Ο τόπος, οι άνθρωποι, οι ταινίες, οι Ελληνες και ξένοι κινηματογραφιστές, η ιστορία. Ενα ξεχωριστό αφιέρωμα στο Διεθνές Φεστιβάλ Ιστορικού Ντοκιμαντέρ Καστελλόριζου
Ο χρόνος μετράει αντίστροφα για ένα από τα σημαντικότερα, ίσως, πολιτιστικά γεγονότα που διοργανώνονται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Και αυτό που κάνει τόσο σημαντικό το εν λόγω πολιτιστικό δρώμενο δεν είναι το μέγεθός του, η φήμη του, το πλήθος του κόσμου, τα μεγάλα ονόματα. Κάθε άλλο θα έλεγε κανείς. Ό,τι το κάνει σημαντικό είναι ο τόπος όπου φιλοξενείται και οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω από τη διοργάνωση.
Στις 26 Αυγούστου 2018, στο ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας και της Ευρώπης, στο πανέμορφο και ακριτικό Καστελλόριζο, θα φιλοξενηθεί για τρίτη διαδοχική χρονιά το Διεθνές Φεστιβάλ Ιστορικού Ντοκιμαντέρ Καστελλόριζου «Πέρα από τα σύνορα» που διοργανώνει το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών ΙΔΙΣΜΕ.
Εκεί, κάτω από τον έναστρο ουρανό, με θέα το υπέροχο φυσικό λιμάνι του νησιού, στο μέσον της πλακόστρωτης πλατείας και δίπλα σ’ ένα από τα μοναδικής αρχιτεκτονικής ομορφιάς σπίτια, Έλληνες και ξένοι προσκεκλημένοι μαζί με τους λιγοστούς ντόπιους κατοίκους θα έχουν τη χαρά να παρακολουθήσουν ένα διαφορετικό φεστιβάλ. Χωρίς προβολείς και κόκκινα χαλιά. Χωρίς μακροσκελείς λόγους. Χωρίς επίσημο ένδυμα και φωτογραφικά φλας.
Κι όμως, η απλότητα του χώρου σε συνεπαίρνει. Οι πράξεις των ανθρώπων μεταμορφώνονται σε αρχοντιά. Η θαλασσινή αύρα σε ταξιδεύει καθώς το ένα μάτι σου κοιτάει τις ταινίες που προβάλλονται και το άλλο κοντοστέκεται στην άκρη του λιμανιού πάνω στο κάστρο. Η συνάντηση αυτή διαφορετικών ανθρώπων που αγαπούν την τέχνη γίνεται μέσα σ’ ένα φυσικό περιβάλλον απαράμιλλής ομορφιάς, εκεί, στην άκρη του Αιγαίου και της Ελλάδας. Τα λόγια τους είναι τόσα όσα θα έπρεπε για να περιγράψουν τα νοήματα. Τίποτα σε αυτή συνύπαρξη φύση, τέχνης, πολιτισμού και ανθρώπινης δημιουργίας δεν είναι παραπάνω από όσο θα έπρεπε.
Οι ταινίες που διαγωνίζονται
Μέσα σε αυτό το ιδιαίτερο φυσικό, κοινωνικό και ιστορικό περιβάλλον για τρίτη διαδοχική χρονιά θα διαγωνιστούν συνολικά 17 ταινίες, δέκα ξένες (από Λίβανο, Τουρκία, Αρμενία, Αυστρία, Γερμανία, Σερβία, Παλαιστίνη, Ιαπωνία, Κατάρ και Γαλλία) και επτά ελληνικές. Τέσσερις ταινίες επιλέχθηκαν να προβληθούν στην κατηγορία της ειδικής προβολής κι αυτές είναι: 1. Μικρό μου Καστελλόριζο του Νίκου Καρακώστα (Ελλάδα). 2. Από το σιτάρι στο ψωμί του 3ου Νηπιαγωγείου Αρχαγγέλου Ρόδου (Ελλάδα). 3. Olives Groves in the Aegean του Albert Knechtel και της Carol Drinkwater (Γαλλία). 4. Όσον ζης, του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ελλάδα).
