Συνέντευξη στην
Πέγκυ Ντόκου
Η Ειρήνη Βαζούκου είναι εικαστικός. Γεννήθηκε στη Ρόδο. Έχει παρουσιάσει το εικαστικό της έργο, σε 12 ατομικές εκθέσεις και συνεκθέσεις και είχε συμμετοχή σε πάνω από 100 ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Κύπρο, Δανία, Φινλανδία, Αίγυπτο, Αυστρία, Βουλγαρία, Μάλτα, Γερμανία).
Έργα της βρίσκονται στις συλλογές της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων, της Δημοτικής Πινακοθήκης Κέρκυρας, του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Χανίων ‘Ελαιουργείο’ του Ιστορικού Αρχείου – Μουσείου Ύδρας, του Βαφοπούλειου Πολιτιστικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης Ρόδου κ.ά. Έχουν γράψει για το έργο της οι: Χάρης Καμπουρίδης, Έλλη Κοκκίνη, Πόλυ Χατζημάρκου, Μαρία Μελέντη, Δρ. Σάσσα Μεταλληνού – Chaitow, Ντίνα Αδαμοπούλου. Έχει κάνει ελεύθερες σπουδές σχέδιο και ζωγραφική με τους Γιάννη Ζιώγα, Εύα Κεφάλα, Χρόνη Μπότσογλου, Παναγιώτη Γράβαλο, γλυπτικής με τον γλύπτη Θόδωρο. Το 2011 κέρδισε το Α’ Πανελλήνιο βραβείο στον τομέα της ζωγραφικής από τον ΣΚΕΤΒΕ στην Θεσσαλονίκη. Σήμερα μιλάει σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις της στην «δ» για την πορεία της, το έργο της και την σχέση της με την Τέχνη.
Η συνέντευξη αναλυτικά:
• Κυρία Βαζούκου, γεννηθήκατε στην Ρόδο και ξεκινήσατε από εδώ την πορεία σας. Μιλήστε μας γι αυτό.
Γεννήθηκα στην Ρόδο. Εδώ είναι η μόνιμη κατοικία μου και εδώ ζει η οικογένειά μου. Η Ρόδος για εμένα είναι ένα καταφύγιο. Για μεγάλα χρονικά διαστήματα απομονώνομαι στο εργαστήριό μου δουλεύοντας, ως το επόμενό μου ταξίδι για παρουσιάσεις έργων μου. Είναι λίγο δύσκολο όσον αφορά στην πρακτική πλευρά του θέματος, να ζεις σε νησί και να έχεις σχεδόν όλη την εικαστική δραστηριότητά σου μακριά απ’ αυτό. Οι αποστάσεις όμως μηδενίζονται γιατί λατρεύω αυτό που κάνω και θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό και ευλογημένο για τους ανθρώπους της τέχνης με τους οποίους συνεργάζομαι, συναναστρέφομαι, συνεκθέτω και συμπορεύομαι στα εικαστικά. Είναι άνθρωποι με γνώσεις και αγάπη για την τέχνη, είτε είναι δημιουργοί είτε στην οργάνωση και υπάρχει αλληλοεκτίμηση και αλληλοσεβασμός. Κάποιοι απ’ αυτούς είναι εξαιρετικοί εικαστικοί, έχουν δημιουργήσει και ομάδες με τους οποίους έχω αναπτύξει και πολύ καλές φιλικές σχέσεις. Πάντα ανυπομονώ με χαρά να τους συναντήσω με την ευκαιρία μιας έκθεσης και μοιραζόμαστε μαζί εμπειρίες και προβληματισμούς σχετικά με την τέχνη και όχι μόνο.
• Πώς θα περιγράφατε την σχέση σας με την δουλειά σας και την Τέχνη σήμερα στην Ελλάδα;
Σχετικά με τη δουλειά μου, δουλεύω και δούλευα πολύ…. πολλές φορές εις βάρος της χαλάρωσης, της ξεκούρασης, της ‘καλοπέρασης’ και της προσωπικής ζωής… Δεν γνωρίζω τι θα πει ‘διακοπές’. Το πάθος που έχω για την ζωγραφική από πολύ μικρή ηλικία, δεν μου πέρασε. Αντιθέτως, αυξήθηκε. Είναι ένα αναγκαίο ‘ταξίδι’ για να συναντώ εμένα. Για να δίνω απαντήσεις στους προβληματισμούς μου…. Αρκετές φορές το ‘ταξίδι’ αυτό δεν είναι και τόσο ευχάριστο ή εύκολο, όμως μέσω της Τέχνης μου ψάχνω να βρω τον εαυτό μου. Τα τελευταία χρόνια είμαι απολύτως αφοσιωμένη σ’ αυτό το ‘ταξίδι’… Δεν ήταν πάντα έτσι. Πέρασα πολύ δύσκολα. Παράδειγμα, ο θάνατος του πρώτου μου συζύγου στα 27 μου έχοντας δύο μικρά παιδιά, η δυσκολία στο να ξανασταθώ στα πόδια μου, να τα μεγαλώσω κάνοντας παράλληλα με την ζωγραφική και άλλες δύο βιοποριστικές δουλειές…
Η δουλειά μου δεν θα μπορούσε να είναι ανεξάρτητη και αποστασιοποιημένη από τις βιωματικές μου εμπειρίες με ανθρώπους και καταστάσεις και δεν είναι διακοσμητική. Η θεματική μου ενότητα με τίτλο ‘Γυναίκες’ είχε σκοπό να ‘φωτίσει’ την αθέατη πλευρά της γυναίκας σε όλους τους τομείς της ζωής της και τις επιρροές που έχουν σ’ αυτήν διάφοροι εξωγενείς παράγοντες όπως είναι θρησκεία, οικογένεια, πολιτεία.
