Η Καθημερινή, ερευνά τον κίνδυνο «αφανισμού» καταστημάτων από το «κατευθυνόμενο shopping», τα κενά στη νομοθεσία και τα κυκλώματα. Μια έρευνα που έγινε στη σκιά της Ακρόπολης, αλλά που σίγουρα δεν συμβαίνει μόνο εκεί…
(…) Παρατηρούμε ένα ζευγάρι Αμερικανών –φέρουν στην τσάντα τους το εθνόσημο– που χαζεύουν τα μαγνητάκια έξω από το παρακείμενο μαγαζάκι με τα τουριστικά. «Οχι εδώ, όχι εδώ», τους φωνάζει ο οδηγός ταξί που τους μετέφερε στα Αγγλικά. «Θα σας πω πού να πάτε, πολύ καλές τιμές», συμπληρώνει.
Ο Σπύρος Χειμώνας, ιδιοκτήτης τουριστικού καταστήματος στην Ακρόπολη, θα μας πει λίγο αργότερα ότι όποιος τουρίστας… ξεστρατίζει και κατά λάθος μπαίνει σε μη «μιλημένο» μαγαζί, βγαίνει ξανά έξω σχεδόν με το ζόρι.
Αφανισμός και δυσφήμιση
Σε αυτό το φαινόμενο, των κατευθυνόμενων αγορών –μεταξύ άλλων– οφείλεται και η αναντιστοιχία μεταξύ αριθμού τουριστών και τζίρου την οποία διαπιστώνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας και πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά κ. Βασίλης Κορκίδης. «Το 2014 είχαμε εντυπωσιακή αύξηση τουριστών. Μαζί με την κρουαζιέρα, οι επισκέπτες έως το τέλος του χρόνου υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσουν τα 20,5 εκατ. Πρόκειται για διπλασιασμό από την περίοδο ‘07-’08. Το περίεργο όμως είναι – και αυτό που θα πρέπει να ερευνήσουμε – ότι 13 δισ. είχαμε τότε από τον τουρισμό 13,5 δισ. θα έχουμε και φέτος. Το εμπόριο και άλλοι κλάδοι υπηρεσιών δεν αποκομίσαμε τίποτα σε επισκεψιμότητα τουριστών». Χαρακτηριστικό είναι ότι από τα 88 ευρώ που ήταν η μέση ημερήσια κατανάλωση των τουριστών είτε σε εμπορικά καταστήματα είτε σε εστιατόρια το ‘09-’10, έχουμε πέσει στα 37 ευρώ.
Δεν είναι η κρίση. «Ένας λόγος είναι η κατευθυνόμενη κατανάλωση που κάνει τον καταναλωτή αιχμάλωτο ή τον εκμεταλλεύεται λόγω του περιορισμένου χρονικού διαστήματος που παραμένει, όπως είναι ο επιβάτης της κρουαζιέρας. Κατευθύνουν τους τουρίστες σε συγκεκριμένα καταστήματα και ίσως και σε κάποια εστιατόρια αποκομίζοντας προμήθεια. Είναι ένας άγραφος νόμος της αγοράς», λέει ο κ. Κορκίδης.
Πράγματι, οι τουρίστες σε πολλά από αυτά τα γκρουπ μοιάζουν να μην έχουν τη δυνατότητα βόλτας ή έρευνας αγοράς. Τα καταστήματα που τους υποδεικνύονται είναι γνωστά στην αγορά ως «γκρουπάδικα».
«Σαν αρνάκια τους πάνε και τους φέρνουν, εμείς δεν τους βλέπουμε ποτέ» λέει στην «Κ» ο Αλέξανδρος Ντέμπιτς, ιδιοκτήτης καταστήματος στην οδό Ροβέρτου Γκάλι. «Τους βάζουν σε μαγαζιά που έχουν πανάκριβες τιμές, λόγω της προμήθειας που έχει και η ξεναγός και ο οδηγός. Και οι ταξιτζήδες έχουν δικά τους μαγαζιά. Τους πάνε εκεί και έχουν το ποσοστό τους. Οι περισσότεροι έτσι δουλεύουν».
