Του συμβολαιογράφου Ρόδου ΣΤΑΥΡΟΥ ΑΝ. ΚΟΥΤΑΛΙΑΝΟΥ, Επιστημονικού συνεργάτη Νομικής σχολής Δ.Π.Θ
ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ
Μεγάλη Δευτέρα- Τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου γεννούν προσδοκία: Το κάλλος, η ευρωστία, ο στιγμιαίος εντυπωσιασμός της εικόνας γεννούν ελπίδα. Ένα τέτοιο μηχανισμό πρόκλησης των εντυπώσεων αποκρούει τη Μεγάλη Δευτέρα ο Ιησούς μετά την είσοδό Του στην Ιερουσαλήμ καταραττόμενος την εντυπωσιακά εύρωστη συκιά που αδυνατούσε να προσφέρει τον ουσιαστικό καρπό: Στον διαρκή αγώνα της ανθρώπινης περιπλάνησης να δώσει νόημα διαρκείας στη βασιλεία του δειλινού προτού φτάσει η νύχτα και το έχουν οι πάντες ξεχάσει…. Καλό αγώνα
ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ
Τη Μεγάλη Τρίτη, εσπέρας, ψάλλεται ο όρθρος της Μεγάλης Τετάρτης και ακούγεται το περίφημο τροπάριο της Κασσιανής για την αμαρτωλή γυναίκα που άλειψε κατά τους Ευαγγελιστές με μύρο τα πόδια του Ιησού και δέχθηκε το δώρο της άφεσης των αμαρτιών. Είναι η ιστορία μιας μετανοημένης γυναίκας που ενσαρκώνει όλη τη ατέρμονη διαδικασία του ανθρώπου να πίπτει και να εγείρεται ή η αποδιδόμενη απευθείας στον ίδιο τον Ιησού προτροπή κατά την ορθόδοξη διδασκαλία «Ὁσάκις ἂν πέσῃς, ἔγειραι καὶ σωθήσῃ». Ιστορικά και διαχρονικά η σύγχυση ως προς το πρόσωπο της μετανοημένης γυναίκας είναι αμφίπλευρη: Από τη μία να συγχέεται το πρόσωπο αυτό, με τη Μαρία τη Μαγδαληνή, όπως έπραξαν οι περισσότεροι δυτικοί ζωγράφοι διαφόρων σχολών, όπως λ.χ ο περίφημος Ισπανός ζωγράφος του 17 αιώνα Miguel Manrique της τεχνοτροπίας του μπαρόκ ή διάσημος και κορυφαίος εκπρόσωπος της φλαμανδικής σχολής ζωγράφος Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς (Peter Paul Rubens) στον παρακείμενο πίνακα, και από την άλλη να πιστεύεται ότι το πρόσωπο αυτό, της εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσης γυναικός είναι ένα και το αυτό πρόσωπο με τη βυζαντινή ποιήτρια του 9ου αιώνα, την Κασσιανή. Η τελευταία ήταν εκείνη που με τη βαθιά της καλλιέργεια και πίστη απέκρουσε την αποστροφή του αυτοκράτορα ότι “εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα” εννοώντας την αμαρτία της πρωτόπλαστης Εύας, με το περίφημο “αλλ’ ως εκ γυναικός πηγάζει τα κρείττω» δηλαδή τα καλύτερα, εννοώντας την Παναγία που έτεκε Τον Θεάνθρωπο. Η επιλογή του συμβολισμού, στο πρόσωπο των δύο αυτών γυναικών, Μαγδαληνής και Κασσιανής, έστω θεολογικά και ιστορικά ανακριβής, επιτείνει απλώς το μεγαλείο της ειλικρινούς ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ. Καλή Ανάσταση.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ
Μεγάλη Τετάρτη. Τελετή του Νιπτήρος. Ο Ιησούς με άκρα ταπείνωση κατεβαίνει να συναντήσει τους μαθητές του στον κατώτερο χώρο συνάντησης: τον χώρο των αισθήσεων. Το περπάτημα με σανδάλια στους βρώμικους δρόμους του Ισραήλ τον πρώτο αιώνα καθιστούσε επιτακτική ανάγκη να πλυθούν τα πόδια πριν από ένα κοινό γεύμα. Την απόνιψη των ποδών αναλάμβαναν οι έσχατοι και οι χαμηλότερης βαθμίδας υπηρέτες. Γι αυτό κι οι μαθητές αιφνιδιάζονται με πρώτον τον Πέτρο να ρωτά απορημένος: «Σύ μου νίπτεις τοὺς πόδας;» και κατόπιν να αντιδρά: «οὐ μὴ νίψῃς τοὺς πόδας μου εἰς τὸν αἰῶνα». Ο Ιησούς όμως ακαριαία του απαντά: «ἐὰν μὴ νίψω σε, οὐκ ἔχεις μέρος μετ’ ἐμοῦ, δηλαδή: «Αν δεν σε πλύνω, δεν έχεις θέση κοντά μου». Η κοινωνία με τον Ιησού δεν έχει την έννοια της στιγμιαίας επαφής με το καλό. Είναι μια συνεχής, υπηρετική, βιοτική προσπάθεια αυτοπροσδιορισμού διά των άλλων. Όταν λέει στους μαθητές του η Ιησούς ότι: ” Σας έδωσα ένα παράδειγμα, ότι πρέπει να κάνετε όπως έκανα σε σας” απευθύνει ένα γενικότερο κάλεσμα: Σταθείτε και μεταβάλετε την ανθρώπινη ροπή προς τον ατομισμό και τον εγωκεντρισμό σε μια σχέση θεμελιωμένη στις χαρές της ελευθερίας, του αμοιβαίου σεβασμού, της άκρας ταπείνωσης. Προσανατολιστείτε δηλαδή στο κοινό καλό για να λάβει εν τέλει η ζωή εκάστου την απώτατη αξία της ή το μεγαλύτερος μέρος της από σχέσεις έρωτος και αγάπης. Αξία αποτιμώμενη στην ανάγκη να μοιράζεσαι και να ανακαλύπτεις τις χαρές της ζωής και μέσω του άλλου. Καλή Ανάσταση.
Αυτήν την προσέγγιση από την τελετή του Νιπτήρα την απέδωσε έξοχα ο άγνωστος Γερμανός Καλλιτέχνης αποκαλούμενος ως Meister des Hausbuches (1470-1505 περίπου) στον παρακείμενο πίνακα κάνοντας χρήση ρεαλιστικών και αυστηρών σχημάτων και αποφεύγοντας τις απεικονιστικές φλυαρίες που αποσπούν από το εκτυλισσόμενο θέαμα και τις εκφραστικές και κινητικές διαστάσεις των προσώπων που κυριαρχούν σε αυτό.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠTΗ
Μεγάλη Πέμπτη. Σταύρωση. Η ασχήμια και το κακό προσωρινά θριαμβεύουν. Ο θυελλώδης ουρανός και το σκοτάδι κυριαρχούν, όπως και στη σταύρωση του δικού μας Ελ Γκρέκο. Όμως παράλληλα υπάρχει και αποδίδεται μέσω των κυρίαρχων προτύπων του μανιερισμού, ιδίως μέσω της εξεζητημένης στάσης του σώματος του εσταυρωμένου και του στροβιλισμού των νεφελών, η προοπτική του φωτός που γεννά μια παράταιρη με την στιγμή προσδοκία: Το φώς που ως αισθητικό και υπαρξιακό γεγονός βαίνει πέρα από το καλό ή το κακό καθώς είναι το «αγαθό». Το πρωινό που ακολουθεί, δανειζόμενος λίγο παραφρασμένους τους λόγους του Σαίξπηρ από το Ρωμαίο και την Ιουλιέτα, φέρνει μια σκοτεινή ειρήνη, και ο ήλιος σε ένδειξη πένθους δε θα εμφανισθεί. Κάποιοι θα συγχωρεθούν, κάποιοι θα τιμωρηθούν. Ουδέποτε μια ιστορία ήταν τόσο πονεμένη όσο αυτή της Σταύρωσης, ουδέποτε όμως μια τόσο στενάχωρη και φρικιαστική ιστορία έκρυβε μέσα της τέτοιο μεγαλείο, χαρά και δόξα συγχρόνως. Απλά υπομένω και σωπαίνω γιατί γνωρίζω, κατά τους ποιητικούς λόγους του Τάκη Βαρβιτσιωτη, πως είσαι του αιωνίου η προσμονή. Προσμένω αδερφέ ακοινώνητε των αχράντων μυστηρίων, αμύρωτε από του Ιερού ευχελαίου, οι νεκροί σου θα τιμηθούν όπως τους πρέπει. Ο εσταυρωμένος είναι μέσα σου. Όσο σου Τον στερούν, τόσο η πίστη σου δυναμώνει. Καλή Ανάσταση
