Συγκέντρωση υπογραφών για την υπεράσπιση των αξιών της Αγίας Σοφίας ξεκίνησε η επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του ΕΜΠ για την προστασία της Αγιάς Σοφιάς, καθηγήτρια ΕΜΠ και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ κ. Τόνια Μοροπούλου.
Για την πρωτοβουλία της αυτή που έχει ήδη προκαλέσει αίσθηση σε διεθνές ακαδημαϊκό επίπεδο, αλλά και για την σχέση της με την Αγιά Σοφιά μιλάει σήμερα στην «δ» ενώ αποκαλύπτει πτυχές της ιστορικής προσπάθειας που είχαν γίνει για την συμβολή της στην συντήρηση του μνημείου καθώς και για την στενή σχέση που έχουν οι τρούλοι, με την… Ρόδο και τα Δωδεκάνησα!
• Κυρία Μοροπούλου, πρόσφατα αναλάβατε μια εξαιρετικά σημαντική πρωτοβουλία, με συλλογή υπογραφών για την υπεράσπιση των αξιών της Αγίας Σοφίας. Μιλήστε μας γι αυτό.
Εχει ήδη γίνει γνωστή αυτή η πρωτοβουλία (αν κι εσείς μέσω της «δ» την είχατε προαναγγείλει στην προηγούμενη συνομιλία μας) και σήμερα πιστεύω πως μπορούμε να μιλάμε σε μεγαλύτερο βάθος. Η έκκληση την οποία κάνω, την οποία έχουν υπογράψει τόσο ο Πρύτανης του ΕΜΠ, καθηγητής Ανδρέας Μπουντουβής όσο και ο Αχμέτ Τσακμάκ, επικεφαλής της Ερευνητικής Ομάδας του Πανεπιστημίου του Princeton για την προστασία της Αγιάς Σοφιάς – Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Πρίνστον (με τον οποίο είχαμε συνυπογράψει το Σύμφωνο Συνεργασίας στην Αγιά Σοφιά) και είναι έγκριτος και εγγονός του Μουσταφά Τσακμάκ, του στρατηλάτη του Κεμάλ Ατατούρκ. Και φυσικά, ακολουθούν πάνω από 1.000 υπογραφές, ανθρώπων που εκπροσωπούν επιστημονικά ιδρύματα, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα κ.λπ. από όλο τον κόσμο. Αυτή η πρωτοβουλία, η οποία είναι διεθνής και όχι μόνον ελληνική έχει τον εξής χαρακτήρα: να δείξει ότι η υπεράσπιση των αξιών της Αγιάς Σοφιάς, συμβαδίζει με την υπεράσπιση του οικουμενικού χαρακτήρα της. Γιατί, αυτός ο χαρακτήρας συνάδει προς το μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Εμείς, δουλέψαμε στην Αγιά Σοφιά σαν Πολυτεχνείο. Δεν είναι ένα έργο που μας δόθηκε από κάποιον. Είναι ένα έργο που το διεκδίκησα και το πήρα με αναφορά στην τεχνοτροπία των υλικών από την Ρόδο αλλά και επειδή στην παγκόσμια κοινότητα, υπήρχαν φωτισμένοι άνθρωποι όπως ο Κοσμήτορας της Πολυτεχνικής του Πρίνστον ο Αχμέτ Τσακμάκ, ο οποίος, όταν έθεσα το θέμα διεθνώς, ότι σχεδιασμός αντισεισμικός δεν γίνεται χωρίς γνώση των υλικών, ήρθε και μου έφερε στην Αθήνα, στο Πολυτεχνείο, τα δείγματα που δεν μου έδινε η τουρκική κυβέρνηση αλλά τα πήρε εκείνος από το Dumbarton Oaks στην Ουάσιγκτον, τα δείγματα που είχε λάβει απ’ την Αγιά Σοφιά ο Βαν Λάις το 1956. Με βάση τα δείγματα αυτά, απέδειξα τον ισχυρισμό με τον οποίο το 1992 ξεκίνησα την παγκόσμια αυτή συζήτηση –ότι δηλαδή, εμείς έχουμε την γνώση των υλικών της Αγιάς Σοφιάς. Απέδειξα ότι οι πλίνθοι του τρούλου προέρχονται από πρώτες ύλες από την Ρόδο με μία πιθανότητα πάνω από 97%!