Η γεν. γραμματέας του ΙΔΙΣΜΕ και καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Πόλης, Ειρήνη Σαρίογλου, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ υπογραμμίζει μεταξύ άλλων ότι στόχος των στελεχών και των φίλων του Ιδρύματος είναι το Καστελλόριζο «ν’ αποτελέσει τόπο συνάντησης για τους δημιουργούς του ιστορικού και κοινωνικοπολιτικού ντοκιμαντέρ, προσελκύοντας σημαντικούς εκπροσώπους του κινηματογράφου, των γραμμάτων και των τεχνών στο ακριτικό νησί από όλο τον κόσμο».
«Η χρησιμότητα του Φεστιβάλ», συνεχίζει η κ. Σαρίογλου, «δεν περιορίζεται μόνο στην τοπική κοινωνία και στους θερινούς επισκέπτες του. Σε κομβικό σημείο ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή, πολύ κοντά στα παράλια της Λυκίας, το Φεστιβάλ προσδοκά και στην περαιτέρω πολιτιστική συνεργασία μεταξύ Καστελλορίζου και Αντιφέλλου (η τουρκική πόλη Κας). Το όραμα του Φεστιβάλ συνοψίζεται στη φράση «να φέρουμε τον κόσμο στο Καστελλόριζο και να μεταφέρουμε το Καστελλόριζο στον κόσμο».
Διεθνές και διαγωνιστικού χαρακτήρα, το Φεστιβάλ απονέμει κάθε χρόνο τέσσερα Βραβεία -με την ευγενική μέριμνα της Βουλής των Ελλήνων- και με την ολοκλήρωσή του ταξιδεύει στην Ευρώπη και την Αυστραλία. Το «Πέρα από τα Σύνορα» τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού (ΥΠΕΞ) και του Δήμου Μεγίστης».
Τα παιδιά είναι το μέλλον του νησιού
Σε όλη την εβδομάδα που θα διαρκέσει το Φεστιβάλ οι Έλληνες και ξένοι επισκέπτες θα έχουν ευκαιρία να παρακολουθήσουν πλήθος πολιτιστικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων όπως διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις, εικαστικά δρώμενα, μουσικές παραστάσεις και παρουσιάσεις βιβλίων. Ωστόσο, σε αυτή τη συνάντηση τέχνης και πολιτισμού τα παιδιά έχουν μια πολύ σημαντική θέση, ίσως τη σπουδαιότερη για το λόγο αυτό και το ΙΔΙΣΜΕ φροντίζει κάθε χρόνο να υπάρχουν εκπαιδευτικές δράσεις και δημιουργικά εργαστήρια για τα λιγοστά παιδιά του νησιού που στο τέλος παρουσιάζουν τη δουλειά και το αποτέλεσμα των δικών τους προσπαθειών. Η κ. Σαρίογλου υπογραμμίζει πως το ΙΔΙΣΜΕ δίνει μεγάλη σημασία στην πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών, δεδομένου ότι, λόγω της απόστασης, τα παιδιά δεν έχουν τα ίδια κίνητρα και τις ίδιες ευκαιρίες με άλλα παιδιά που ζουν σε μεγαλύτερες πόλεις ή νησιά. «Τα παιδιά αυτά όμως αποτελούν τους συνεχιστές του νησιού, το μέλλον του, και χάρη σε αυτά το Καστελλόριζο θα συνεχίζει να υπάρχει», τονίζει με έμφαση η γεν. γραμματέας του Ιδρύματος.
Από πέρυσι ο Δήμος Καβάλας ανταποκρινόμενος στο ευγενικό αίτημα του ΙΔΙΣΜΕ έχει θεσμοθετήσει τα δώρα που δίνονται στα παιδιά του Καστελλόριζου ως ελάχιστη επιβράβευση για τον κόπο τους. Έτσι, και φέτος έχει ήδη στείλει για τα 32 συνολικά παιδιά του νησιού σχολικά είδη, δώρα τεχνολογίας και βιβλία. Η δήμαρχος Καβάλας, Δήμητρα Τσανάκα, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, επισημαίνει ότι «ο Δήμος Καβάλας ανταποκρίθηκε και φέτος στην πρόσκληση του Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών και στήριξε έμπρακτα το Διεθνές Φεστιβάλ. Στην πραγματικότητα όμως ξέραμε ότι στηρίζουμε τα παιδιά του Καστελλόριζου, τα παιδιά που είναι το μέλλον του νησιού και της πατρίδας μας. Αυτό που θέλουμε να πούμε στους Καστελλοριζιούς είναι ότι πρέπει να νιώθουν περήφανοι που ζουν σ’ ένα τόσο όμορφο τόπο. Πρέπει να νιώθουν περήφανοι που χάρη σε αυτούς η Ελλάδα μας είναι μεγαλύτερη. Ακόμα πιο περήφανα πρέπει να νιώθουν τα παιδιά και απευθυνόμενη σε αυτά θέλω να τους πω να είναι πάντα χαρούμενα. Δεν τα ξεχνάμε κι ας ζουν τόσο μακριά από όλους εμάς. Κάθε γωνιά της πατρίδας μας είναι στην καρδιά μας. Τα δώρα που φέτος έστειλε ο Δήμος Καβάλας είναι ένα μεγάλο “ευχαριστώ” προς αυτά και τους γονείς τους που συνεχίζουν να αγαπούν και να προσφέρουν σε αυτόν τον τρόπο. Είναι όμως και το ελάχιστον δικό μας χρέος να επιβραβεύουμε κάθε δική τους προσπάθεια».