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Μεγάλη Παρασκευή-
Τίποτε το μυστηριακό δεν περιβάλλει την παράδοση. Μεταδίδεται από τη μια γενεά στην άλλη, εν μέρει με το συνηθισμένο τρόπο ζωής μιας κοινωνίας, χωρίς κάποια συνειδητή προσπάθεια, ή εν μέρει από ανθρώπους που η συντήρησή της, τους έχει τρόπον τινά ανατεθεί, όπως δασκάλους, γονείς, ιερείς κλπ. Είναι κατά κάποιο τρόπο η διαθήκη που κάνει τις επόμενες γενιές κληρονόμους του κόσμου. Ο κορυφαίος Επιτάφιος του μεγάλου ζωγράφου Θεόδωρου Ράλλη, που παρέμεινε αθέατος για περισσότερο από 75 χρόνια, με το υλικό των συμβόλων του, ανεπιτήδευτο, γεμάτο από ευλάβεια, απλότητα και αθωότητα, μας υπενθυμίζει ακριβώς αυτό και μάλιστα σε μια μέρα όπου κυριαρχεί εκκωφαντικά το: “Σιγησάτω πάσα σαρξ βροτεία”. Καλή Ανάσταση
ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ
Μεγάλο Σάββατο
Ανάσταση. Και άξαφνα έρχεται αυτή η χαρά. Χαρά ίσως παράλογη. Χαρά από ένα γεγονός ανέφικτο, διαψευδόμενο βιοτικά. Η χαρά αυτή είναι δώρο του ουρανού, σα θεία χάρη, ανεξήγητη, δεν έχει λόγο και δεν αιτιολογείται. Κι η απουσία του λόγου, είναι ίσως ο μόνος παραδεκτός, δυνατός αληθινός λόγος. Ας μη γυρέψουμε για μια φορά απάντηση στο «τίνι τρόπω» και «προς τι», ή διαφορετικά στο «τι πάει να πει αυτό και πώς αιτιολογείται». Ας μείνουμε στην γλυκιά μας άγνοια για λίγο: Ας δείξουμε εμπιστοσύνη στον Καθοδηγητή και Λυτρωτή, ας προσποιηθούμε πως δι’ Αυτού γνωρίζουμε. Σήμερα είναι μια νέα αρχή: Αρχή για να αποβάλλουμε κάθε κακό, πονηρό και ψεύτικο, αφετηρία να γίνουμε καλύτεροι. Όχι στο μέλλον, ούτε σε μια άλλη ζωή. Σήμερα. Τώρα. Στην αγαλλίαση που αισθανόμαστε σήμερα, καιομένης της λαμπάδας, με το ανέσπερο φως, ο κόσμος του καλού, του αγαθού, της αλήθειας, αποκαλύπτεται μέσα σ’ ένα άλλο φως ολότελα καινούριο.
Αυτήν την ενόραση του καθαρού προσπαθεί να αποτυπώσει με τη λυρικότητα των γραμμών και τους καθαρούς και φωτεινούς χρωματισμούς στον παρακείμενο ζωγραφικό πίνακα ο εκ των κορυφαίων των προραφαηλιτών ζωγράφων του 19 αιώνα Άρθουρ Χιουζ (Arthur Hughes) απεικονίζοντας το γεγονός της ανάστασης όχι προσηλωμένος στο είδωλο του Αναστάντος Χριστού αλλά στο δρώμενο της νίκης του φωτός, στην απόδοση του νικηφόρου αγώνα για ανανέωση εσωτερική και απελευθέρωση της ψυχής από το φόβο και την επικυριαρχία του κακού. ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ
