Με αφορμή την πρόσφατη παρουσίαση του έργου της αλλαγής κόμβων σε κυκλικούς, ο κ. Νίκος Φαρμακίδης –πολιτικός μηχανικός και συγκοινωνιολόγος- μιλάει σήμερα στην «δ» για την εικόνα και λειτουργία της πόλης της Ρόδου.
Ο ίδιος εξηγεί για ποιον λόγο επιλέχθηκαν οι κυκλικοί κόμβοι και τονίζει πως ‘στην πόλη της Ρόδου έχουν συσσωρευτεί τις τελευταίες δεκαετίες πολλά προβλήματα σε όλα τα επίπεδα…’.
Επιπλέον, αναλύει την ανάγκη εκπόνησης του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού για τα Δωδεκάνησα, ως βασική προϋπόθεση για την χάραξη πολιτικών.
• Κύριε Φαρμακίδη, πρόσφατα παρουσιάστηκε το έργο που ανέλαβε ο Δήμος Ρόδου για την αλλαγή κόμβων σε κυκλικούς. Θα ήθελα το σχόλιό σας, μιας και συμμετείχατε στη διαδικασία. Κατ’ αρχάς, γιατί κυκλικοί κόμβοι και σε τι εξυπηρετούν;
Σύμφωνα με το Πολυτεχνείο Κρήτης η Δωδεκάνησος είναι στην πρώτη θέση κατάταξης των περιφερειακών ενοτήτων της χώρας, στα τροχαία δυστυχήματα. Οι νεκροί το 2013 ήταν 20, το 2014 ήταν 27, το 2015 ήταν 34 και το 2022 ήταν 29, ενώ οι σοβαρά τραυματίες το 2013 ήταν 45, το 2014 ήταν 60 και οι ελαφρά τραυματίες ήταν 136 και 153 αντίστοιχα. Το 2022 είχαμε 935 τραυματίες. Στη Ρόδο το 2022 έχασαν τη ζωή τους 19 άτομα. Δηλαδή σε 4 χρόνια χάθηκαν στη Δωδεκάνησο 110 άτομα, κυρίως νέα παιδιά και εκατοντάδες άλλοι βρίσκονται σε κατάσταση που την αντιμετωπίζουν με δυσκολία. Δεν πιστεύω πως υπάρχει άνθρωπος που να βλέπει αυτή τη κατάντια ως ένα από τα συνηθισμένα προβλήματα, γιατί είναι καταστροφικό!
Όταν ήμουν φοιτητής στην Ιταλία και παρουσίασα τη μελέτη μου για τα αίτια των οδικών ατυχημάτων, ο διευθυντής του Ινστιτούτου δημιούργησε τμήμα Οδικών Ατυχημάτων και με πίεζαν να εργαστώ εκεί. Εγώ προτίμησα τη Ρόδο. Στη συνέχεια εδώ στην Ελλάδα, παρουσίασα τη μελέτη μου αυτή, αλλά δεν της έδωσε κανείς σημασία.
Ούτε και εδώ στη Ρόδο, όλα τα προηγούμενα χρόνια, είδα να γίνεται κάποια προσπάθεια για να αμβλυνθούν αυτά τα προβλήματα και δεν βρέθηκε κανείς από τους αρμόδιους, ούτε καν να τα αναφέρει ως προβλήματα. Ακούω μόνο να μιλούν για τους τουρίστες, για τα σκουπίδια και για τα οικονομικά. Καμιά λέξη και βέβαια καμιά πρόνοια γι’ αυτόν τον αποδεκατισμό των συμπολιτών μας.
Από την εμπειρία μου λοιπόν πίστευα και πιστεύω πως χρειάζεται μια πολιτική για την αντιμετώπιση αυτής της Μάστιγας. Έτσι, με προτροπή του αντιδημάρχου κ. Τηλέμαχου Καμπούρη συντάχθηκα με την προσπάθειά του να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση. Το έργο λοιπόν των κυκλικών κόμβων, όπως και ο αντιδήμαρχος τόνισε στην παρουσίασή του, είναι μια κατ’ αρχήν παρέμβαση για την αποκατάσταση των προβλημάτων του κυκλοφοριακού συστήματος της πόλης και θα είναι καθοριστική, διότι θα αλλάξει την λογική σχεδιασμού των δρόμων. Η ανυπαρξία σωστού σχεδιασμού είναι και η κύρια αιτία των θανατηφόρων ατυχημάτων.
Ο κυκλικός κόμβος παίζει ένα σημαντικό ρόλο, διότι είναι ο μοναδικός τρόπος για να μετατραπούν οι πολύπλοκες διασταυρώσεις μας σε κάτι απλό για τον οδηγό: φτάνει να δώσει προτεραιότητα σε αυτόν που κινείται εντός του κόμβου. Συγκρίνοντας τη σημερινή κατάσταση ενός κόμβου και πώς θα μετατραπεί είναι εύκολο να καταλάβει κανείς το αποτέλεσμα. Βλέπε για παράδειγμα στον κόμβο Βενέζη – Αποστόλου Παύλου – Παπαδιαμάντη στα συνημμένα σχέδια.
