Αποκάλυψη: Γιατί απεκλείσθη η Ρόδος για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

Η «δημοκρατική» από την στιγμή που έγινε η πρώτη επιλογή για την ανάδειξη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2021 και απεχώρησαν από το τημ διάφοροι άνθρωποι, σχημάτισε την εντύπωση ότι «κάτι δεν πήγαινε καλά στο Βασίλειο της Δανιμαρκίας» και την αίσθησή της αυτή αποτύπωσε σε κάποια σχόλια, «περιορισμένου κινδύνου», για να αφήσει το τημ να εργαστεί απρόσκοπτα. Φαίνεται, όμως, ότι και πάλι είχε δίκιο.
Πριν λίγες ημέρες, δημοσιοποιήθηκε στην ιστοσελίδα του υπουργείου Πολιτισμού η κρίση της Επιτροπής την οποίαν αναπαρήγαγαν οι «αντίπαλες» πόλεις, Ελευσίνα και Καλαμάτα. Η δημοτική αρχή Ρόδου «έπνιξε» όμως την τελική αυτή κρίση και δεν έκρινε καν σκόπιμο να ενημερώσει το δημοτικό συμβούλιο, ούτε φυσικά την κοινή γνώμη. Το μόνο που διατυμπάνιζε ήταν ότι «όποιος επιθυμούσε θα μπορούσε να μπει στην ιστοσελίδα του Δήμου και να διαβάσει την πρόταση που είχε κατατεθεί».
Σήμερα η «δημοκρατική» φέρνει στο φως την τελική αναφορά της Επιτροπής σε μετάφραση (σημ. είναι γραμμένη στα αγγλικά) για ενημέρωση της κοινής γνώμης και για να πληροφορηθεί γιατί απερρίφθη η πρόταση της Ρόδου, καθώς μάλιστα οι πραγματικοί λόγοι απεκρύβησαν «τεχνηέντως» από τη δημοτική αρχή.
Εισαγωγικά επισημαίνουμε τα πιο «τρανταχτά» στοιχεία πάνω στα οποία στηρίχθηκε η επιτροπή και απέρριψε την πρόταση της δημοτικής αρχής:
Ασυνήθης  πρακτική
στις ΠΠΕ….
Κατά την παρουσίαση, η επιτροπή ενημερώθηκε ότι ένα έργο θα έχει προϋπολογισμό πάνω από 3,7 εκατομμύρια ευρώ και θα διοργανωθεί από τον οργανισμό του Καλλιτεχνικού Διευθυντή. Η πρακτική αυτή είναι εξαιρετικά ασυνήθης στις ΠΠΕ και θα δώσει το έναυσμα για κατηγορίες περί σύγκρουσης συμφερόντων. Βάσει της εμπειρίας από προηγούμενες ΠΠΕ, είναι σημαντικό τα ανώτερα στελέχη (και τα μέλη του Συμβουλίου) να μην έχουν συμφέροντα στο πρόγραμμα ΠΠΕ. Υπήρχε επίσης ένας κατά τα φαινόμενα μεγάλος αριθμός έργων του Heat Collective, στα διάφορα σχήματά του.
Η αξιολόγηση του προτεινόμενου προγράμματος από την επιτροπή κατέστη δυσχερής λόγω της έλλειψης οικονομικών στοιχείων για τα προτεινόμενα έργα (βασικό στοιχείο των φακέλων υποψηφιότητας που φτάνουν στο τελικό στάδιο επιλογής).Η έλλειψη οικονομικών στοιχείων για  τα έργα αποτέλεσε αδυναμία.
Έλλειμμα   συμμετοχής
πολιτών -φορέων
Κατά την προεπιλογή, η επιτροπή είχε σημειώσει την έντονη ενεργοποίηση πολιτών, φορέων, καθώς και του πολιτιστικού τομέα. Από τον φάκελο υποψηφιότητας φαίνεται ότι αυτή η ενεργοποίηση έχει περιοριστεί αισθητά σε σύγκριση με τη φάση της προεπιλογής, καθώς η προσοχή στράφηκε στη παγίωση του προγράμματος
Θα περιμέναμε ευρύτερη συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού σε αυτές τις εκδηλώσεις. Αποκομίσαμε την εντύπωση περισσότερο της χρήσης του νησιού ως χώρου έκφρασης άλλων, παρά της εστίασης στους δικούς του κατοίκους, κάτι που θα εμβάθυνε την αντίληψή τους για την ποικιλομορφία των πολιτισμών της Ευρώπης.
Η επιτροπή δεν πείστηκε για το ότι θα προέκυπτε σημαντική ενίσχυση της τοπικής διαχειριστικής ικανότητας (αντί για βραχυπρόθεσμες αναθέσεις καθηκόντων σε άτομα από την Αθήνα), προκειμένου να διεκπεραιωθεί το σημαντικά ενισχυμένο πολιτιστικό πρόγραμμα μετά το πέρας της ΠΠΕ.
Το ψηφιακό σχέδιο δεν περιλάμβανε, όπως θα περίμενε η επιτροπή, στοιχεία για την διεύρυνση της συμμετοχής των πολιτών στην πολιτιστική ζωή.
Η επιτροπή εξέτασε την προτεινόμενη νομική μορφή του φορέα διαχείρισης και τη σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου. Παρατήρησε ότι δεν περιλαμβάνονταν εκπρόσωποι από την κοινωνία των πολιτών, την εκπαίδευση και τον πολιτιστικό τομέα
Η επιτροπή θεώρησε ασαφείς τους στόχους της υποψηφιότητας. Σε ορισμένα σημεία, ιδίως κατά την παρουσίαση, βρέθηκε στο επίκεντρο η επιδίωξη της ενίσχυσης της πολιτιστικής τουριστικής προσφοράς στο νησί, κάτι που δεν προβάλλεται με τον ίδιο τρόπο στον φάκελο υποψηφιότητας. Αυτό κατέδειξε έλλειψη σαφήνειας σε ότι αφορά τους στόχους.
Η επιτροπή δεν διέκρινε ένα στιβαρό φάσμα εταίρων από την Ευρώπη. Πολλοί οργανισμοί ήταν μικρής κλίμακας και περιορισμένης διεθνούς εμβέλειας.
Eπιλογή της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης
Τελική αναφορά
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Ρόδος
Γενικό περίγραμμα
Η Ρόδος παρουσιάστηκε ως μια επιτυχημένη πόλη με ισχυρούς πόρους πολιτιστικής κληρονομιάς που συμπληρώνουν την προσφορά διακοπών κοντά στη θάλασσα. Η υποψηφιότητα συμπεριλαμβάνει τα νησιά των Δωδεκανήσων. Η συμπερίληψή τους σημαίνει ότι η περιοχή διαθέτει διαφοροποιημένο πολιτισμικό κεφάλαιο, το οποίο αποτελεί πηγή έμπνευσης για έργα και καλλιτέχνες. Κατά την παρουσίαση, η επιτροπή αξιολόγησης ενημερώθηκε για τους στόχους της επέκτασης της τουριστικής περιόδου στους ελλιπώς ανεπτυγμένους από τουριστική άποψη χειμερινούς μήνες, για την προσπάθεια ενίσχυσης της πολιτιστικής τουριστικής προσφοράς και την ανάπτυξη του δυναμικού των νησιών.
Η πολιτιστική προσφορά βασίζεται σήμερα κατά κύριο λόγο στα ιστορικά αξιοθέατα. Στον φάκελο υποψηφιότητας αναγνωρίζεται ότι πολλοί καλλιτέχνες, θεατρικές ομάδες, μουσικοί, σχεδιαστές κλπ. είναι «παγιδευμένοι σε παραγωγές μικρής κλίμακας, λόγω μικρής προσέλευσης κοινού και έλλειψης ευκαιριών».
