Σε αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας σε “Β-” από “CCC” προέβη η Fitch Ratings με θετικό το outlook. Ο οίκος αξιολόγησης, μεταξύ άλλων κάνει λόγο για βελτίωση των δημοσιονομικών της Ελλάδας, ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης στον τραπεζικό τομέα και σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας. Επίσης “βλέπει” ανάπτυξη 1,6% φέτος και 2,1% το 2018. Ακόμη εκτιμά ότι η γ’ αξιολόγηση του προγράμματος θα ολοκληρωθεί χωρίς να προκληθεί αστάθεια και ότι το Eurogroup θα προχωρήσει σε σημαντική ελάφρυνση του ελληνικού χρέους το 2018.
Ειδικότερα, η Fitch εκφράζει την πεποίθησή της, ότι η βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους θα βελτιωθεί σταθερά, υποστηριζόμενη από την συνεχή συμμόρφωση της Ελλάδας με τους όρους του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), τον μειωμένο πολιτικό κίνδυνο, τη σταθερή αύξηση του ΑΕΠ και τα πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα που έχουν νομοθετηθεί για την περίοδο έως το 2020. Όπως σημειώνει, επιτυχής ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος, μειώνει τον κίνδυνο υπονόμευσης της οικονομικής ανάκαμψης από ένα πλήγμα στην εμπιστοσύνη ή την αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του κράτους προς τον ιδιωτικό τομέα.
Το θετικό outlook αντανακλά την προσδοκία της Fitch ότι η τρίτη αξιολόγηση του προγράμματος προσαρμογής θα ολοκληρωθεί χωρίς να προκληθεί αστάθεια και ότι το Eurogroup θα προχωρήσει σε σημαντική ελάφρυνση του ελληνικού χρέους το 2018. Στη ανακοίνωση της 15ης Ιουνίου, το Eurogroup επιβεβαίωσε τη δέσμευσή του για την εφαρμογή μίας δέσμης μέτρων ελάφρυνσης του χρέους που αποσκοπούν στη διατήρηση των ακαθάριστων χρηματοδοτικών αναγκών κάτω του 15% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα και κάτω του 20% του ΑΕΠ στη συνέχεια. Αυτό αναμένεται να στηρίξει την εμπιστοσύνη των αγορών, γεγονός που θα βοηθήσει την πρόσβαση στις αγορές μετά τη λήξη του προγράμματος. Σύμφωνα με την Fitch, το πολιτικό σκηνικό έχει γίνει πιο σταθερό και ο κίνδυνος οποιωνδήποτε μελλοντικών κυβερνητικών μέτρων αναστροφής των πολιτικών που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος του ESM είναι περιορισμένος.
Τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους περιλαμβάνουν την επανεκίνηση της εκταμίευσης των κερδών από τα ελληνικά ομόλογα που κατέχει η ΕΚΤ, την μερική αναχρηματοδότηση από τον ESM των σχετικά δαπανηρών δανείων του ΔΝΤ και την περαιτέρω ανακούφιση από τον EFSF (ανώτατα όρια επιτοκίων, αναβολές τοκομεριδίων και επεκτάσεις ωρίμανσης).
Όπως σημειώνει η Fitch, το Eurogroup έχει περιγράψει ένα σχέδιο για τη σύνδεση των μέτρων ελάφρυνσης του χρέους με την πραγματική ανάπτυξη κατά την περίοδο μετά τη λήξη του προγράμματος. Κατά την άποψή του οίκου αξιολόγησης, αυτό θα ήταν μια σημαντική εξέλιξη, καθώς αυξάνει την εμπιστοσύνη ότι το χρέος της γενικής κυβέρνησης θα παραμείνει σε βιώσιμη πορεία. Οι Ευρωπαίοι εταίροι φαίνεται να μετατοπίζουν το επίκεντρο των μελλοντικών προϋποθέσεων για την Ελλάδα από την επίτευξη αυστηρών δημοσιονομικών στόχων, στην αποκατάσταση της μεσοπρόθεσμης αύξησης του ΑΕΠ.