• Γνωρίζοντας πολύ καλά την εικόνα της πόλης της Ρόδου (και όχι μόνον) θα ήθελα να μας μιλήσετε για τις αλλαγές που απαιτούνται για να βελτιωθεί η λειτουργία της. Πού θα πρέπει να εστιάσουν οι Αρχές και οι Υπηρεσίες και ποιες αλλαγές θα πρέπει να γίνουν;
Στην πόλη της Ρόδου έχουν συσσωρευτεί τις τελευταίες δεκαετίες πολλά προβλήματα σε όλα τα επίπεδα. Η πόλη έχει χάσει τον εαυτό της. Η Ρόδος του ’50, έχοντας κατακλυσθεί από νεοφερμένους κατοίκους, έχει χαθεί στη λησμονιά του χρόνου και έχει μετατραπεί σε συνοικία των Αθηνών. Οι κάτοικοι αυτοί δεν έχουν προσωπικές μνήμες του κοντινού έστω παρελθόντος της.
Η κατάσταση που επικρατεί στη πόλη και γενικότερα στο νησί, οδηγεί τους πολιτικούς που πρωτο-αναλαμβάνουν οποιαδήποτε θέση στη διοίκηση του Δήμου, να παραπονούνται ότι παρέλαβαν χάος. Έχουν δίκιο, άλλωστε και αυτοί όταν θα φύγουν χάος θα παραδώσουν. Η ανυπαρξία σχεδιασμού είναι αυτή που οδηγεί στο χάος. Ενώ στις μέρες μας υπάρχουν εργαλεία σχεδιασμού που θα μπορούσαν να τον κάνουν χρήσιμο εκτός από τους διοικούντες και στον κάθε πολίτη, διευκολύνοντας την καθημερινότητά του. Άλλωστε, είναι πολύ εύκολο στον καθένα να αντιληφθεί ότι οποιαδήποτε παρέμβαση γίνεται σήμερα είναι αποσπασματική και δεν έχει συνέργεια με τις άλλες. Όλα εξαρτώνται από τις πιέσεις διαφόρων ομάδων. Η παθογένεια έχει εδραιωθεί εδώ και πολλά χρόνια, κυρίως γιατί κάποιοι ηθελημένα έχουν απαξιώσει όλο το σύστημα: πολιτικό και διοικητικό. Πιστεύω πως αυτά τα πράγματα είναι πια κατανοητά σε όλους.
• Για να βρεθεί οριστική λύση στο κυκλοφοριακό και στους χώρους στάθμευσης, τι πρέπει να γίνει, κατά την άποψή σας;
Χωρίς την απρόσκοπτη κυκλοφορία πεζών και οχημάτων δεν υπάρχει «πόλη». Ως εκ τούτου, αν αυτό το σύστημα έχει πρόβλημα η πόλη νοσεί. Η Ρόδος, σε σχέση με το μέγεθός της, έχει τεράστια προβλήματα. Η κατασκευή του περιμετρικού δακτυλίου, που θα ενώνει το Λιμάνι της Ακαντιάς με την περιοχή Κρητικών περνώντας νότια της πόλης, που για λόγους μικροπολιτικής δεν υλοποιήθηκε, θα έλυνε τα περισσότερα από τα προβλήματα που έχουμε σήμερα στην κυκλοφορία των οχημάτων. Η μελέτη μου αυτή, που εγκρίθηκε από το Υπουργείο το 1987, παραμένει στα χαρτιά. Το ίδιο και η μελέτη που έγινε από την ΠΑΡΚΙΝΓΚ Α.Ε. του Δήμου για την κατασκευή 700 θέσεων στάθμευσης σε τρεις υπόγειους χώρους στη περιοχή του Νιοχωριού επί δημαρχίας Χατζηευθυμίου.
Όταν για πρώτη φορά επί δημαρχίας Καραγιάννη μετατρέψαμε κάποιους δρόμους σε πεζόδρομους οι αντιδράσεις ήταν μεγάλες. Τα καταφέραμε καλύτερα επί δημαρχίας Γιαννόπουλου και τελικά ολοκληρώθηκαν επί δημαρχίας Χατζηευθυμίου. Αν δεν υπήρχαν αυτοί οι πεζόδρομοι σήμερα, το Νιοχώρι θα ήταν μια νεκρή συνοικία, όπως άλλωστε συμβαίνει σε πολλές πόλεις της Ευρώπης. Η μετατόπιση της κατοικίας και του εμπορίου εκτός του κέντρου, το έχει κάνει χωρίς λόγο ύπαρξης.
Εκτός από τα κυκλοφοριακά υπάρχουν βέβαια και πολλά άλλα προβλήματα, όμως δεν θέλω να επεκταθώ περισσότερο, γιατί θα γράφαμε πολλές σελίδες. Η λύση είναι ο σωστός σχεδιασμός, που θα περιλαμβάνει όλα αυτά τα θέματα και θα προτείνει λύσεις στο πλαίσιο μιας διαφορετικής θεώρησης προσαρμοσμένης και στη γεωγραφική μας υπόσταση.
