20 Ιουλίου 1974 – 20 Ιουλίου 2015: 41 χρόνια μετά…
Το κυπριακό ζήτημα, μία διδακτική προσέγγιση
Του Σπύρου Σπύρου, εκπαιδευτικού του Κολλεγίου Ρόδου.
Το κυπριακό είναι ένα επίμαχο ιστορικό ζήτημα. Τα επίμαχα ιστορικά ζητήματα, όπως το Κυπριακό, είναι ιστορικά γεγονότα «ευαίσθητα» και «επικίνδυνα» ως προς τη διδασκαλία τους μέσα σε μία τάξη. Ο δάσκαλος ή ο καθηγητής που καλείται να διδάξει ένα τέτοιο θέμα μέσα στην τάξη του, σε Ελλάδα και Κύπρο, δεν έχει τα απαραίτητα στοιχεία μέσα στα σχολικά εγχειρίδια, εκτός από πολύ γενικά πράγματα, για να διδάξει όπως θα έπρεπε το θέμα αυτό. Αυτό συμβαίνει, ειδικά στην Κύπρο, εξαιτίας της εκπαιδευτικής πολιτικής της κάθε κυβέρνησης, η όποια για τους δικούς της κομματικούς και άλλους λόγους δεν ασχολείται περισσότερο με αυτό το ζήτημα, το οποίο είναι πρόσφατο σχετικά και νωπό στις μνήμες των ανθρώπων. Έτσι, τα παιδιά μεγαλώνουν ίσως με λάθος εντυπώσεις και λανθασμένες γνώσεις όσον αφορά το κυπριακό, πράγμα που οδηγεί σε άλλα προβλήματα έξω από το σχολείο, στα γήπεδα ή σε άλλους χώρους, όπου συναντούμε μέχρι και βίαιες φανατικές εκδηλώσεις.
Στη συνέχεια προτείνουμε ένα πλάνο διδασκαλίας του κυπριακού ζητήματος που αναφέρεται σε γεγονότα από το 1955 μέχρι το 2004. Η διδασκαλία αυτή βασίζεται σε ιστορικές πηγές και μόνο, ιστορικές πηγές που εντοπίσθηκαν σε ιστορικά ενδοσχολικά και εξωσχολικά εγχειρίδια, εφημερίδες της εποχής, χρονολόγια, βίντεο ντοκουμέντα και εγκυκλοπαίδειες. Η συλλογή και επεξεργασία του ιστορικού αυτού υλικού έγινε χωρίς παρωπίδες και κομματικές αντιλήψεις και πεποιθήσεις, αλλά με πάθος για την αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
Η διδασκαλία μπορεί να διεξαχθεί σε δύο δίωρα . Στο Α΄ μέρος τα παιδιά θα ασχοληθούν με ιστορικές πηγές που αφορούν τα ιστορικά γεγονότα από το 1955 μέχρι το 2004. Στο Β΄ μέρος θα ασχοληθούν με ιστορικές πηγές που εξετάζουν το κυπριακό ως επίμαχο ζήτημα. Τα παιδιά είναι χωρισμένα σε ομάδες και κάθε ομάδα ασχολείται με ιστορικές πηγές, οι οποίες αναφέρονται σε συγκεκριμένα γεγονότα και με τις κατάλληλες ερωτήσεις τα παιδιά βγάζουν τα δικά τους συμπεράσματα όπου στο τέλος θα τα παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους.
Η διδασκαλία ξεκινά με την προσφορά, η οποία διαρκεί 10 λεπτά, περιλαμβάνει έναν ορισμό για το κυπριακό, γλωσσάριο και χρονογραμμή. Απευθύνεται σε όλη την τάξη και σε όλες τις ομάδες.
ΠΡΟΣΦΟΡΑ (10΄)
Ορισμός για το Κυπριακό
Κυπριακό (1974) είναι το πρόβλημα της εισβολής τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο και της βίαιης κατοχής έκτοτε 37% του εδάφους της (Μπαμπινιώτης, σελ. 556)
Γλωσσάριο
Μακάριος Γ΄ (Μιχαήλ Μούσκος) (1913 -1977): Αρχιεπίσκοπος της Κύπρου και πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας (1960 – 1977).
