Και ξαφνικά… εφιάλτης Brexit. Σε μια στιγμή, που η ελληνική οικονομία αναζητά σημείο ισορροπίας για να βάλει τέρμα στην ύφεση και να ξεκινήσει, στο καλό σενάριο, μια ήπια ανάκαμψη, ένα μεγάλο ερώτημα κυριαρχεί.
Πόσο απειλητικός θα αποδειχθεί τελικά ο κίνδυνος για την Ελλάδα εάν το πρωί της επόμενης Παρασκευής, στις 24 Ιουνίου, οι Βρετανοί έχουν αποφασίσει να αποσυνδεθούν από το ευρωπαϊκό άρμα; Την απάντηση αναζητούν επιχειρηματίες, αναλυτές και εργαζόμενοι, την ώρα που οι χρηματιστές στο Σίτι του Λονδίνου, προετοιμάζονται να αντιμετωπίσουν μία από τις πιο δύσκολες μέρες των τελευταίων ετών στις αγορές, ενώ ανάλογος πυρετός κυριαρχεί και στο ευρωπαϊκό «διευθυντήριο», στο τρίγωνο Βρυξελλών – Φρανκφούρτης – Βερολίνου.
Εμπόριο, αγορά εργασίας για πολλούς Έλληνες που ζουν στη Βρετανία σε μια περίοδο που η ανεργία κινείται σε απαγορευτικά επίπεδα στην Ελλάδα, τουρισμός, και η διαβίωση των πολλών Ελλήνων φοιτητών στη Γηραιά Αλβιόνα, είναι βασικές παράμετροι στην ανησυχία που διατυπώνεται για την επόμενη μέρα.
Ταυτόχρονα οι αναταράξεις που θα προκληθούν στις αγορές, με πιθανή ενίσχυση της τάσης αποφυγής ανάληψης ρίσκου από τους επενδυτές, μοιραία θα επιδράσουν δυσμενώς σε μία αγορά, όπως η ελληνική που πασχίζει να σταθεροποιηθεί και αναζητά, διακαώς, να προσελκύσει επενδύσεις. Επενδύσεις ενόψει σημαντικών ιδιωτικοποιήσεων αλλά και σε ελληνικά ομόλογα, αφού μόνο έτσι θα μπορέσει η χώρα μεσοπρόθεσμα να εξέλθει οριστικά από την ανάγκη των Μνημονίων. Οι αναταράξεις στις αγορές, ίσως, σύμφωνα με ορισμένους, αποδειχθούν και οι πιο επικίνδυνες σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα και μέχρι το χρηματοοικονομικό σύστημα παγκοσμίως καταφέρει να ανακτήσει την ισορροπία.
Θα χάσουν
Μελέτες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα, όπως ανάλυση του Global Counsel ξεχωρίζουν ως τις περισσότερο εκτεθειμένες χώρες, στην περίπτωση ενός Brexit την Ολλανδία, την Ιρλανδία και την Κύπρο. Μεταξύ των μεγαλύτερων μελών, πολύ θα επηρεαζόταν η Γερμανία, σε διάφορα επίπεδα, και δεν είναι τυχαία και η πρόσφατη παραίνεση του επικεφαλής του γερμανικού «ΣΕΒ» να παραμείνει η Βρετανία στη Γερμανία. Η Ελλάδα θεωρείται ότι έχει αρκετά μεγάλη έκθεση σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, με «σκορ» 16, τη στιγμή που το μεγαλύτερο είναι το 28 (Ολλανδία). Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις το 0,3% των μετοχών που διαπραγματεύονται στο βρετανικό χρηματιστήριο ανήκει σε ελληνικά «χέρια», ενώ περίπου το 1,5% των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνεται προς τη Βρετανία. Αναλυτές αναφέρονται στις σημαντικές επιπτώσεις που θα έχει ένα Brexit και για την, πολυπληθή, ομάδα Ελλήνων φοιτητών στην Αγγλία.
