O Τριαντάφυλλος Καρατράντος, είναι δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών, κύριος ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην ‘δημοκρατική’ μιλάει για τις εξελίξεις στον πόλεμο στην Ουκρανία εκτιμώντας πως «δεν διαφαίνεται στον άμεσο ορίζοντα προοπτική τερματισμού του πολέμου, καθώς δεν έχουν αλλάξει ακόμη οι στρατηγικοί στόχοι των δύο πλευρών».
Για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή με τον πόλεμο ανάμεσα στο Ισραήλ και την Χαμάς, δηλώνει πως ο πόλεμος θα έχει ακόμη διάρκεια» καθώς ο στρατηγικός στόχος του Ισραήλ είναι η εξουδετέρωση της Χαμάς.
Ειδικά για το ρόλο της Τουρκίας αναφέρει πως ‘προσπαθεί και έχει επιτύχει να διατηρεί έναν ιδιόμορφο ρόλο και αρκετές φορές να αποκλίνει από τη Δύση λόγω της στάσης της στον πόλεμο της Ουκρανίας, αλλά κυρίως στον πόλεμο Ισραήλ – Χαμάς. Γι’ αυτό κι έχει αυτή τη διττή διάσταση στην εξωτερική της πολιτική και δράση και εκ των πραγμάτων είναι ένας προβληματικός εταίρος που ωστόσο έχει στρατηγική σημασία για τη Δύση. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύεται…’.
• Κύριε Καρατράντο, θα ήθελα να ξεκινήσουμε από τον πόλεμο στην Ουκρανία που έχει ήδη κλείσει δύο χρόνια από την εισβολή της Ρωσίας. Πώς εκτιμάτε ότι εξελίσσονται τα πράγματα, ενώ οι ΗΠΑ και η Ευρώπη συνεχίζουν να στηρίζουν τους Ουκρανούς; Υπάρχει φως στον ορίζοντα για οριστική κατάπαυση του πυρός;
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο πόλεμος που διεξάγεται για δύο πλέον χρόνια άλλαξε ριζικά τον κόσμο μας και την έννοια της ασφάλειας. Τα αυταρχικά καθεστώτα με αναθεωρητικές βλέψεις αποτελούν σημαντική απειλή για τη διεθνή ασφάλεια.
Ιδιαίτερα όταν έχουν τις στρατιωτικές δυνατότητες της Ρωσίας. Η κατοχή πυρηνικών όπλων από ένα αυταρχικό καθεστώς αυξάνει επικίνδυνα την πιθανότητα χρήσης τους, καθώς δεν υπάρχουν οι δικλείδες ασφαλείας των δημοκρατικών συστημάτων, με αποτέλεσμα ο κόσμος να κινδυνεύει να γνωρίσει μια πυρηνική αποκάλυψη.
Η παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας παραμένει ελλιπής, ενώ ο παγκοσμιότερος των οργανισμών, ο ΟΗΕ, με τη μορφή που έχει σήμερα, δεν μπορεί να πραγματοποιήσει αποτελεσματικά τη βασική του αποστολή, να διατηρήσει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια.
Η επιδιωκόμενη στρατηγική αυτονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέχει αρκετά από το να γίνει πραγματικότητα. Χρειάζονται σημαντικές πρωτοβουλίες και δύσκολες αποφάσεις, ώστε να μπορέσει να προχωρήσει επί της ουσίας η ολοκλήρωση στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας.
Στο πεδίο των μαχών, τους τελευταίους μήνες οι πολεμικές επιχειρήσεις δεν παρουσιάζουν μεγάλη διαφοροποίηση και επί της ουσίας παρακολουθούμε μια σχετικώς παγιωμένη κατάσταση με την Ρωσία να κατέχει σχεδόν το 18% του εδάφους της Ουκρανίας. Είναι χαρακτηριστικό πως η μεγάλη εαρινή αντεπίθεση των Ουκρανικών δυνάμεων δεν κατάφερε να αλλάξει τις ισορροπίες.