Η κρίση αλλά και η πρακτική του κατευθυνόμενου εμπορίου έχει οδηγήσει πολλά μικρά καταστήματα στις τουριστικές περιοχές να κλείσουν. «Αντιμετωπίζουμε το φάσμα του αφανισμού» λέει στην «Κ» ο κ. Αντώνης Καρδασιλάρης, που διατηρεί κατάστημα με τουριστικά είδη στην Ακρόπολη από το 2000. «Η κρίση μάς έχει πλήξει, αλλά το γεγονός ότι κάποιοι απομονώνουν τους τουρίστες έχει σαν αποτέλεσμα να μην κυκλοφορεί άνθρωπος στην αγορά». Και ο ίδιος επισημαίνει ότι το τελευταίο διάστημα το φαινόμενο έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. «Αυτό που κάποτε ήταν φιλοδώρημα σε αυτούς που τους έφερναν πελάτες, σήμερα μεταφράζεται στο 30-40% του τζίρου σαν μίζα».
«Φοροδιαφυγή δεν είναι μόνο η μη έκδοση απόδειξης. Οι άγραφες προμήθειες είναι αφορολόγητες και είναι εις βάρος και της επιχείρησης που τη δίνει και του κράτους που δεν εισπράττει» συμπληρώνει ο Κορκίδης.
Κυκλώματα και νομικά κενά
Ήταν πολλοί οι καταστηματάρχες που αρνήθηκαν να μιλήσουν επώνυμα στην έρευνα της «Κ» για το κατευθυνόμενο εμπόριο.
Όπως καταγγέλλουν οι παροικούντες την αγορά της Ακρόπολης, ο μεγαλύτερος όγκος των τουριστών «διακινείται» στην περιοχή με βάση προφορικές, άτυπες συμφωνίες, με τις συναλλαγές να γίνονται κάτω από το τραπέζι, χωρίς παραστατικά. Μάλιστα, τα δύο τελευταία χρόνια το κύκλωμα έχει πλήρως αποθρασυνθεί.
«Μέχρι τότε κάνανε ό,τι κάνανε αλλά δουλεύαμε κι εμείς. Τώρα όμως πάνε και φέρνουν τους τουρίστες λες και είναι φυλακισμένοι», λέει ο ιδιοκτήτης καταστήματος κ. Ντέμπιτς. Τα καταστήματα που υπέδειξαν στην «Κ» ότι ανήκουν στο κύκλωμα βρίσκονται δίπλα τους.
«Πολλοί φοβούνται. Όπου υπάρχει συμφέρον, όπου έχει οργανωθεί κύκλωμα, υπάρχει και αντίδραση. Οταν όμως έχουμε φτάσει στο απροχώρητο, πρέπει να αντιδράσουμε κι εμείς» λέει ο κ. Καρδασιλάρης.
Ταυτόχρονα, σύμφωνα με πηγές από την Τουριστική Αστυνομία, το πρόβλημα είναι «μεγάλο και γνωστό», ωστόσο δεν επαρκεί το προσωπικό για τη διενέργεια συστηματικών ελέγχων. «Πέρυσι βεβαιώσαμε πολλές τέτοιες παραβάσεις σε Ακρόπολη και Πλάκα, μετά από καταγγελίες ή με δική μας πρωτοβουλία, αλλά χρειάζονται πολύ περισσότερα άτομα για να παταχθεί το φαινόμενο» αναφέρουν αρμόδιοι.
Τα κενά στη νομοθεσία
Ο νόμος που ψηφίστηκε τον περασμένο Ιούλιο (4276/2014) από το υπουργείο Ανάπτυξης, κατήργησε παλαιότερη διάταξη του υπουργείου Τουρισμού που απαγόρευε την «υπόδειξη καταστημάτων ή κέντρων εστίασης και αναψυχής από τους ξεναγούς, τουριστικούς συνοδούς, οδηγούς ή συνοδηγούς, καθώς και η στάση σε μεμονωμένα και πάντοτε τα ίδια καταστήματα». Στη θέση της θεσπίστηκε διάταξη που προβλέπει ότι «όποιος παροτρύνει και παρενοχλεί πρόσωπο ή ομάδα προσώπων για την αποδοχή ή την απόρριψη ταξιδιωτικής ή μεταφορικής υπηρεσίας, υπηρεσιών εστίασης ή ψυχαγωγίας ή τουριστικού καταλύματος ή προϊόντων εμπορικού καταστήματος, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι 6 μηνών ή με χρηματική ποινή τουλάχιστον 1.000 ευρώ ή και με τις δύο αυτές ποινές».