Εκτιμάται ότι σε προπτυχιακά και σε μεταπτυχιακά τμήματα είναι περίπου 13.500 Έλληνες, ενώ άλλοι 2.500 σε προπαρασκευαστικά τμήματα. Σε ένα Brexit, τα δίδακτρα θα γίνουν ακριβότερα, αφού θα πληρώνουν δίδακτρα οι Έλληνες, πλέον με τη Βρετανία εκτός Ευρώπης, έως και τέσσερις φορές υψηλότερα σε σχέση με σήμερα, σύμφωνα με εκτιμήσεις ξένων ακαδημαϊκών. Πάντως σε πρώτη φάση εκτιμάται, σύμφωνα με ελληνικές πηγές, πως για μια μεταβατική περίοδο και τουλάχιστον για τη χρονιά 2016 – 2017 το επίπεδο των διδάκτρων θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα. Άγνωστο παραμένει επίσης εάν θα μπορούν Έλληνες φοιτητές που σπουδάζουν και θέλουν να συνεχίσουν να παραμένουν στη Βρετανία για να εργαστούν να το κάνουν με την ίδια ευκολία που γίνεται σήμερα ή εάν θα υπάρξουν νέοι περιορισμοί στις εργασιακές σχέσεις και περισσότερες δυσκολίες σε γραφειοκρατικό επίπεδο. Σημαντική παράμετρος είναι και ο τουρισμός. Η Ελλάδα προσελκύει κάθε χρόνο σημαντικό αριθμό Βρετανών τουριστών. Μια ενδεχόμενη ύφεση στη Βρετανία, όπως προβλέπεται σε πρώτη φάση τουλάχιστον εάν επικρατήσει η ψήφος υπέρ του Brexit, αναπόφευκτα θα φρενάρει τις δαπάνες των Βρετανών και για διακοπές αλλά και για κατανάλωση. Προκαλώντας αρνητικές επιπτώσεις σε δύο κρίσιμα μέτωπα για την Ελλάδα, τον τουρισμό και τις εξαγωγές.
Πέραν των αριθμών, κυρίαρχη είναι η ανησυχία για τις επιπτώσεις και σε πολιτικό επίπεδο, αφού μια ενδεχόμενη απόφαση υπέρ του Brexit θα προκαλέσει έντονη νευρικότητα στις αγορές, αλλά και πλήγμα στις προσπάθειες μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για την ευρωπαϊκή ενοποίηση.
Μπορεί να ξηλωθεί το ευρωπαϊκό «πουλόβερ»
Τι ακριβώς θα σηματοδοτήσει για το οικοδόμημα του ευρώ μια απόφαση των Βρετανών, υπέρ του Brexit; Θα ενισχύσει τον ευρωσκεπτικισμό σε μία Ευρώπη που το τελευταίο διάστημα βλέπει με μεγάλη ανησυχία την άνοδο ακροδεξιών και ακροαριστερών, αποτελώντας τον καταλύτη που θα ξηλώσει πιο γρήγορα το «πουλόβερ» της Ένωσης;
Πρόκειται για ένα σενάριο που είναι πιθανό για πολλούς, οι οποίοι φοβούνται ότι οι «διαλυτικές» επιπτώσεις μιας τέτοιας απόφασης, θα εξανεμίσουν την όποια επιείκεια ή ανοχή σε άλλους αδύναμους κρίκους.
Όπως για παράδειγμα την Ελλάδα, που με το φάκελο του Grexit, φέρει βαρύ στίγμα εντός της Ε.Ε., τουλάχιστον στους ανερχόμενους κύκλους των Ευρωσκεπιστικιστών.
Σε μία άλλη πιο αισιόδοξη ανάγνωση, όμως, το ενδεχόμενο Brexit, μπορεί να αποδειχθεί με τη σειρά του ο καταλύτης που θα δρομολογήσει στην Ευρώπη εξελίξεις περαιτέρω ενοποίησης, οικονομικής και πολιτικής, με την ηγεσία στην Ευρωζώνη να θέλει να αποφύγει νέες αποχωρήσεις, διευκολύνοντας ίσως τις πιο αδύναμες χώρες.
Με άλλα λόγια, να κάνει whatever it takes (ό,τι χρειάζεται) για να σταλεί μήνυμα στις αγορές πως παρά τις αναταράξεις η Ευρωζώνη θα καταφέρει να παραμείνει ενωμένη, και να μετεξελιχθεί, σε μια πιο ισχυροποιημένη δομή.
Όνειρο θερινής νυκτός;
Μπορεί.
Η ιστορία θα δείξει και μάλιστα αρκετά σύντομα.