• Κύριε Φαρμακίδη σε άρθρο σας, αναφερθήκατε στην ανάγκη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού για τα Δωδεκάνησα, ως βασική προϋπόθεση για την χάραξη πολιτικών. Μιλήστε μας γι’ αυτό. Κατά πόσο είναι εφικτό;
Το άρθρο μου αυτό, όπως και άλλα παρόμοια, έχουν ως στόχο το ανέβασμα του πήχη στις πολιτικές μας. Μέχρι πριν εκατό χρόνια, οι διοικούντες την Δωδεκάνησο ήταν άτομα με υψηλούς στόχους και γνώριζαν πολύ καλά πώς να διαχειριστούν τα γεωπολιτικά δεδομένα της περιοχής μας. Με τα «λόμπι» που είχαν δημιουργήσει σε όλες τις μεγάλες χώρες διείσδυαν στις Βασιλικές Αυλές και στα Κοινοβούλια και επέβαλλαν με έξυπνο τρόπο τις απόψεις τους. Παρόλο που ήταν σκλαβωμένοι, ήξεραν να εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες και τις ανάγκες των Μεγάλων και να τους χρησιμοποιούν. Οι Συμιακοί π.χ., σηκώνοντας σημαίες ευκαιρίας στα πλοία τους από το 1600 και έχοντας πολλοί κάτοικοι ξένες υπηκοότητες, εκμεταλλευόντουσαν τις «Διομολογήσεις», δηλαδή τα προνόμια που είχαν οι πολίτες των Μεγάλων Δυνάμεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και έτσι ευημερούσαν. Το 1765 η Σύμη, για να έχει άξιους Άρχοντες, δημιούργησε Σχολή σε επίπεδο Πανεπιστημίου, διότι όπως και η Ρόδος στην κλασική εποχή ήθελαν να διαθέτουν μια ομάδα Προκρίτων που θα διοικούσε τον τόπο εναλλασσόμενοι πολύ συχνά στην εξουσία (έτος ή εξάμηνο). Η ιστορία του τόπου μας, της οποίας δεν μπορεί να καθοριστεί το βάθος, γιατί όπως έλεγε ο Διόδωρος ήταν δέκα χιλιάδων χρόνων, μας λέει ότι η γεωγραφία μας είναι το μεγαλύτερο προτέρημα που έχουμε. Σήμερα όμως κάποιοι (πολλοί) έχουν καταφέρει να μας βάλουν στην άκρη και εμείς στεκόμαστε εκεί με την ουρά στα σκέλια.
Σήμερα ανήκουμε σε ένα μεγάλο διοικητικό θεσμό που λέγεται Ευρώπη και που είναι μια μοντέρνα παραλλαγή των τότε Αυτοκρατοριών. Σ’ αυτό το πλαίσιο, όπως και τότε, μπορούμε να κινηθούμε με τον ίδιο περίπου τρόπο που και οι πρόγονοί μας κινούνταν στα αντίστοιχα κέντρα εξουσίας του παρελθόντος. Πρέπει λοιπόν να σχεδιάσουμε την ανάπτυξή μας στο πλαίσιο αυτό και να χρησιμοποιήσουμε έξυπνα εργαλεία για να πετύχουμε τους στόχους μας. Οι ευκαιρίες είναι πολλές!
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός λοιπόν, είναι εργαλείο για να δείξουμε κατ’ αρχάς ποιοι είμαστε. Γιατί δεν είμαστε 765 νησιά και νησίδες στην άκρη του δυτικού κόσμου. Είμαστε μια μεγάλη οντότητα στο κέντρο της υφηλίου, όπως είμασταν πάντα, εδώ και δέκα χιλιάδες χρόνια. Με αυτούς τους όρους πρέπει να συζητάμε με τους Μεγάλους ή και τους Μικρούς όλου του κόσμου. Όλα αυτά μπορεί να φαίνονται υπερβολές, όμως εγώ πιστεύω πως είναι το ελάχιστο που πρέπει να κάνουμε.
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, που δεν είναι θέμα κυριαρχίας και έχει επιβληθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα μπορούσε να μας τοποθετήσει σε μια διαφορετική οπτική γωνία. Η περιοχή μας βρίσκονταν και βρίσκεται στο στόχαστρο όλων, άρα οι δικές μας αντιδράσεις πρέπει να γίνονται με γνώση και προς την σωστή κατεύθυνση χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που μας δίνουν εκείνοι που τυχαίνει και να μας επιβουλεύονται. Δεν είναι ο γείτονας ο αντίπαλος, αυτός είναι φερέφωνο. Πρέπει λοιπόν να ακολουθήσουμε το δρόμο που ο προπάτοράς μας Ποσειδώνιος ο Ρόδιος μας δείχνει αναφερόμενος στον Όμηρο: «αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν». Για τους νεότερους: «Να είσαι πάντα πρώτος και ανώτερος από όλους και να μην ντροπιάζεις τη γενιά των προγόνων σου».