Σύμφωνα με το υπουργείο Τουρισμού, πρόκειται για αυστηροποίηση της σχετικής νομοθεσίας, ωστόσο ειδικοί αναφέρουν ότι η νέα ρύθμιση αφορά μόνο την άγρα πελατών (τους γνωστούς «κράχτες») και όχι το επίμαχο θέμα, της κατευθυνόμενης αγοράς.
Δεν είναι τυχαίο ότι σύμφωνα με τις εμπλεκόμενες αρχές (ΕΟΤ, υπουργείο Τουρισμού, υπουργείο Ανάπτυξης) πολλές υποθέσεις που έχουν φτάσει στη δικαιοσύνη έχουν καταλήξει σε αθώωση των κατηγορουμένων.
Ακόμη και με συμβάσεις
Η «Κ» εξασφάλισε σύμβαση μεταξύ εταιρίας κρουαζιεροπλοίων με έδρα τη Santa Clarita της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ και καταστήματος στην Ακρόπολη, σύμφωνα με την οποία το κατάστημα θα «προτείνεται» στους επιβάτες της κρουαζιέρας έναντι ποσού 50 δολαρίων ανά γκρουπ.
Ο δικηγόρος Πειραιά κ. Βασίλης Πεταλάς, που έχει καταρτίσει τέτοιου είδους συμβάσεις για λογαριασμό εντολέων του, λέει ότι δεν είναι παράνομες. «Υπάρχει νομοθετικό κενό, πολλά παραθυράκια και σύγχυση μεταξύ της άγρας πελατών και του κατευθυνόμενου shopping που ουσιαστικά καταργήθηκε με τον πρόσφατο νόμο», υπογραμμίζει.«Όταν το shopping συμπεριλαμβάνεται στο φύλλο πορείας και στο ημερήσιο πρόγραμμα των τουριστών, είναι καθ’ όλα νόμιμο» τονίζει.
«Αντίθετα, όταν, χωρίς σύμβαση, άρα με μαύρο χρήμα, προωθείς τους τουρίστες κάπου όπου δεν προβλέπεται από το πρόγραμμα, εμπίπτεις στις διατάξεις περί “άγρας πελατών”. Οταν υπάρχει σύμβαση, το ποσό φορολογείται, είναι δηλωμένο».
Κρίσιμο, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ότι στην Ακρόπολη δεν υπάρχει δημόσιο πάρκινγκ για τα λεωφορεία, οριοθετημένο από τον ΕΟΤ. «Όταν υπάρχει δημόσιο πάρκινγκ δίπλα σε αρχαιολογικό χώρο, τα τουριστικά λεωφορεία οφείλουν να σταματούν σε αυτό και εκεί να αποβιβάζουν τους επιβάτες τους. Όταν δεν υπάρχει, μπορούν να σταματούν όπου αλλού θεωρούν εκείνοι ασφαλές», λέει.
Το βέβαιο είναι ότι οι συγκεκριμένες πρακτικές βλάπτουν τον τουρισμό. «Ενας που έρχεται και περνάει αυτό το σφαγείο, μετά στο καράβι λέει γιατί να πάω στην Ελλάδα; Σε άλλη χώρα βγαίνεις έξω, κάνεις τη βόλτα σου. Εδώ έχουμε τα πούλμαν, δεν έχει μέσο σταθερό, μετρό να έρθει κατευθείαν. Λένε για αύξηση του τουρισμού, ναι είχε κόσμο, αλλά όλοι τρέχουν και φεύγουν», λέει ο κ. Ντέμπιτς.
«Καλό είναι αυτές τις κακές συνήθειες του παρελθόντος να τις αποβάλλουμε. Να δώσουμε ελευθερία στον καταναλωτή να επιλέγει», καταλήγει ο κ. Κορκίδης.
Καθημερινή