Γρίβας Γεώργιος (1898 – 1974): στρατιωτικός και πολιτικός από την Κύπρο, αρχηγός της οργάνωσης «Χ» και της Ε.Ο.Κ.Α., ηγήθηκε του κυπριακού απελευθερωτικού αγώνα.
Ε.Ο.Κ.Α. Α΄: Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (1955 – 1959)
Εισβολή: Είσοδος σε ξένη χώρα με κατακτητικούς ή ληστρικούς σκοπούς, επιδρομή.
Πραξικόπημα: αιφνιδιαστική και δόλια ενέργεια, δυναμική πολιτική ή στρατιωτική ενέργεια που καταλύει το σύνταγμα μιας χώρας.
Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου: είναι συμφωνίες που υπέγραψαν οι αντιπρόσωποι των χωρών της Ελλάδας, της Τουρκίας, της Αγγλίας και η Ελληνοκυπριακή και η Τουρκοκυπριακή κοινότητα στις 19 Φεβρουάριου 1959.
Διακοινοτικές συγκρούσεις: τα επεισόδια μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων που άρχισαν το 1963 στη Λευκωσία.
Πράσινη Γραμμή: η γραμμή που χάραξαν οι Άγγλοι για να διαχωρίσουν τα σύνορα των δύο κοινοτήτων μετά την έναρξη των διακοινοτικών συγκρούσεων.
Ε.Ο.Κ.Α Β΄: οργάνωση Κυπρίων αντιπροσώπων της Ελληνικής Χούντας με αρχηγό τον Γρίβα Διγενή, που έδρασε εναντίον του Μακαρίου και δίχασε τον Κυπριακό λαό.
Χρονογραμμή
image.pngΗ χρονογράμμη παρουσιάζεται στα παιδιά για τοποθετηθούν στα σωστά χωροχρονικά πλαίσια.
image.png
Α΄ ΜΕΡΟΣ Α – ΑΠΟ ΤΟ 1955 – 1974
Η διδασκαλία συνεχίζεται με την επεξεργασία, η οποία διαρκεί 30΄ λεπτά. Χωρίζουμε την τάξη σε τέσσερις ομάδες, όπου κάθε ομάδα θα ασχοληθεί με τις δικές της ιστορικές πηγές.
Ομάδα Α΄:
Η πρώτη ομάδα θα ασχοληθεί με τα γεγονότα από το 1955 – 1960. Οι ιστορικές πηγές με τις όποιες θα ασχοληθεί η πρώτη ομάδα είναι η προκήρυξη του Γεώργιου Γρίβα Διγενή για την έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. Α΄ κατά των Άγγλων, όπως και ηχητικό ντοκουμέντο με την προκήρυξη αυτή. Ακόμη, θα επεξεργαστούν μία ιστορική πηγή για τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου και μία για τα βασικά άρθρα της συνθήκης εγγυήσεως.
1η Ιστορική πηγή:
Ενδεικτικές Ερωτήσεις:
Για ποιο λόγο καλεί ο Διγενής το λαό να εξεγερθεί;
Πότε άρχισε ο αγώνας και ποια οργάνωση ανακηρύσσει την έναρξή του;
Αν ζούσες εκείνη την εποχή και άκουγες την προκήρυξη για τον αγώνα θα λάμβανες μέρος σε αυτόν;
2η Ιστορική πηγή:
Ενδεικτικές Ερωτήσεις:
Ποιοι κάλεσαν ποιους για να διαπραγματευτούν το μέλλον της Κύπρου και για ποιο λόγο;
Αρχικά, μεταξύ ποιων επήλθε συμφωνία στις 11/02/1959 στη Ζυρίχη;
Ποιες ήταν οι εμπλεκόμενες πλευρές που υπόγραψαν τη συμφωνία για την τελική διευθέτηση της κυπριακής διένεξης και πότε έγινε αυτό;
Πως ονομάστηκαν οι συμφωνίες αυτές;
3η ιστορική πηγή:
Πηγή: Κρανιδιώτης, 1981, σελ. 543
Ενδεικτικές Ερωτήσεις:
Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο, η Κύπρος μπορούσε να ενωθεί με την Ελλάδα; Γιατί;
Ποιες ήταν οι τρεις προστάτιδες δυνάμεις της Κύπρου, σύμφωνα με το δεύτερο άρθρο;
Ποιο από τα δύο άρθρα πιστεύετε ότι επικαλέστηκε η Τουρκία το 1974, όταν εισέβαλε στην Κύπρο;
Ομάδα Β΄ :
Η δεύτερη ομάδα θα ασχοληθεί με τα γεγονότα από το 1960 – 1974. Δηλαδή, τις διακοινοτικές συγκρούσεις και το πώς «χαράχτηκε» η «πράσινη γραμμή»:
1η ιστορική πηγή:
Ενδεικτικές Ερωτήσεις:
Πότε και που άρχισαν οι διακοινοτικές συγκρούσεις;
Περιγράψτε με λίγα λόγια πως έγινε η πρώτη σύγκρουση μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.