Η υποψηφιότητα βασίζεται στο θέμα «Ταξίδι στο Φως». Δομείται γύρω από τέσσερις κατευθύνσεις, που παραπέμπουν σε πυξίδα: «Πολίτης της Ευρώπης» (Διαφορετικότητες και Αξίες), «Ανατολή–Δύση» (Πλατφόρμα Διαλόγου), «Νησιωτικότητα» (Βιωσιμότητα και Πρόσβαση) και «Δημιουργικός Τόπος, Δημιουργικοί Άνθρωποι» (Γιορτή της συν-δημιουργίας).
Πολιτιστική Στρατηγική
Η πολιτιστική στρατηγική εγκρίθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο το 2015, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Σχεδίου του για το διάστημα 2015-2019. Το 2016 εγκρίθηκε τροποποίηση για την παράταση του πολιτιστικού σκέλους για πέντε επιπλέον έτη. Η στρατηγική θα αναθεωρείται κάθε τρία έτη και θα συμπεριλαμβάνει διαδικτυακή διαδικασία διαβούλευσης. Η υποψηφιότητα ΠΠΕ είναι εναρμονισμένη με μια μάλλον ευρύτερη πολιτιστική στρατηγική. Δεν έχει υπάρξει επίσημη χαρτογράφηση του πολιτιστικού τομέα και ο φάκελος υποψηφιότητας παραδέχεται ότι τα στοιχεία είναι κατακερματισμένα. Στην περίπτωση επιλογής της, η Ρόδος θα διενεργούσε μελέτη εκ βάθρων.
Η επιτροπή εκτίμησε δεόντως τη δέσμευση για την υλοποίηση του 36% των έργων του φακέλου υποψηφιότητας, ανεξαρτήτως της έκβασης του διαγωνισμού ΠΠΕ. Το σχέδιο προβλέπει ότι το 44% των εκδηλώσεων του φακέλου υποψηφιότητας δεν είναι εφάπαξ διοργανώσεις, αλλά το πρώτο βήμα για βιώσιμες ετήσιες ή ανά διετία εκδηλώσεις.
Ο φάκελος υποψηφιότητας δίνει περιορισμένες πληροφορίες όσον αφορά τον πολιτιστικό, κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο της ΠΠΕ. Σε αντίθεση με άλλους φακέλους, δεν έγινε ανοικτή ανάλυση των προκλήσεων και των ευκαιριών που αντιμετωπίζει η πόλη, κάτι που θα μας έδινε την ευκαιρία να εξετάσουμε την πολιτιστική στρατηγική και την συνακόλουθη υποψηφιότητα ΠΠΕ ενταγμένη σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Η επιτροπή εντόπισε μια αντίφαση μεταξύ, αφενός, της διαβεβαίωσης του φακέλου υποψηφιότητας ότι η ΠΠΕ δεν στόχευε στην αύξηση του τουρισμού και, αφετέρου, των στοιχείων που παρασχέθηκαν κατά την παρουσίαση, τα οποία αναδείκνυαν την αύξηση του τουρισμού, ιδίως κατά την περίοδο εκτός αιχμής.
Η επιτροπή έκρινε ότι τα σχέδια για την παρακολούθηση και αξιολόγηση ήταν ελλιπή. Η διαδικασία παρακολούθησης δεν προσδιοριζόταν ως χωριστή δραστηριότητα για την καθοδήγηση των φορέων διαχείρισης της ΠΠΕ κατά τη φάση προπαρασκευής, ώστε να μπορούν να γίνονται τροποποιήσεις. Οι πίνακες των πιθανών δεικτών κάλυπταν πεδία πέραν των επιδιώξεων μιας ΠΠΕ. Ορισμένοι δείκτες προκάλεσαν προβληματισμό στην επιτροπή, όπως εκείνος που αφορούσε τη συλλογή στοιχείων για το «πλήθος των κατοίκων που θεωρούν τη γλώσσα, τα έθιμα και την παράδοση ως βασικά στοιχεία της εθνικής ταυτότητας». Αυτό δεν φαίνεται συμβατό με την έννοια της ιδιότητας του Ευρωπαίου πολίτη, δεδομένου ότι η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση προκαλούν μεταβολές στην έννοια της ιθαγένειας.
Ευρωπαϊκή Διάσταση
Η δύναμη της ευρωπαϊκής διάστασης στο προτεινόμενο πρόγραμμα απορρέει από την επιδίωξη κάθε έργο να περιλαμβάνει εταίρους από τη Μέση Ανατολή (κυρίως την ανατολική Μεσόγειο), καθώς και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με την αρχή 2+1 του προγράμματος Social Erasmus. Αυτός είναι ένας αξιέπαινος στόχος (αν και μάλλον υπερβολικά περιοριστικός για άλλα αξιόλογα έργα που καλύπτουν τις απαιτήσεις). Η επιτροπή διαπίστωσε ότι αυτός ο αξιέπαινος στόχος δεν αντανακλάται στους στόχους στην ενότητα περί παρακολούθησης. Εκεί, οι δείκτες αφορούν περισσότερο το πλήθος των εκδηλώσεων, παρά οποιαδήποτε επίτευξη μεγαλύτερης ευαισθητοποίησης και κατανόησης σε σχέση με τους πολιτισμούς της Ευρώπης καθώς και, στην προκειμένη περίπτωση, της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Αυτή η αδυναμία ήταν επίσης εμφανής στην έλλειψη δράσεων διαπολιτισμικού διαλόγου πέραν των παραστάσεων. Δεδομένης της τοποθεσίας της, η πόλη είχε την ευκαιρία να δημιουργήσει ένα πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα που θα καταπιανόταν με τρέχοντα ζητήματα πολιτισμικών συγκρούσεων. Η επιτροπή δεν διέκρινε ένα στιβαρό φάσμα εταίρων από την Ευρώπη. Πολλοί οργανισμοί ήταν μικρής κλίμακας και περιορισμένης διεθνούς εμβέλειας.
Η ομάδα υποψηφιότητας έχει υπογράψει πρωτόκολλα συνεργασίας με αρκετές προσεχείς ΠΠΕ και δήλωσε την πρόθεσή της να συνεργαστεί με ΠΠΕ από σήμερα και μέχρι το 2021. Εντούτοις, στην παρούσα φάση η επιτροπή ανέμενε ένα λεπτομερέστερο σύνολο συμφωνιών υλοποίησης έργων.
Καλλιτεχνικό πρόγραμμα
Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα με κεντρικό θέμα το «Ταξίδι στο Φως» δομείται γύρω από τέσσερις άξονες: «Πολίτης της Ευρώπης», «Ανατολή– Δύση», «Νησιωτικότητα» και «Δημιουργικός Τόπος». Αυτό αποτελεί μια συνειδητή σύμπτυξη σε σχέση με τους επτά άξονες της προεπιλογής, ώστε το μήνυμα να καταστεί σαφέστερο. Επιδίωξη είναι να αξιοποιηθούν τα τέσσερα χρόνια προπαρασκευής για την προσέλκυση σημαντικού αριθμού καλλιτεχνών και κοινού από όλο τον κόσμο.
Στην κατάρτιση της υποψηφιότητας συνέβαλαν οι συναντήσεις με τοπικούς πολιτιστικούς παράγοντες, όπως αρχιτέκτονες, ΜΚΟ και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Βασικό στοιχείο του προγράμματος αποτελεί η πρόθεση τα έργα να περιλαμβάνουν έναν εταίρο από τη Μέση Ανατολή και δύο εταίρους από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον, πολλά προτεινόμενα έργα έχουν εταίρους από ακόμη πιο μακρινές χώρες, μεταξύ των οποίων η Ρωσία και οι ΗΠΑ. Η επιτροπή παρατήρησε αρκετά ενδιαφέροντα έργα ή προγράμματα. Τα περισσότερα ήταν σχετικά μικρής κλίμακας, σε μορφή εργαστηρίων, τα οποία λειτουργούν ως πόλος έλξης για μικρούς αριθμούς ανθρώπων από διαφορετικές χώρες βάσει κάποιου κοινού ενδιαφέροντος. Θα περιμέναμε ευρύτερη συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού σε αυτές τις εκδηλώσεις. Αποκομίσαμε την εντύπωση περισσότερο της χρήσης του νησιού ως χώρου έκφρασης άλλων, παρά της εστίασης στους δικούς του κατοίκους, κάτι που θα εμβάθυνε την αντίληψή τους για την ποικιλομορφία των πολιτισμών της Ευρώπης.