Ακόμη η Fitch αναφέρει, ότι τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας βελτιώνονται. Το 2016 η χώρα κατέγραψε πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 3,9% του ΑΕΠ, πολύ πάνω από το στόχο του προγράμματος του ESM που ήταν στο 0,5%, λόγω της είσπραξης υψηλότερων εσόδων από αυτά που προέβλεπε ο προϋπολογισμός και του περιορισμού των δαπανών. Ο οίκος αξιολόγησης, αναμένει ότι η Ελλάδα θα καταγράψει κατά μέσο όρο, πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 2,8% του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2017-19. Με βάση την υπόθεση ότι ο ρυθμός αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ θα διαμορφωθεί στο 3,4%, το ακαθάριστο χρέος του ευρύτερου δημόσιου τομέα προβλέπεται να μειωθεί στο 169,5% του ΑΕΠ το 2019. Η κυβέρνηση έχει ήδη νομοθετήσει δημοσιονομικά μέτρα που έως το 2018 αναμένεται να εξοικονομήσουν ποσό ίσο με το 3% του ΑΕΠ. Τα δύο τρία του ποσού αυτού, θα προέλθουν από συνταξιοδοτικές και φορολογικές μεταρρυθμίσεις. Η πλήρης εφαρμογή των μέτρων μπορεί να αντιμετωπίσει πολιτικούς περιορισμούς, αλλά υπάρχει ένας προληπτικός δημοσιονομικός μηχανισμός (σ.σ. ο λεγόμενος “κόφτης”) για την αναδρομική ενεργοποίηση περαιτέρω μέτρων εάν δεν επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι.
Όπως σημειώνει ο οίκος αξιολόγησης, η ελληνική οικονομία ανακάμπτει σταδιακά. Τα πρόσφατα στοιχεία καταδεικνύουν επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας, έπειτα από την χαμηλή επίδοση του 1ου τριμήνου λόγω του αντίκτυπου των καθυστερήσεων στην εμπιστοσύνη και στις πληρωμές του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα. Οι δείκτες οικονομικού κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έφθασαν τον Ιούλιο σε υψηλά επίπεδα δύο ετών, λόγω της αυξανόμενης εμπιστοσύνης των καταναλωτών και των επιχειρήσεων.
Η ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης και η εκταμίευση της δόσης ύψους 8,5 δισ. ευρώ από τον ESM παρείχαν στήριγμα στην εμπιστοσύνη και ρευστότητα στην οικονομία μέσω της αποπληρωμής ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα. Η Fitch προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,6% και 2,1% το 2017 και το 2018 αντίστοιχα. Το συγκρατημένο ενδιαφέρον των επενδυτών, η μείωση του ποσοστού ανεργίας και η συνεχής μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου αναμένεται να στηρίξουν την εγχώρια ζήτηση. Παράλληλα, η ανάκαμψη της ανάπτυξης στην ευρωζώνη αναμένεται να υποστηρίξει τις εξαγωγικές επιδόσεις της Ελλάδας.
Ακόμη η Fitch αναφέρει ότι η χρηματοπιστωτική κρίση και η ύφεση κατέδειξαν την έλλειψη αποτελεσματικότητας της ελληνικής κυβέρνησης, διαταράσσοντας την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα. Ωστόσο, όπως παρατηρεί, η ελληνική κυβέρνησης είναι πολύ πιο ισχυρή σε σύγκριση με άλλες χώρες που λαμβάνουν ανάλογο βαθμό αξιολόγησης απόν τον οίκο.
Αναφορικά με το χρέος σημειώνει ότι πάνω από τα δύο τρίτα βρίσκονται στην κατοχή των επίσημων πιστωτών και του Ευρωσυστήματος συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση της εξυπηρέτησης του χρέους στο 12% του ΑΕΠ.
Η Fitch αναφέρεται και στην επιστροφή της Ελλάδας στις αγοράς, έπειτα από τρία χρόνια, με την έκδοση του 5ετούς ομολόγου, επισημαίνοντας πως αναμένει από την ελληνική κυβέρνηση να συνεχίσει σε αυτόν τον δρόμο (να συνεχίσει δηλαδή να εκδίδει χρέος), προκειμένου να εξασφαλίσει ένα ικανοποιητικό “μαξιλάρι” ρευστότητας, προτού λήξει το πρόγραμμα του ESM.
Σύμφωνα με τον οίκο, οι πολιτικοί κίνδυνοι έχουν εν μέρει περιοριστεί, ενώ θεωρεί απίθανες τις πρόωρες εκλογές σε σύντομο χρονικό διάστημα. Άλλωστε, όπως επισημαίνει, οι πρόωρες εκλογές θα αποτελούσαν πηγή αβεβαιότητας, υποβαθμίζοντας την πρόσφατη οικονομική ανάκαμψη.