2η ιστορική πηγή:
Ενδεικτικές Ερωτήσεις:
Μετά από ποια γεγονότα «χαράχτηκε» η «πράσινη γραμμή» και πότε έγινε αυτό;
Με ποιου το διάβημα προκαλείται η επέμβαση των Άγγλων;
Τι έκαναν οι Άγγλοι;
Ομάδα Γ΄ :
Η τρίτη ομάδα θα ασχοληθεί με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου το 1974. Τα παιδιά θα επεξεργαστούν ένα βίντεο ντοκουμέντο, στο οποίο ο ίδιος ο Μακάριος αφηγείται το πώς έγινε το πραξικόπημα και μία ιστορική πηγή για τους υπαίτιους τους πραξικοπήματος και τις συνέπειες αυτού.
Ενδεικτικές ερωτήσεις:
Ποιοι στράφηκαν εναντίον του Μακαρίου;
Πότε έγινε το πραξικόπημα και ποιον είχε ως στόχο;
Ποια τραγική συνέπεια είχε το πραξικόπημα;
Ομάδα Δ΄:
Η τέταρτη ομάδα θα ασχοληθεί με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου το 1974. Τα παιδιά θα επεξεργαστούν δύο βίντεο ντοκουμέντα. Το ένα βίντεο αναφέρεται στα πώς και τα γιατί της εισβολής (Πηγή: Παυλίδης, Ιστορία της νήσου Κύπρου) και το άλλο βίντεο είναι από το BBC που δείχνει ενδιαφέροντα πράγματα για την εισβολή. Επίσης, θα επεξεργαστούν μία ιστορική πηγή για τις συνέπειες της εισβολής, όπως και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
File written by Adobe Photoshop® 5.2
ΜΕΡΟΣ Β – ΑΠΟ ΤΟ 1974 – 2004
Στο επόμενο δίωρο θα χωρίσουμε τα παιδιά σε τρεις ομάδες.
Ομάδα Α – Ο ρόλος των μεγάλων δυνάμεων
Η ομάδα Α θα επεξεργαστεί ιστορικές πηγές για το ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων (Η.Π.Α., Αγγλία, Σοβ. Ένωση, Ελλάδα, Τουρκία) στα γεγονότα της Κύπρου.
Εδώ θα επεξεργαστούν μία ιστορική πηγή για το ρόλο της Ελλάδας.
Ενδεικτικές ερωτήσεις:
Ποια γνώμη είχε η κυβέρνηση Καραμανλή για την Τουρκία την περίοδο 1955-1959;
Τα γεγονότα του 1963 επηρέασαν τη σχέση Ελλάδας – Τουρκίας; Γιατί;
Στις παρακάτω πήγες (γραπτή και βίντεο) βλέπουμε το ρόλο των Η.Π.Α. στα γεγονότα της Κύπρου. Στο βίντεο ακούμε το δημοσιογράφο Μιχάλη Ιγνατίου να αφηγείται τις μυστικές κινήσεις του υπουργού εξωτερικού των ΗΠΑ Χ. Κίσινγκερ και των συνεργατών του για τις εξελίξεις στα γεγονότα της Κύπρου με επίσημα έγγραφα των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ. Ανάμεσα τους ένα χάρτης της Κύπρου με ημερομηνία 13 Αυγούστου 1974 (δηλαδή μία μέρα πριν την δεύτερη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο), ο οποίος σχεδιάστηκε στα γραφεία της CIA και δείχνει την Κύπρο της επόμενης μέρας της δεύτερης εισβολής. Δείχνει ακριβώς τα σημεία που κατέλαβαν οι Τούρκοι μέσα σε 48 ώρες και τα οποία κατέχουν μέχρι και σήμερα. Επίσης, παρουσιάζεται ένα μνημόνιο με τις συμφωνημένες περιοχές που καταλάμβαναν οι Τούρκοι, καθώς και ένα μνημόνιο με τις λεπτομερείς κινήσεις των ΗΠΑ στο κυπριακό πρόβλημα.