Κάποια προγράμματα ήταν φιλόδοξα, όπως το «Persona Κέντρο Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου», το οποίο στοχεύει στη δημιουργία μιας σταθερής ροής κινηματογραφικής παραγωγής στη Ρόδο, και το «Digit: Isle», το οποίο βασίζεται στην τεχνολογική καινοτομία στον χώρο της τέχνης, σε συνδυασμό με εκπαιδευτικά στοιχεία. Η επιτροπή διαπίστωσε περιορισμένο αριθμό έργων στο πεδίο των εικαστικών τεχνών, κάτι που οδηγεί σε υπερβολική έμφαση στις παραστάσεις, στις διάφορες εκφάνσεις τους.
Η επιτροπή σημείωσε την πρόθεση ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων στο κλίμα, με τη χρήση ενός σχεδίου αντιστάθμισης με φύτευση δέντρων, μια προσέγγιση που πλέον θεωρείται ανεπαρκής για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα.
Ελπίζαμε αυτή να είχε αναβαθμιστεί μέσω μιας πιο αποφασιστικής προσέγγισης για τη μείωση των πραγματικών επιπτώσεων των εκδηλώσεων εντός του ίδιου του πολιτιστικού τομέα (π.χ. πράσινες εκδηλώσεις) και του κλάδου του τουρισμού. Η επιτροπή εκτίμησε θετικά τη δοκιμαστική, πιλοτική εφαρμογή αρκετών πιθανών έργων.
Ωστόσο, η αξιολόγηση του προτεινόμενου προγράμματος από την επιτροπή κατέστη δυσχερής λόγω της έλλειψης οικονομικών στοιχείων για τα προτεινόμενα έργα (βασικό στοιχείο των φακέλων υποψηφιότητας που φτάνουν στο τελικό στάδιο επιλογής).
Κατά την παρουσίαση, η επιτροπή πληροφορήθηκε ότι οι κυριότερες εκδηλώσεις δεν είχαν ακόμη ανακοινωθεί. Αυτό σήμαινε ότι η επιτροπή δεν μπορούσε να είναι βέβαιη ως προς τα εμβληματικότερα έργα, τα οποία κατά κανόνα λειτουργούν ως πόλοι έλξης για το διεθνές κοινό, πάνω και πέρα από τα συνήθη τουριστικά αξιοθέατα της πόλης και του νησιού.
Κατά την παρουσίαση, η επιτροπή ενημερώθηκε ότι ένα έργο θα έχει προϋπολογισμό πάνω από 3,7 εκατομμύρια ευρώ και θα διοργανωθεί από τον οργανισμό του Καλλιτεχνικού Διευθυντή. Η πρακτική αυτή είναι εξαιρετικά ασυνήθης στις ΠΠΕ και θα δώσει το έναυσμα για κατηγορίες περί σύγκρουσης συμφερόντων. Βάσει της εμπειρίας από προηγούμενες ΠΠΕ, είναι σημαντικό τα ανώτερα στελέχη (και τα μέλη του Συμβουλίου) να μην έχουν συμφέροντα στο πρόγραμμα ΠΠΕ. Υπήρχε επίσης ένας κατά τα φαινόμενα μεγάλος αριθμός έργων του Heat Collective, στα διάφορα σχήματά του. Η επιτροπή δεν ήταν σε θέση να συγκρίνει το σχετικό μέγεθος και αντικείμενο των έργων, ούτε την ισορροπία μεταξύ των αξόνων. Ένας από τους στόχους που περιγράφηκε κατά την παρουσίαση ήταν αυτός της ενίσχυσης της πολιτιστικής προσφοράς κατά τις περιόδους εκτός τουριστικής αιχμής. Η επιτροπή δεν ήταν σε θέση να προβεί σε σχετική αξιολόγηση, καθώς δεν προσκομίστηκε χρονοδιάγραμμα.