Η Κυρά της Ρω «ζωντανεύει» και πάλι
Φέτος, ύστερα από 108 χρόνια μια επαγγελματική θεατρική παράσταση θα φιλοξενηθεί στο Καστελλόριζο στο πλαίσιο του 3ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου «Πέρα από τα Σύνορα». Την 1η Σεπτεμβρίου 2018 οι Καστελλοριζιοί, αλλά και οι επισκέπτες του ακριτικού νησιού, θα έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν μια εξαιρετική θεατρική παράσταση. Το «Πέρα από τα Σύνορα» εντάσσει φέτος στις παράλληλες εκδηλώσεις του, την «Κυρά της Ρω», το νέο θεατρικό μονόλογο του συγγραφέα Γιάννη Σκαραγκά, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Μπερδέκα (στον ομώνυμο ρόλο η Φωτεινή Μπαξεβάνη.
Ο μονόλογος εμπνέεται από τη ζωή της Δέσποινας Αχλαδιώτη, της επονομαζόμενης «Κυρά της Ρω». Γεννημένη στο Καστελλόριζο, η Δέσποινα τόλμησε να παντρευτεί τον άντρα που έβοσκε τα ζωντανά του πατέρα της κόντρα στη θέληση της οικογένειάς της και δεν δίστασε να μετακομίσει μόνη μαζί του στο ακατοίκητο νησί της Ρω, μένοντας μόνη της για πολλά χρόνια μετά το θάνατό του αλλά και να εναντιωθεί στους εχθρούς, υψώνοντας καθημερινά την ελληνική σημαία.
Ανοίγοντας πολιτιστικά μονοπάτια στο Καστελλόριζο
Στις παράλληλες εκδηλώσεις του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ συμμετέχει φέτος και η Φυσιολατρική Κίνηση Βριλησσού με εθελοντικό πρόγραμμα για τον καθαρισμό μονοπατιών στο Καστελλόριζο. Οι 30 εθελοντές του Συλλόγου θα προσπαθήσουν να αναδείξουν δύσβατους χώρους ιστορικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος που διαθέτει το νησί, ενώνοντας τους χώρους αυτούς με αρχαία πατητήρια, τάφους, ιταλικά οχυρά, φρούρια και βίγλες (παρατηρητήρια). Η προσπάθεια σηματοδοτείται και καταγράφεται ηλεκτρονικά σε ειδικές σελίδες ψηφιακής καταγραφής για να είναι στη διάθεση κάθε μελλοντικού πεζοπόρου. Έτσι το Καστελλόριζο θα γίνει σύντομα και πεζοπορικός προορισμός με την εναλλακτική μορφή τουρισμού, ως προέκταση της Μικρασιατικής «Λυκίας Οδού».
Ο Χρήστος Μποκόρος στο Καστελλόριζο
Ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους, ο Χρήστος Μποκόρος θα συμμετάσχει φέτος στις εκδηλώσεις του Διεθνούς Φεστιβάλ Καστελλορίζου. Ο Χρήστος Μποκόρος θα παρουσιάζει μια επιλογή από παλιά και νέα του έργα δίνοντας την ευκαιρία στους Καστελλοριζιούς αλλά και στους επισκέπτες του Φεστιβάλ να απολαύσουν μέρος της εξαιρετικής συλλογής του. Ο Χρήστος Μποκόρος γεννήθηκε στο Αγρίνιο. Σπούδασε Νομικά στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και Ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Kαλών Tεχνών της Αθήνας. Τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο του Διεθνούς Φεστιβάλ Ζωγραφικής της Cagnes-sur-Mer και με το βραβείο της πόλης Saint-Paul-de-Vence στην Μεσογειακή Μπιενάλε της Νίκαιας. Αναγορεύτηκε επίτιμο μέλος της Ρωσικής Ακαδημίας των Τεχνών στην Μόσχα. Είναι τακτικό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης.