Το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε ρωγμές και προβλήματα στην υποστήριξη της Ουκρανίας από τις χώρες της Δύσης, με χαρακτηριστική περίπτωση τις ΗΠΑ. Το 2024 είναι μια χρονιά με σημαντικές εκλογικές διαδικασίες σε μια σειρά χωρών της Δύσης και κυρίως στις Η.Π.Α. Το αποτέλεσμα των εκλογών σίγουρα θα επηρεάσει και τον βαθμό, αλλά και τον τρόπο της βοήθειας στην Ουκρανία.
Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους λόγους που κανείς δεν θέλει να δει την επιστροφή του Ντόναλντ Τράμπ στο αξίωμα του Προέδρου. Πρέπει να τονίσουμε πως το ενδεχόμενο μείωσης της βοήθειας θα έχει εξαιρετικά αρνητική επίπτωση στην αμυντική ικανότητα της Ουκρανίας.
Δυστυχώς δεν διαφαίνεται στον άμεσο ορίζοντα προοπτική τερματισμού του πολέμου, καθώς δεν έχουν αλλάξει ακόμη οι στρατηγικοί στόχοι των δύο πλευρών. Οι Ουκρανοί μάχονται για την πατρίδα και τις ζωές τους, ενώ η Ρωσία και ο Πούτιν έχουν επενδύσει πάρα πολλά σε αυτόν τον πόλεμο. Είναι επομένως αρκετά πιθανό ο πόλεμος να συνεχιστεί και καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024.
• Στο μέτωπο της σύγκρουσης του Ισραήλ με την Χαμάς και τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων, δεν φαίνεται να υπάρχει διέξοδος προς το παρόν παρά τις διεθνείς εκκλήσεις. Την ίδια ώρα υπάρχει έντονη ανησυχία για γενικευμένη εμπλοκή των αραβικών μουσουλμανικών χωρών. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Η Μέση Ανατολή αποτελεί ένα περιφερειακό υποσύστημα με υψηλή ευαλωτότητα σε συγκρούσεις και στη χρήση βίας. Δομικά προβλήματα, όπως είναι οι εσωτερικοί εκτοπισμοί, ο θρησκευτικός εξτρεμισμός και η τρομοκρατία, οι σεχταρικές συγκρούσεις, με κυριότερη αυτή μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών, αλλά και ο ρόλος βίαιων μη κρατικών δρώντων, όπως οι διάφορες ένοπλες παραστρατιωτικές οργανώσεις που ελέγχει το Ιράν, αλλά και η μισθοφορική ομάδα Βάγκνερ, συνθέτουν ένα έντονα επιβαρυμένο περιβάλλον ασφάλειας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Παλαιστινιακό ζήτημα, παρά την προσπάθεια δημιουργίας σχέσεων του Ισραήλ με σειρά αραβικών χωρών, μέσω του συστήματος των Συμφωνιών του Αβραάμ, χωρίς προηγούμενη επίλυση της σύγκρουσης, παραμένει ένας δομικός παράγοντας αστάθειας και μια διένεξη που θα συνεχίσει να παράγει βία.
Η πρόσφατη ανάφλεξη δημιουργεί ένα καθεστώς βίας που είχε χρόνια να ζήσει η περιοχή. Όσο εξακολουθούν οι πολεμικές συγκρούσεις υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η κατάσταση να οδηγηθεί σε μια γενικευμένη σύγκρουση με προεκτάσεις που εύκολα μπορούν να καταστούν μη διαχειρίσιμες.
Ο μεγάλος όμως κίνδυνος δεν πηγάζει από το ενδεχόμενο εμπλοκής αραβικών κρατών, καθώς το 2024 διαφέρει από τις δεκαετίες των Αραβο- Ισραηλινών πολέμων. Επί της ουσίας το Ισραήλ είναι αντιμέτωπο με ένοπλες και τρομοκρατικές οργανώσεις που υποστηρίζονται άμεσα ή έμμεσα από το Ιράν, στο πλαίσιο του λεγόμενου «Άξονα της Αντίστασης». Ο κίνδυνος λοιπόν που υπάρχει αφορά σε μια μεγαλύτερη εμπλοκή στη σύγκρουση της Χεζμπολά και των Χούθι και στο χειρότερο σενάριο στην άμεση εμπλοκή του Ιράν.