Οι προτάσεις για την ανάπτυξη των δημιουργικών κλάδων ήταν ιδιαίτερα ελλιπείς· αυτό συνεπάγεται κενά όσον αφορά την ικανότητα επίτευξης των οικονομικών στόχων μιας ΠΠΕ. Ανεκμετάλλευτες πέρασαν ευκαιρίες για την επέκταση των βιοτεχνικών δραστηριοτήτων σε έργα όπως η «Συγκομιδή της Παράδοσης».
Ικανότητα
Η υποψηφιότητα εγκρίθηκε ομόφωνα από το Δημοτικό Συμβούλιο το 2015. Όλοι οι επικεφαλής των πολιτικών κομμάτων υπέγραψαν διακήρυξη υποστήριξης της υποψηφιότητας, για το ενδεχόμενο αλλαγής πολιτικής ηγεσίας μεταξύ 2015 και 2021. Επιπροσθέτως, την υποστήριξή τους στην υποψηφιότητα εξέφρασαν τα Δημοτικά συμβούλια των 18 νησιών των Δωδεκανήσων. Τον Σεπτέμβριο του 2016, το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε την πολιτιστική στρατηγική, επιβεβαιώνοντας de facto εκ νέου και την υποψηφιότητα.
Η πόλη έχει εξασφαλίσει 37 εκατομμύρια ευρώ για ένα σχέδιο αποκαταστάσεων και ανακαινίσεων, για τη βελτίωση των πολιτιστικών υποδομών. Στον φάκελο υποψηφιότητας δίνονται περιορισμένα στοιχεία για τα συγκεκριμένα έργα και την τρέχουσα πορεία και αναμενόμενη ημερομηνία ολοκλήρωσής τους. Η επιτροπή δεν ήταν σε θέση να κρίνει αν αυτό το πρόγραμμα αποτελεί απειλή για την ΠΠΕ. Η πόλη διαθέτει μεγάλη γκάμα χώρων, ιδίως σε κτίρια πολιτιστικής κληρονομιάς, για εκδηλώσεις με ιδιαίτερη έμφαση στις παραστατικές τέχνες. Υπήρχαν λιγότερες αναφορές σε χώρους σύγχρονης τέχνης. Σε όλον τον φάκελο, τα στοιχεία για την ικανότητα πολιτιστικής παραγωγής ήταν λιγότερα από εκείνα για τους χώρους εκδηλώσεων.
Ο φάκελος υποψηφιότητας περιείχε λίγες πληροφορίες αναφορικά με τις δεξιότητες και τις εμπειρίες της πόλης σε σχέση με την πολιτιστική διαχείριση. Αναγνωρίζεται ότι οι πολιτιστικοί θεσμοί των νησιών «έχουν μείνει πίσω σε ό,τι αφορά τη μακροπρόθεσμη στρατηγική, την προβολή και τη διαχείριση». Προβλέπεται ένα μικρό εκπαιδευτικό πρόγραμμα· ωστόσο, οι περισσότερες ΠΠΕ πλέον εστιάζουν σε μεγάλης κλίμακας εκπαιδευτικά προγράμματα για τους πολιτιστικούς διαχειριστές και τη δημοτική διοίκηση της εκάστοτε πόλης. Η επιτροπή δεν πείστηκε για το ότι θα προέκυπτε σημαντική ενίσχυση της τοπικής διαχειριστικής ικανότητας (αντί για βραχυπρόθεσμες αναθέσεις καθηκόντων σε άτομα από την Αθήνα), προκειμένου να διεκπεραιωθεί το σημαντικά ενισχυμένο πολιτιστικό πρόγραμμα μετά το πέρας της ΠΠΕ.