Τα πρόσωπα του Φεστιβάλ
Τέσσερις καταξιωμένοι σκηνοθέτες, κινηματογραφιστές και άνθρωποι της τέχνης αποτελούν φέτος τη σύνθεση της κριτικής επιτροπής με πρόεδρο το σύμβουλο της ιταλικής RAI και του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, Markus Nikel. Ο Markus Nikel είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη διεθνών συμπαραγωγών της BB Film Productions στη Ρώμη. Μετά από την αποφοίτησή του από το τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Αμβούργου, εκτός από τη συγγραφική του δράση ανέλαβε υπεύθυνος εκπαιδευτικών τηλεοπτικών προγραμμάτων και πολυμέσων.
Η Βάσσια Χατζηγιαννάκη, που εργάζεται ως σκηνοθέτης στην ΕΡΤ από το 1998 κυρίως σε ντοκιμαντέρ και εκπομπές που αφορούν σε κοινωνικά, πολιτιστικά και παιδικά θέματα αλλά και σε διεθνείς συμπαραγωγές, είναι το δεύτερο μέλος της κριτικής επιτροπής.
Η Carol Drinkwater, η πολυβραβευμένη ηθοποιός, συγγραφέας και κινηματογραφίστρια είναι το τρίτο μέλος της επιτροπής. Η ίδια είναι συγγραφέας είκοσι τεσσάρων βιβλίων – πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα των βιβλίων της πωλούνται κάθε χρόνο παγκοσμίως. Τα ταξιδιωτικά βιβλία της, «Ο δρόμος της ελιάς» και «Το ελαιόδεντρο», έχουν επίσης εμπνεύσει μια σειρά πέντε ντοκιμαντέρ. Ο σύμβουλος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κωνσταντινούπολης.
Ο Ruggero Calich, είναι το τέταρτο μέλος της κριτικής επιτροπής. Είναι απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου, τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας. Ξεκίνησε να εργάζεται για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Κωνσταντινούπολης στα μέσα της δεκαετίας του ’80 και λίγο αργότερα ανέλαβε τη γενική επιμέλεια του καταλόγου του ίδιου Φεστιβάλ. Σήμερα παραμένει συντονιστής και σύμβουλός του. Είναι αρθρογράφος για τον κινηματογράφο και ειδικά για το ντοκιμαντέρ.
Ο διακεκριμένος Γερμανός σκηνοθέτης Michel Noll ανέλαβε από φέτος την προώθηση του διεθνούς διαγωνιστικού μέρους του Διεθνούς Φεστιβάλ Καστελλορίζου. Με σπουδές στα Οικονομικά και την Κοινωνιολογία, ο Michel Noll ανέλαβε τη θέση του παραγωγού/διευθυντή τηλεοπτικών προγραμμάτων το 1977. Το 1982 ξεκίνησε τη REVCOM TELEVISION, τον τηλεοπτικό βραχίονα του γαλλικού εκδοτικού οίκου «Edition Mondiales». Έχει σκηνοθετήσει τηλεοπτικά προγράμματα και ταινίες μεγάλου μήκους.
Τέλος, ένας νέος κινηματογραφιστής, ο Τάσος Γιαπουτζής, που γεννήθηκε στην Καβάλα και ζει στο Λονδίνο, ανέλαβε φέτος τη θέση του υπεύθυνου Συντονιστή Ροής του Φεστιβάλ Καστελλορίζου. Ο Τ. Γιαπουτζής είναι καθηγητής κινηματογράφου στο University of Bedfordshire. Το 2017 του απονεμήθηκε υποτροφία από το University of York για να πραγματοποιήσει τις διδακτορικές του σπουδές στον κινηματογράφο. Οι ταινίες του έχουν συμμετάσχει σε περισσότερα από 100 κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά το κόσμο.
Κείμενο – Φωτογραφίες: ΑΠΕ – ΜΠΕ