Η εμπιστοσύνη στον τραπεζικό τομέα παραμένει εύθραυστη, αλλά βελτιώνεται. Μάλιστα, ο οίκος κρίνει ως θετική εξέλιξη, όσον αφορά στις συνθήκες ρευστότητας, τη μείωση του ανώτατου ορίου του ELA για τις ελληνικές τράπεζες, στην οποία προέβη η ΕΚΤ στις 2 Αυγούστου. Ακόμη, η Fitch κάνει μνεία και στην περαιτέρω χαλάρωση των capital controls, μετά από την ολοκλήρωση της β’ αξιολόγησης.
Πάντως, ο οίκος παρατηρεί μια τάση αστάθειας, όσον αφορά στην καταθετική βάση, παρά τις θετικές εξελίξεις. Έχοντας υποχωρήσει κατά 27% στο διάστημα μεταξύ του Σεπτεμβρίου του 2014 και του Ιουλίου του 2015, οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα έχουν μετά βίας ανακάμψει. Παράλληλα, από τη χαλάρωση των capital controls και έπειτα, έχει καταγραφεί μείωση στην εισροή καταθέσεων. Όπως εκτιμά ο οίκος, οι αρκετές καθυστερήσεις που υπέστη η αξιολόγηση του προγράμματος φαίνεται πως άσκησαν επιπρόσθετες πιέσεις στην εμπιστοσύνη των επενδυτών, αν και τα capital controls επιβάρυναν σε περιορισμένο βαθμό τη ρευστότητα των τραπεζών.
Ως βασική πρόκληση για τον τραπεζικό τομέα θεωρείται η αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) που παραμένουν στο 45% των δανείων. Ο οίκος διακρίνει πρόοδο στο νομικό και θεσμικό πλαίσιο και στις προσπάθειες αναδιάρθρωσης των τραπεζών που εντούτοις είχαν περιορισμένο αντίκτυπο στα NPEs. Αναφορικά με τη μεταρρύθμιση του εξωδικαστικού μηχανισμού, η Fitch αναμένει να αυξηθούν οι εθελοντικές διαπραγματεύσεις μεταξύ πιστωτών και οφειλετών.
Στην Fitch στραμμένο το βλέμμα των αγορών
Το “καλό” νέο από την Fitch περίμενε πρώτη από όλους η αγορά των ελληνικών ομολόγων, η οποία κάθε άλλο παρά έχει σημειώσει βελτίωση από την ημέρα της εξόδου της Ελλάδας στις αγορές, που είχε θεωρηθεί από πολλούς ως καταλύτης για την αλλαγή του κλίματος γύρω από τους ελληνικούς τίτλους.
Υπενθυμίζεται ότι τον Φεβρουάριο η Fitch είχε προχωρήσει στην επιβεβαίωση της αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας στη βαθμίδα ‘CCC’. Σημείωνε τότε πως για να υπάρξει θετική κίνηση από την πλευρά της σε ότι αφορά το rating, θα πρέπει να υπάρξουν αποδείξεις ότι η οικονομική ανάκαμψη είναι διατηρήσιμη, σημάδια που θα δείχνουν ότι θα υπάρξει ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, βιώσιμο πρωτογενές πλεόνασμα, επιτυχής εφαρμογή του προγράμματος του ESM, μείωση των εντάσεων μεταξύ της Αθήνας και δανειστών και σταθερό πολιτικό περιβάλλον.
Στο διάστημα που μεσολάβησε, η Moody’s (στις 23/6) αναβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας σε Caa2. Ακολούθως η Standard & Poor’s αναβάθμισε (στις 21/7) μεν, τις προοπτικές της οικονομίας σε θετικές από σταθερές, όχι όμως και την πιστοληπτική της ικανότητα, την οποία διατήρησε σταθερή στο Β-.
Ωστόσο, για να βρεθεί το ελληνικό χρέος σε διαβάθμιση που να χαρακτηρίζεται ως θετική για επενδύσεις στις διεθνείς αγορές ομολόγων, θα πρέπει να αναβαθμιστεί τουλάχιστον σε “Baa3” από τον Μoody’s και σε “ΒΒΒ-” από την S&P και την Fitch
