η προεδρία του Τζορτζ Μπους και μετέπειτα, στον Ομπάμα και σήμερα στον Τραμπ. Το κεντρικό συμπέρασμα είναι όμως το ίδιο: οι ΗΠΑ έχουν αποστασιοποιηθεί από την περιοχή αυτή.
• Σε ό,τι αφορά τις προκλήσεις κατά της Ελλάδας και της Κύπρου;
Σε αυτό το μεγάλο… αφήγημα της ‘Γαλάζιας Πατρίδας’ και της ανάταξης της Τουρκίας, η Ελλάδα και η Κύπρος είναι τα βασικά εμπόδια. Αν κοιτάξετε τον χάρτη, οι δύο αυτές χώρες, ενοχλούν την Τουρκία, η οποία, αυτό που επιδιώκει (και είναι το διακύβευμα στο Καστελλόριζο) είναι να πιέσει, να εκφοβίσει, να εκβιάσει την Ελλάδα, να αποδεχθεί ότι το ακριτικό νησί δεν έχει δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες εκτός από τα χωρικά ύδατα -και αυτά περιορισμένα στα 6 ναυτικά μίλια. Δεν ενδιαφέρεται δηλαδή να διαπραγματευτεί μία συμφωνία όπως κάναμε με την Αίγυπτο και καταλήξαμε σε συμφωνία. Γι αυτό και την απωθεί και η ιδέα της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο. Εκτιμά ότι θα κερδίσει την ΑΟΖ σ’ εκείνη την περιοχή αλλά δεν είναι αυτό το διακύβευμα για κείνη. Η Τουρκία, αντιμετωπίζει την Ελλάδα (και αυτό θέλει να επιβάλει) ως ένα περίκλειστο κράτος χωρίς νησιά, χωρίς δικαιώματα στα χωρικά ύδατα.
• Υπάρχει όμως το Διεθνές Δίκαιο που είναι με το μέρος της χώρας μας. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι είμαστε κράτος κι έχουμε σύνορα ενώ βρισκόμαστε στην Ευρώπη. Η Τουρκία, συνεχίζει ωστόσο τον ‘τσαμπουκά’ προσπαθώντας να δείξει ότι δεν ακούει κανέναν, ότι δεν ενδιαφέρεται για τις προειδοποιήσεις –αφού δεν υπάρχει και το ενδεχόμενο σοβαρών κυρώσεων. Κι αυτό γιατί οι εταίροι μας αλλά και άλλες χώρες, απλά συνεχίζουν να τους… ανέχονται.
Η Τουρκία έχει αποθρασυνθεί ακριβώς γι αυτό τον λόγο: διότι η διεθνής κοινότητα και κυρίως η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι διχασμένη. Δεν υπάρχει η διάθεση να επιβληθούν ουσιαστικές κυρώσεις, οι οποίες θα ‘πονέσουν’ πραγματικά την Τουρκία –κι έχοντας αυτή την εκτίμηση, παίρνει αυξημένα ρίσκα. Εξακολουθεί να πιέζει την Ελλάδα και αυτό το κάνει μέσα σε ένα πλαίσιο σχετικής ‘ατιμωρησίας’. Και δεν είναι μόνον η Ευρώπη. Είναι η συνολικότερη αντιμετώπιση που έχει. Η παρέμβασή της στην Συρία, ανασχέθηκε μόνον όταν η Ρωσία αποφάσισε να επέμβει, το ίδιο στον Καύκασο και στην Λιβύη. Για την Ελλάδα, η Τουρκία έχει πάρει ένα υπολογισμένο (όχι λελογισμένο) ρίσκο ότι ενώ πιέζει και προκαλεί και εκβιάζει, θα υπάρξει την τελευταία στιγμή μια παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας και θα μπορέσει να κερδίσει πολλά παραπάνω σε σχέση με τις πρόσφατες εξελίξεις αποκλιμάκωσης με την παρέμβαση της Γερμανίας.
• Εδώ θα ήθελα το σχόλιό σας για τις διερευνητικές επαφές. Ούτως ή άλλως, παρά τις πιέσεις, τους εκβιασμούς, τις προκλήσεις κ.λπ. η Τουρκία, μόλις παρεμβαίνει κάποια δύναμη, αποσύρεται αλλά με άδεια… χέρια.