Και για να σας πω συνοπτικά την ιστορία, η προφορική παράδοση το ανέφερε αυτό. Οι γιαγιάδες το διηγούνταν στα παιδιά τους. Για να το επιβεβαιώσω όμως, ζήτησα από τον σημερινή Μητροπολίτη Καλύμνου κ. Παΐσιο, να διερευνήσει το θέμα στην Βιβλιοθήκη του Οικουμενικού Πατριαρχείου και ο οποίος, βρήκε τελικά, την επαλήθευση στην έκδοση του 6ου αιώνα της Λειψίας, του βιβλίου Διήγησης που λέει ότι: Όταν ο πρώτος τρούλος της Αγιάς Σοφιάς κατέρρευσε, ο δεύτερος για να σταθεί απαιτούσε πολύ ελαφρείς πλίνθους και γι αυτό χρησιμοποιήθηκε υλικό (άργιλος) που ήρθε από την Ρόδο –το οποίο ήταν τόσο ελαφρύ που επέπλεε στο νερό! Τα έχουμε δημοσιεύσει διεθνώς όλα αυτά. Όταν επιβεβαιώθηκε από τον Μητροπολίτη Καλύμνου αυτό, ζήτησα την βοήθεια από την Εφορεία Δ/σου από τον αείμνηστο Ηλία Κόλλια να μου δώσει την δυνατότητα να πάρω δείγματα πλίνθων από την μεγάλη παλαιοχριστιανική της Ρόδου η οποία χτίστηκε λίγο πριν από την Αγιά Σοφιά του Ιουστινιανού. Αποδείξαμε ότι η τεχνολογία και οι πρώτες ύλες αυτών των κεραμικών τους επέτρεπαν να έχουν τις ίδιες ακριβώς ιδιότητες που είχαν και στην Αγιά Σοφιά –δηλ επέπλεαν στο νερό και είχαν πολύ υψηλές αντοχές. Με αυτά τα στοιχεία, διεκδίκησα και μπήκα στην Αγιά Σοφιά. Και όταν πήγα τον Μάρτιο του ’94 στην Κωνσταντινούπολη για να παρουσιάσω τα αποτελέσματα επί των πραγματικών δειγμάτων που μου έφερε ο Τσακμάκ, τότε και προχωρήσαμε στην υπογραφή του Συμφώνου Συνεργασίας μεταξύ του ΕΜΠ, του Πανεπιστημίου του Princeton, του Αντισεισμικού Ινστιτούτου Kandilli του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου για την αντισεισμική προστασία της Αγιάς Σοφιάς. Αποκαλύψαμε τα μυστικά των κονιαμάτων της βυζαντινής τοιχοποιίας και συμβάλαμε στον αντισεισμικό σχεδιασμό της Αγιάς Σοφιάς. Όταν τον Ιούνιο του 1999 ολοκληρώθηκε το έργο της αντισεισμικής προστασίας της Αγιάς Σοφιάς, το μνημείο ήταν θωρακισμένο για σεισμό έως και 7,5 ρίχτερ. Και όταν ο σεισμός αυτός ήρθε στις 17 Αυγούστου του ’99 τότε, ο Αχμάτ Τσακμάκ βγήκε στο CNN και είπε ότι ‘Ο Θεός της Ελλάδας και της Τουρκίας κράτησαν όρθια την Αγιά Σοφιά και αναφέρθηκε στην συνεργασία μας.
Στην συνέχεια, επιδιώξαμε με μη καταστροφικό έλεγχο να διαφωτίσουμε τις επιχρυσμένες επιφάνειες της Αγιάς Σοφιάς στον τρούλο και στον νάρθηκα, η τελευταία αναστήλωση και να δούμε πού υπήρχαν κρυμμένα ψηφιδωτά. Πάρα πολλές ενδείξεις μάς οδήγησαν στην αποκάλυψη του προσώπου του ‘αγγέλου’ το 2009. Το 2010 ο Οικουμενικός Πατριάρχης παρουσίασε στο αρχαιολογικό μουσείο της Κων/λης (όχι μέσα στην Αγιά Σοφιά διότι δεν επιτρέπεται να μπαίνει Πατριάρχης μέσα από το 1453) το βιβλίο μου, για την Ελληνική Συμβολή στην συντήρηση της Αγιάς Σοφιάς έκδοσης του ΤΕΕ Ελλάδος. Είχαμε λοιπόν την ευλογία του Παναγιοτάτου τον οποίο συστηματικά ενημέρωνα για ό,τι κάναμε, την θεσμική συμφωνία με τους Τούρκους επιστήμονες του Παν/μίου του Βοσπόρου και του Kandilli Observatory και του Πρίνστον και προχωρούσαμε -βεβαίως, με την τελική έγκριση από το Επιστημονικό Συμβούλιο της Αγιάς Σοφιάς. Αντιμετωπίζαμε όλες τις δυσκολίες: προκαταλήψεις φοβερές. Μου είπαν ότι με είχε εγκαλέσει το ελληνικό ΥΠΕΞ να απολογηθώ όπως και τον Τούρκο καθηγητή, τον είχε εγκαλέσει το τουρκικό ΥΠΕΞ. Βεβαίως η εκδήλωση έγινε με πάνω από 500 καθηγητές από όλη την Τουρκία ενώ προσωπικά, ζήτησα από τον τότε ΥΠΕΞ κ. Γιώργο Παπανδρέου να έρθει και να είναι παρών κατά την υπογραφή της Συμφωνίας. Και προς τιμήν του, ήρθε….
Η πορεία αυτή ήταν μια πορεία σοβαρών σχέσεων που αντιμετώπισαν εκρήξεις από τους Γκρίζους Λύκους στα ικριώματα όπου γίνονταν εργασίες. Η Συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Δημοκρατίας της Τουρκίας για την επιστημονική, τεχνολογική και πολιτιστική συνεργασία, κυρώθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων και την Τουρκική Εθνοσυνέλευση το 2001. Όλα αυτά δεν αποτελούν παρά μόνον μία πτυχή της διεθνούς συνεργασίας.
Συνεπώς σήμερα που αγωνιζόμαστε να κρατήσουμε στο ύψος των αξιών της την Αγιά Σοφιά και να ακυρώσουμε το σκηνικό που στήνει ο Ερντογάν σε μουσουλμανικό τέμενος, είμαστε όλοι μαζί, μια φωνή για ένα παγκόσμιο μνημείο της οικουμένης: την Αγιά Σοφιά του Ιουστινιανού το εμβληματικό μνημείο του Βυζαντίου και της Ορθοδοξίας που απηχεί την ανάγκη για συνεννόηση, ειρήνη και συνύπαρξη διαφορετικών θρησκειών και πολιτισμών. Και έτσι θα παραμείνει στις καρδιές όλων μας: Άθικτη και Απόρθητη.