Προβολή
Κατά την προεπιλογή, η επιτροπή είχε σημειώσει την έντονη ενεργοποίηση πολιτών, φορέων, καθώς και του πολιτιστικού τομέα. Από τον φάκελο υποψηφιότητας φαίνεται ότι αυτή η ενεργοποίηση έχει περιοριστεί αισθητά σε σύγκριση με τη φάση της προεπιλογής, καθώς η προσοχή στράφηκε στη παγίωση του προγράμματος. Υπάρχει ισχυρή σύνδεση μεταξύ «ειδικών ομάδων του πληθυσμού» και επιμέρους έργων. Υπάρχουν, όμως, λιγότερα στοιχεία για μια προσέγγιση πιο οριζόντιας ενσωμάτωσης των περιθωριοποιημένων ομάδων. (Παραδείγματος χάρη, διασφάλιση της πρόσβασης σε πολιτιστικούς χώρους και εξέταση των λόγων της μη προσέλευσης.) Η επιτροπή εκτίμησε θετικά τον στόχο της προσβασιμότητας των πολιτιστικών χώρων από άτομα με αναπηρίες.
Η επιτροπή δεν θεώρησε πειστικά τα σχέδια για την ανάπτυξη του ενδιαφέροντος του κοινού. Η επιτροπή περίμενε μια πολύ πιο διεξοδική προσέγγιση της ανάπτυξης του κοινού μέσω των φεστιβάλ και των πολιτιστικών φορέων. Αυτό είναι ανεξάρτητο από τη συμμετοχή των σχολείων, η οποία ελάχιστα αναφέρεται στον φάκελο υποψηφιότητας. Το ψηφιακό σχέδιο δεν περιλάμβανε, όπως θα περίμενε η επιτροπή, στοιχεία για την διεύρυνση της συμμετοχής των πολιτών στην πολιτιστική ζωή.
Διαχείριση
Ο προβλεπόμενος προϋπολογισμός είναι 45 εκατομμύρια ευρώ. Αυτά θα προέλθουν από τον Δήμο (€17 εκατ.), την Περιφέρεια (€8,7 εκατ.), την ΕΕ (κυρίως μέσω ανταγωνιστικών προσφορών) (€1,9 εκατ.) και τον ιδιωτικό τομέα (€5,4 εκατ.). Η αναμενόμενη συνεισφορά της εθνικής κυβέρνησης ανέρχεται στα 11,9 εκατομμύρια ευρώ.
Προβλέπεται το 80% να κατανεμηθεί για την κάλυψη των δαπανών του προγράμματος, το 10% για μάρκετινγκ και το 8% για μισθούς και λειτουργικά έξοδα. Άλλο ένα 2% των λειτουργικών δαπανών καλύπτει νέες δράσεις πριν από το 2021.
Η προβλεπόμενη συνεισφορά της εθνικής κυβέρνησης δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί, όμως είναι σε ύψος ανάλογο με άλλες ΠΠΕ σε χώρες με συγκρίσιμο ΑΕγχΠ.
Η επιτροπή είχε επιφυλάξεις σχετικά με τις οικονομικές προβλέψεις. Καμία ΠΠΕ δεν έχει κατορθώσει να δαπανήσει 80% του προϋπολογισμού της σε δαπάνες του προγράμματος, ούτε μόλις 8% σε μισθούς (υπολογίζοντας 60 μέλη προσωπικού στην περίοδο μέγιστης απασχόλησης).
Η επιτροπή εξέτασε την προτεινόμενη νομική μορφή του φορέα διαχείρισης και τη σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου. Παρατήρησε ότι δεν περιλαμβάνονταν εκπρόσωποι από την κοινωνία των πολιτών, την εκπαίδευση και τον πολιτιστικό τομέα.