Πράγματι, πρόσφατα με την παρέμβαση της Γερμανίας, η Τουρκία δεν πήρε τίποτε παρά το γεγονός πως αναδιπλώθηκε. Οι διερευνητικές επαφές, εξυπηρετούν την Ελλάδα αφού είναι μια διαδικασία συζήτησης σε χαμηλό υπηρεσιακό επίπεδο –χωρίς μεγάλες πολιτικές δεσμεύεις που της επιτρέπει να κερδίσει χρόνο. Επιπλέον, δεν πήρε τίποτα ούτε από την Ευρώπη. Μόνον γενικές υποσχέσεις για την επικαιροποίηση της τελωνειακής ένωσης, για την βοήθεια στο προσφυγικό – μεταναστευτικό και βεβαίως, την γνωστή συζήτηση για την άρση των θεωρήσεων βίζας κ.λπ. Ουσιαστικά, δεν κέρδισε τίποτα.
• Τελικά όμως, πού το πάει ο Ερντογάν και τι θα ήθελε κατά την άποψή σας;
Η Τουρκία θα ήθελε κατ’ αρχήν την πλήρη υποχώρηση της Αθήνας, στο θέμα του Καστελλόριζου (ότι δηλαδή δεν δικαιούται τίποτε πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης επειδή είναι πολύ κοντά στις τουρκικές ακτές). Επίσης, ο τρόπος που αντιμετωπίζει όλα τα ζητήματα στο Αιγαίο. Σίγουρα δεν θέλει τις διερευνητικές επαφές. Επιδιώκει μια μεγάλη διάσκεψη με άλλες χώρες για να συζητηθούν όλα όσα θέλει η Τουρκία –δηλαδή να παγώσει το Τουρκο-Λιβυκό σύμφωνο, να παγώσει η Ελληνο-Αιγυπτιακή συμφωνία και να κάνει τα ‘παζάρια’ που θέλει εκείνη. Σε άλλη περίπτωση, θα ζητήσει μία πιο επίσημη διαδικασία τύπου Γενεύης –αλλά σε πολύ υψηλό επίπεδο για να ακουστεί η δική της θέση και να γεμίσει την ατζέντα με ό,τι θέλει εκείνη. Κι εδώ θέλω να συμπληρώσω ότι για την Τουρκία το μείζον θέμα δεν είναι η στρατιωτικοποίηση των νησιών. Αυτό το θέτει συνεχώς για να γεμίσει την ατζέντα, ώστε να φανεί ότι συμβιβάζεται σε αυτό –αλλά η Αθήνα να συμβιβαστεί στα υπόλοιπα. Την ίδια τακτική αλλά με πολύ περισσότερο θράσος, ακολουθεί στην Κύπρο με το άνοιγμα των Βαρωσίων, με το οποίο θέλει να στείλει μια προειδοποίηση για την Αμμόχωστο. Δηλαδή, η επόμενη διαπραγμάτευση που θα ξεκινήσει υπό την αιγίδα του ΟΗΕ θα είναι μια διαπραγμάτευση διαφορετική, χωρίς ομοσπονδιακά σχήματα και θα κινείται στην λογική των δύο κρατών. Και βέβαια, σε αυτό το πλαίσιο θα θέσει την προϋπόθεση για συμφωνία συνδιαχείρισης των ενεργειακών πόρων της Κυπριακής Δημοκρατίας με τους Τουρκοκύπριους.
• Υπάρχει περίπτωση να αποκλιμακωθεί η κατάσταση και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Για να αποκλιμακωθεί η κατάσταση υπάρχουν δύο τρόποι: η Τουρκία να βρει απέναντί της και την ελληνική αποφασιστικότητα αλλά και ένα μπλοκ δυνάμεων, οι οποίες θα στείλουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα στην συμπεριφορά της με σοβαρές κυρώσεις.
K. Yφαντής: «Η Τουρκία αντιμετωπίζει την Ελλάδα ως ένα περίκλειστο κράτος, χωρίς νησιά, χωρίς δικαιώματα στα χωρικά ύδατα»!