Δυστυχώς ούτε και σε αυτή τη σύγκρουση υπάρχει ένα εμφανές χρονικό πλαίσιο που μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάπαυση του πυρός και σε μια διαδικασία ειρήνης. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε πως ο διακηρυγμένος στρατηγικός στόχος του Ισραήλ είναι η εξουδετέρωση της Χαμάς, κάτι που σημαίνει πως ο πόλεμος θα έχει ακόμη διάρκεια.
• Πώς σχολιάζετε τον ρόλο της Τουρκίας σε όλα αυτά; Είναι μια χώρα που διατηρεί εύθραυστες ισορροπίες με τις όμορες χώρες της ενώ έχει απαιτήσεις να παίζει τον ρόλο του διαμεσολαβητή αλλά και του ταραξία, όταν το θέλει για τους δικούς της λόγους στην ευρύτερη περιοχή.
Βρισκόμαστε λοιπόν σε ένα πλήρως ρευστό περιβάλλον ασφάλειας, με δύο μεγάλες συγκρούσεις, αλλά και μια σειρά εμφυλίων πολέμων και άλλων αντιπαραθέσεων. Χαρακτηριστική των κινδύνων που υπάρχουν για την διεθνή ασφάλεια είναι οι πειρατικές επιθέσεις που εξαπολύουν οι αντάρτες Χούθι κατά εμπορικών πλοίων στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας. Η Τουρκία προσπαθεί και έχει επιτύχει να διατηρεί έναν ιδιόμορφο ρόλο και αρκετές φορές να αποκλίνει από τη Δύση λόγω της στάσης της στον πόλεμο της Ουκρανίας, αλλά κυρίως στον πόλεμο Ισραήλ – Χαμάς.
Ειδικότερα, η Τουρκία, στο πλαίσιο των δύο πυλώνων της εξωτερικής της πολιτικής (συμμετοχή στους Ευρωατλαντικούς θεσμούς- Προσπάθεια εκπροσώπησης του μουσουλμανικού κόσμου), στη Μέση Ανατολή έχει επιλέξει να αναδεικνύει το δεύτερο, για αυτό και έχει πλήρως αντίθετη θέση με τις χώρες της Δύσης έναντι της Χαμάς. Αυτή της η στάση την απομάκρυνε πλήρως από το Ισραήλ, μια κατάσταση που δημιουργεί περιφερειακή αστάθεια και εκτός των άλλων δεν αφήνει τη δυνατότητα η προσέγγιση Ελλάδας- Τουρκίας να ενταχθεί και σε ένα περιφερειακό πλαίσιο. Πέραν όμως της στρατηγικής κατεύθυνσης, Ελλάδα και Τουρκία αποκλίνουν και για τον τρόπο παρέμβασης στην περιοχή, καθώς η Τουρκία προτιμά έναν ρόλο ενεργούς εμπλοκής, ως τρίτη χώρα που παρεμβαίνει σε περιβάλλοντα συγκρούσεων (π.χ. Συρία- Λιβύη), ακόμη και άμεση χρήση στρατιωτικής βίας (Συρία) και συνήθως χωρίς να συμβάλει στη σταθερότητα και στην ασφάλεια αυτών των χωρών, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του πολέμου Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας.
Γενικότερα λοιπόν η Τουρκία έχει αυτή τη διττή διάσταση στην εξωτερική της πολιτική και δράση και εκ των πραγμάτων είναι ένας προβληματικός εταίρος που ωστόσο έχει στρατηγική σημασία για τη Δύση. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύεται και συχνά φεύγει εκτός του γενικότερου πλαισίου των χωρών του ΝΑΤΟ.
Τριαντάφυλλος Καρατράντος: «Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η σύγκρουση Ισραήλ με την Χαμάς, το Παλαιστινιακό ζήτημα και ο ρόλος της Τουρκίας»