Η επιτροπή έκρινε την επιλογή του Διευθύνοντα Συμβούλου, του Καλλιτεχνικού Διευθυντή και λοιπών ανώτερων στελεχών ως αποδεκτή. Η κατανομή αρμοδιοτήτων, ωστόσο, δεν ήταν σαφής.
Η επιτροπή σημείωσε το περίγραμμα της στρατηγικής μάρκετινγκ και τα πλεονεκτήματα που θα είχε η ΠΠΕ χάρη στη στενή σχέση της με τον ισχυρό τουριστικό κλάδο του νησιού. Υπήρχε σαφής και διεξοδική προσέγγιση για την πληροφόρηση τόσο της υφιστάμενης τουριστικής βάσης του νησιού, όσο και των κατοίκων του ίδιου του νησιού αλλά και των κατοίκων της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η επιτροπή έκρινε ότι υπήρξε λιγότερη εστίαση απ’ ό,τι περίμενε σε νέες ομάδες-στόχους, που θα έβρισκαν ελκυστικό το πρόγραμμα της ΠΠΕ. Η ΠΠΕ θα χρειαζόταν ειδική στρατηγική μάρκετινγκ, διακριτή από το κοινό τουριστικό προωθητικό υλικό, με έμφαση στη νέα πολιτιστική προσφορά και σχεδιασμένηγια διαφορετικό κοινό-στόχο.
Περίληψη
Η υποψηφιότητα είχε την ενδιαφέρουσα φιλοδοξία να συνεργαστεί σε κάθε έργο με εταίρους τόσο από την Ευρώπη όσο και από τη Μέση Ανατολή. Αυτό θα δημιουργούσε προστιθέμενη αξία για την ανάπτυξη της ΠΠΕ. Η επιτροπή θεώρησε ασαφείς τους στόχους της υποψηφιότητας. Η έλλειψη οικονομικών στοιχείων για έργα αποτέλεσε αδυναμία. Σε ορισμένα σημεία, ιδίως κατά την παρουσίαση, βρέθηκε στο επίκεντρο η επιδίωξη της ενίσχυσης της πολιτιστικής τουριστικής προσφοράς στο νησί, κάτι που δεν προβάλλεται με τον ίδιο τρόπο στον φάκελο υποψηφιότητας. Αυτό κατέδειξε έλλειψη σαφήνειας σε ότι αφορά τους στόχους. Η επιτροπή έχει επιφυλάξεις για την ικανότητα του πολιτιστικού τομέα του νησιού να υλοποιήσει ένα έργο τόσο σύνθετο και ογκώδες όσο η ΠΠΕ. Το στοιχείο της ενίσχυσης αυτής της ικανότητας ήταν σχετικά ελλιπές. Παρά τη συχνή ενσωμάτωση ψηφιακών δράσεων, το πρόγραμμα δεν διέθετε σύγχρονη και καινοτόμο εστίαση. Διαπιστώθηκε δυσανάλογη έμφαση υπέρ των παραστατικών τεχνών, με υπο-εκπροσώπηση των διαφόρων εικαστικών τεχνών. Η συμμετοχή των δημιουργικών κλάδων θα μπορούσε να έχει αναπτυχθεί περισσότερο, π.χ. βιοτεχνία. Τα σχέδια για τα νησιά δεν ήταν επαρκώς αποσαφηνισμένα, παρότι κατά την παρουσίαση πολλά αξιολογήθηκαν ως θετικά, όπως η εκπαίδευση και η αξιοποίηση εθελοντών.
Η επιτροπή χαιρετίζει την πρόθεση υλοποίησης του 36% του προγράμματος ανεξαρτήτως της έκβασης του διαγωνισμού ΠΠΕ. Αυτό καταδεικνύει μια σαφή δέσμευση για την αναβάθμιση της πολιτιστικής προσφοράς της πόλης, εναρμονισμένη με την πολιτιστική της στρατηγική.