Η θεματική μου ‘Ρίζες’ πιο φιλοσοφικό θέμα, διαπραγματεύεται τη σύζευξη ζωής και θανάτου, της λήθης και της μνήμης. Αυτή την εποχή έχω επιστρέψει στα ανθρωποκεντρικά έργα, με μια δουλειά που ενώνει και τις δύο προηγούμενες θεματικές…
Σχετικά με την Τέχνη και τις εικαστικές δραστηριότητες που γίνονται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, θεωρώ ότι στα χρόνια της κρίσης από το 2008 και μετά, άλλαξαν πολλά. Θα αναφέρω μόνο τα θετικά πράγματα γιατί τα αρνητικά τα λέμε συχνά και όλοι λίγο πολύ τα γνωρίζουμε και τα βιώνουμε. Άνοιξαν πολλές πόρτες στις συλλογικές παρουσιάσεις και προσπάθειες καλλιτεχνών. Καταλάγιασε ως ένα βαθμό το ελιτίστικο σύστημα που υπήρχε έως τότε στον κόσμο της Τέχνης, με την υπερτίμηση κάποιων και τις ‘κλειστές παρέες’ τους (γκαλερίστες, επιμελητές, Art Dealers κλπ.). Δημιουργήθηκαν ομάδες πιο ελεύθερες που βοηθιούνται και από το διαδίκτυο στην επικοινωνία κι έτσι δεν χρειάζεται να είσαι στα γρανάζια του παλαιότερου συστήματος της τέχνης. Όχι ότι δεν υπάρχει αυτό, αλλά η Τέχνη βγήκε από τους κλειστούς τοίχους και τα ‘στεγανά’….
• Ωστόσο, επανέρχεστε στην Ρόδο, δημιουργείτε, φεύγετε.
Στη Ρόδο γνωρίζω και παρακολουθώ τί συμβαίνει όλα αυτά τα χρόνια. Το νησί αυτό είναι ένας εξαιρετικός προορισμός διακοπών. Ευλογημένος τόπος με μεγάλη ιστορία. Όσον αφορά όμως την σχέση του τόπου με την Τέχνη, ιδιαίτερα τα τελευταία 15 χρόνια δεν είναι ελκυστική και δεν παρέχει τα κίνητρα ώστε να την επιλέξουν δημιουργοί ως την μόνιμη κατοικία τους (ενώ θα μπορούσε να ήταν) και έτσι δείχνει να είναι αφιλόξενος τόπος για αυτούς. Σαφώς έχουμε μία από τις καλύτερες συλλογές έργων νεοελληνικής τέχνης και περιστασιακά παρουσιάζονται κάποιες ατομικές εκθέσεις η εκθέσεις συλλόγων. Δεν φτάνει όμως αυτό, χρειάζεται να αφουγκραστείς τον παλμό των καλλιτεχνικών εξελίξεων, να δώσεις χώρο και ανάσα στους σύγχρονους δημιουργούς.
Τόνισα τα 15 τελευταία χρόνια, γιατί πριν γίνονταν περισσότερα πράγματα. Το τελευταίο ήταν ένα εξαιρετικό εικαστικό project, το MoTέΡ (2001-2003), δηλαδή «Μοντέρνα Τέχνη στη Ρόδο». Προσκαλούσε καλλιτέχνες από το νησί και την υπόλοιπη Ελλάδα και έστηνε ένα πρόγραμμα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, με ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, σειρές διαλέξεων και εκπαιδευτικά για την τέχνη. Είχε γίνει γνωστό σ’ όλη την Ελλάδα και ακόμα θυμάμαι τις δημοσιεύσεις στις πιο γνωστές πανελλαδικές εφημερίδες.
Η Ρόδος τότε είχε γίνει ένα ζωντανό ‘κύτταρο’ πολιτισμού. Έκτοτε, δεν υπάρχουν συνδετικοί ιστοί που να ενώνουν τους καλλιτέχνες μέσα και έξω από την Ρόδο και με το κοινό. Λείπει μια ενιαία, σύγχρονη πολιτιστική ταυτότητα.
Η Αυτοδιοίκηση, σε όλες τις βαθμίδες, πρέπει να χαράξει μια κοινή στρατηγική πορεία στο σύγχρονο πολιτισμό και συντεταγμένα να δουλεύει σ’ αυτό.
