Με το νομοσχέδιο για τη διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, στην ουσία εναρμονίζεται η ελληνική νομοθεσία στις διατάξεις της οδηγίας 2008/52/ΕΚ του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του συμβουλίου της 21ής Μαΐου 2008.
Τώρα, το υπουργείο Δικαιοσύνης φιλοδοξεί να μετατρέψει σε βάθος χρόνου τη διαδικασία της διαμεσολάβησης από έναν προαιρετικό θεσμό σε μια συνειδητή επιλογή των πολιτών, οι οποίοι επιζητούν την άμεση και οικονομική λύση στα δικαιοδοτικά τους προβλήματα που ανακύπτουν στο πέρασμα της καθημερινότητας. Έτσι, οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα της επιλογής μιας σύντομης και μη χρονοβόρας διαδικασίας επίλυσης των διαφορών τους. Στην ουσία πρόκειται για μια οικονομική, εμπιστευτική και αμερόληπτη διαδικασία που δεν διαταράσσει, αλλά αντίθετα διευκολύνει, τις οικογενειακές σχέσεις, τις εταιρικές και εμπορικές συναλλαγές και τις σχέσεις εργοδότη και εργαζόμενου, ενώ ταυτόχρονα αφαιρεί έναν τεράστιο όγκο δικαστικής ύλης από τα χέρια της Δικαιοσύνης.
Όπως αναφέρεται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με το εν λόγω νομοσχέδιο στην υποχρεωτική αρχική διαμεσολάβηση υπάγονται οι εξής ιδιωτικές διαφορές:
-Οι οικογενειακές διαφορές πλην των γαμικών διαφορών που αφορούν το διαζύγιο, την ακύρωση του γάμου, την αναγνώριση της ύπαρξης ή της ανυπαρξίας γάμου και των διαφορών από τις σχέσεις γονέων και τέκνων (προσβολή πατρότητας, μητρότητας κ.λπ.),
-Οι διαφορές που εκδικάζονται κατά την τακτική διαδικασία και υπάγονται στην καθ΄ ύλην αρμοδιότητα του Μονομελούς και Πολυμελούς Πρωτοδικείου, ενώ εξαιρούνται ρητά οι περιπτώσεις της κύριας παρέμβασης που ασκείται σε συνάφεια με το αντικείμενο των διαφορών αυτών, οι διαφορές στις οποίες διάδικο μέρος είναι το Δημόσιο ή Ο.Τ.Α. ή Ν.Π.Δ.Δ. και οι διαφορές, στις οποίες οι διάδικοι δικαιούνται νομικής βοήθειας.
Ειδικότερα, πριν από την προσφυγή στο δικαστήριο, ο πληρεξούσιος δικηγόρος οφείλει να ενημερώσει τον εντολέα του εγγράφως, για τη δυνατότητα απόπειρας διαμεσολαβητικής διευθέτησης της διαφοράς, καθώς και για την υποχρεωτική αρχική συνεδρία διαμεσολάβησης.
Η υποχρεωτική αρχική συνεδρία διαμεσολάβησης είναι μία συνάντηση των μερών με τον διαμεσολαβητή που πρέπει να γίνει πριν από τη συζήτηση της υπόθεσης στο δικαστήριο, αλλιώς αυτή (η συζήτηση) κηρύσσεται απαράδεκτη και αφορά μόνο τα δικόγραφα των αγωγών σε υποθέσεις οικογενειακές (πλην διαζυγίου, ακύρωσης γάμου, προσβολής πατρότητας κ.λπ.), καθώς και σε υποθέσεις που θα υπάγονταν στην τακτική διαδικασία Μονομελούς και Πολυμελούς Πρωτοδικείου και λαμβάνει χώρα σύμφωνα με την κατά τόπο αρμοδιότητα της διαφοράς. Εξαιρούνται οι υποθέσεις που στις διαφορές διάδικο μέρος είναι το Δημόσιο, Ο.Τ.Α. ή Ν.Π.Δ.Δ..
Στην υποχρεωτική αρχική συνεδρία, το πρόσωπο του διαμεσολαβητή δύναται να συμφωνηθεί από τα μέρη, άλλως επιλέγεται κατά απόλυτα αμερόληπτο τρόπο και συγκεκριμένα σύμφωνα με τη σειρά προτεραιότητας του Ειδικού Μητρώου διαπιστευμένων διαμεσολαβητών που τηρείται από την Κεντρική Επιτροπή Διαμεσολάβησης ηλεκτρονικά.
Ακόμη, προβλέπεται τόσο στην εκούσια διαμεσολάβηση όσο και στην υποχρεωτική αρχική συνεδρία η παράσταση δικηγόρων. Αυτή κρίθηκε σκόπιμη δεδομένου ότι ο διαμεσολαβητής δεν είναι απαραίτητα νομικός, ενώ το πρακτικό της συμφωνίας στην οποία δύνανται τα μέρη να καταλήξουν θα μπορεί να αποτελέσει τίτλο εκτελεστό, ταυτόχρονα δε θα καταργείται κάθε τυχόν εκκρεμής δίκη και δεν θα δύνανται τα μέρη να ασκήσουν αγωγή για τη ίδια διαφορά.
Η παρουσία των δικηγόρων, που στη διαμεσολάβηση καλούνται νομικοί παραστάτες, κρίθηκε σκόπιμη από το υπουργείο Δικαιοσύνης, και στην υποχρεωτική αρχική συνεδρία, τόσο για την ισότητα των όπλων (αν προσέλθει το ένα μέρος με δικηγόρο και το άλλο όχι) όσο και για τα νομικά ζητήματα που ούτως ή άλλως υπάρχουν σε μια διαφορά και το γεγονός ότι ο δικηγόρος θα δύναται από την πρώτη στιγμή να λειτουργήσει επιβοηθητικά στο έργο που επιτελείται μέσω της διαδικασίας της διαμεσολάβησης, το πρώτο στάδιο της οποίας είναι η υποχρεωτική αρχική συνεδρία.
Παράλληλα, η αμοιβή του διαμεσολαβητή συμφωνείται ελεύθερα με τα μέρη. Σε περίπτωση μη ύπαρξης έγγραφης συμφωνίας ορίζεται ότι η αμοιβή του για την υποχρεωτική αρχική συνεδρία είναι 50 ευρώ που βαρύνει τα μέρη κατ’ ισομοιρία, ενώ στη συνέχεια για τη διαδικασία της διαμεσολάβησης η αμοιβή του είναι 80 ευρώ ανά ώρα.
Η αμοιβή των δικηγόρων συμφωνείται ελεύθερα. Για τη συμμετοχή τους στην διαδικασία της διαμεσολάβησης (όχι της υποχρεωτικής αρχικής συνεδρίας) εκδίδεται γραμμάτιο προκαταβολής εισφορών σύμφωνα με τον Κώδικα Δικηγόρων ποσού 60 ευρώ, 100 ευρώ και 150 ευρώ αντίστοιχα για υποθέσεις που θα υπάγονταν στο Ειρηνοδικείο, Μονομελές και Πολυμελές Πρωτοδικείο.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, προβλέπεται η σταδιακή εφαρμογή της υποχρεωτικής αρχικής συνεδρίας ως εξής: Από την 15η Ιανουαρίου 2020 οι οικογενειακές διαφορές, από την 15η Μαρτίου 2020 οι διαφορές που θα υπάγονταν στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του Πολυμελούς Πρωτοδικείου και από τη 15η Μαΐου οι διαφορές που θα υπάγονταν στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του Μονομελούς Πρωτοδικείου.