Ενδεικτικές Ερωτήσεις:
Από την επιστολή του προέδρου των Η.Π.Α. Τζόνσον στον Τούρκο πρωθυπουργό Ινονού μπορείτε να εντοπίσετε για ποιους λόγους δεν ήθελαν οι Αμερικάνοι μία ενδεχόμενη εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή (Ιούνιος 1964) που ήθελαν οι Τούρκοι να εισβάλουν;
Από βίντεο που μας δείχνει τις ενέργειες του Κίσινγκερ (πρώην υπουργός εξωτερικών των Η.Π.Α.) για την κατάσταση στην Κύπρο πριν την εισβολή του 1974, μπορείτε να εντοπίσετε τον ρόλο των Η.Π.Α. στην εισβολή των Τούρκων το 1974;
Στην πηγή αυτή φαίνεται ο ρόλος που διαδραμάτισε η Σοβιετική Ένωση (Ρωσία) τη δεδομένη χρονική στιγμή στα γεγονότα της Κύπρου.
Ενδεικτική Ερώτηση:
Από την πιο πάνω πηγή μπορείτε διακρίνετε τον ρόλο που διαδραμάτισε η Σοβιετική Ένωση σε μια ενδεχόμενη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή (1964);
Ενδεικτική ερώτηση:
Με ποια χώρα ήθελε να συνεργαστεί η Αγγλία και γιατί; Πώς κρίνεται την στάση της;
Γενική ερώτηση κρίσεως:
Πιστεύετε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις επηρέασαν με τις παρεμβάσεις και τη στάση τους τα γεγονότα στην Κύπρο; Δικαιολογείστε την άποψή σας.
Ομάδα Β – Σχέσεις Ελληνοκυπρίων – Τουρκοκυπρίων
Η ομάδα Β΄ θα επεξεργαστεί ιστορικές πηγές για το πώς ήταν οι σχέσεις των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων.
Ενδεικτικές Ερωτήσεις:
Από τις δύο πιο πάνω πηγές μπορείτε να εντοπίσετε ποια ήταν η σχέση Ελληνοκύπριων και Τουρκοκυπρίων πριν το 1974, πως ζούσαν και ποια ήταν η καθημερινή τους ζωής;
Ποιος παράγοντας άλλαξε αυτή την σχέση Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων;
Πιστεύετε ότι οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι μπορούν να συνυπάρξουν ξανά ειρηνικά σε μία επανενωμένη Κύπρο χωρίς την «πράσινη γραμμή» να τους χωρίζει;
Ομάδα Γ΄ – 2004 ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΝ
Η ομάδα Γ΄ θα επεξεργαστεί ιστορικές πηγές για το Σχέδιο Ανάν και τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος που έγινε για την αποδοχή του ή όχι από τον Ελληνοκυπριακό και Τουρκοκυπριακό πληθυσμό του νησιού.
Ενδεικτικές ερωτήσεις:
Πότε έγινε το δημοψήφισμα και για ποιο λόγο;
Ποια μειονεκτήματα εντοπίζει ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας στο σχέδιο Ανάν;
Ποια απάντηση καλεί το λαό να δώσει στο δημοψήφισμα;
Ενδεικτική ερώτηση:
Τι απάντησαν οι Τουρκοκύπριοι και τι οι Ελληνοκύπριοι στο σχέδιο Ανάν; Γράψτε και τα σχετικά ποσοστά.
Αυτή είναι μία ενδεικτική διδασκαλία για το πώς πρέπει να διδάσκεται ένα επίμαχο ιστορικό ζήτημα. Τα παιδιά μετατρέπονται σε ιστορικούς και η τάξη δουλεύει ως ερευνητική κοινότητα, η οποία μελετά, ψάχνει, δέχεται, απορρίπτει, ανακαλύπτει και στο τέλος μαθαίνει.