Να μπουν οι κατάλληλοι άνθρωποι στην κατάλληλη θέση και εκείνοι που θα εργαστούν στο οργανωτικό κομμάτι στους πολιτιστικούς οργανισμούς και τα μουσεία, να είναι επαγγελματίες με γνώσεις, να καταστρώσουν ένα στρατηγικό και μακροπρόθεσμο σχέδιο πολιτιστικής ανάπτυξης και να αμείβονται γι ‘αυτό. Να γίνονται θεσμοθετημένα πράγματα. Να περιμένεις ένα θεσμό να επαναληφθεί, να έχει συνέχεια. Για όλα αυτά όμως θέλει πλέον δουλειά πολλή, θέληση, αυτοκριτική, σωστή αντίληψη, γνώση του αντικειμένου, συνεργασία και πάνω απ’ όλα διάθεση για αλλαγή..
Είναι δυνατόν, για παράδειγμα, το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Ρόδου με τέσσερα κτήρια, να μην έχει εκεί, σε μόνιμη βάση, έναν καλλιτεχνικό διευθυντή; Πότε επιτέλους θα αλλάξει το καταστατικό σε έναν οργανισμό που υπάρχει από τη δεκαετία του 1960; Επίσης, θα επαναλάβω ότι ίσως να ακούγονται λίγο ουτοπικά όλα αυτά, αλλά δεν είναι. Όπως είπα, γίνονται ήδη αλλού εδώ και πολλά χρόνια…
Θα ήθελα να πιστέψω ότι η κατάσταση δεν είναι μη αναστρέψιμη, ότι κάτι θα αλλάξει στο άμεσο μέλλον…
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα, αντίστοιχης σε μέγεθος πόλης με την Ρόδο που είναι πρότυπο για το πώς λειτουργεί στον τομέα της τέχνης: τα Χανιά. Εκεί δεν χρειάζεται οι καλλιτέχνες να μετοικήσουν….. Είναι μια ‘ζωντανή’ δημιουργική πόλη. Πολυάριθμα προγράμματα και δράσεις για την τέχνη, χειμώνα- καλοκαίρι. Μουσεία (ιδιωτών ή κρατικά) που ανοίγουν τις πόρτες τους στους εικαστικούς, γκαλερί, σχολές τέχνης, ομαδικές θεματικές εκθέσεις με διεθνείς συμμετοχές που μας κάνουν να ερχόμαστε σ’ επαφή και να γνωρίζουμε και άλλους καλλιτέχνες…
Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια τα Χανιά αποτελούν και τη δική μου εικαστική ‘βάση’.
Επιτρέψτε μου δε να αναφερθώ ειδικά στο Μουσείο «Ελαιουργείο» στο Δρομόνερο Χανίων του οποίου η ψυχή είναι ο εξαιρετικός Ιωάννης Αρχοντάκης με το πρόγραμμα XANIAaRT, ένα πρόγραμμα με απίστευτη δράση που ‘τρέχει’ 10 χρόνια τώρα. Πριν λίγες μέρες γύρισα από τα Χανιά πήγα για εγκαίνια έκθεσης ζωγραφικής όπου συμμετείχα στο Μουσείο Ελαιουργείο. Μια έκθεση έργων 8 Ελληνίδων και 8 Ιρανών γυναικών εικαστικών, με θέμα την αναζήτηση της έμφυλης ταυτότητας. Ήλθαν και 3 Ιρανές ζωγράφοι (από τις 8 που λάμβαναν μέρος) από Τεχεράνη.
Ήταν πολύ συγκινητική και πολύ ενδιαφέρουσα η γνωριμία μαζί τους και το project αυτό έχει συνέχεια.
Επίσης θέλω να πω δυό λόγια και για την εξαιρετική δουλειά και στα εικαστικά που κάνει το Ιστορικό Αρχείο- Μουσείο της Ύδρας με την ψυχή αυτού την υπέροχη Ντίνα Αδαμοπούλου η οποία είναι και μισή Ροδίτισσα! Η πολλαπλή του συνεισφορά και δράση σε διεθνές επίπεδο είναι πράγματι παράδειγμα προς μίμηση για άλλα Μουσεία. Είχα την χαρά και την τιμή να πρωτοπαρουσιάσω την ατομική μου έκθεση ‘Ριζες’ εκεί το καλοκαίρι του 2015.
Εύχομαι κάποια στιγμή να αλλάξουν τα πράγματα και στη Ρόδο γιατί έχει και κοινό και καλούς εικαστικούς. Υπάρχουν πολύ ταλαντούχα νέα παιδιά που έχουν να δώσουν πολλά και αγαπούν τον τόπο τους αλλά είναι αποθαρρημένα… Αυτά τα παιδιά θα έπρεπε να προσέξουμε περισσότερο γιατί είναι το μέλλον μας για την ανάπτυξη της παιδείας και του πολιτισμού.
Ειρήνη Βαζούκου Φωτογραφία: Καλλιόπη Βουτζαλή
