Ενα μυστικό, προς το παρόν, εγχείρημα που έρχεται… από το μέλλον φιλοδοξεί να φέρει την Αστυπάλαια στην πρώτη γραμμή των πράσινων νησιών της Ευρώπης. Η αυτοκινητοβιομηχανία Volkswagen πρόκειται να εφαρμόσει ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ηλεκτροκίνησης, με στόχο να αντικατασταθούν ει δυνατόν όλα τα οχήματα στο νησί με ηλεκτρικά. Παράλληλα, η κυβέρνηση θα υποστηρίξει τον μικρό δήμο προκειμένου να αντιμετωπίσει με πρότυπο τρόπο τα βασικά περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η διαχείριση των απορριμμάτων, ώστε να συμπληρώσει την εικόνα ενός πράσινου νησιού. Η πρώτη ανακοίνωση έγινε πριν από μερικούς μήνες από τον πρωθυπουργό. Τις λεπτομέρειες όμως αποκάλυψε προ μηνός ο υφυπουργός Τουρισμού Μάνος Κόνσολας από την Αστυπάλαια, συμμετέχοντας στο «Οικολογικό Τριήμερο» που διοργάνωσαν ο δήμος και η οργάνωση Ecocity. Οπως ανέφερε, στο νησί θα γίνει η πιλοτική εφαρμογή ενός προγράμματος ηλεκτροκίνησης με στόχο να αποτελέσει παράδειγμα για άλλες περιοχές στην Ελλάδα, αλλά και να «διαφημίσει» τη χώρα στο εξωτερικό.
Οπως εξήγησε ο κ. Κόνσολας, η Αστυπάλαια επελέγη καθώς έχει το ιδανικό «προφίλ»: είναι ένα νησί που έχει αναπτυχθεί ήπια, χωρίς μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, με τη δόμηση «συμμαζεμένη» στη Χώρα και σε δύο χωριά ακόμα, με δεκάδες απάτητες παραλίες και μια ονειρεμένη φύση.Τι θα γίνει, λοιπόν, στην Αστυπάλαια; Την περίοδο αυτή οριστικοποιείται η έκταση του προγράμματος: Η Volkswagen θα αντικαταστήσει τον δημοτικό στόλο (φορτηγά, λεωφορεία κ.ά.) και θα εγκαταστήσει μια σειρά από σταθμούς φόρτισης. Επίσης, θα παρέχει πολύ γενναία επιδότηση στους ντόπιους (έχει ήδη λάβει στοιχεία από το υπουργείο Μεταφορών σχετικά με τον στόλο των ιδιωτικών οχημάτων που είναι εγγεγραμμένα στο νησί), με σκοπό να αντικατασταθούν με ηλεκτρικά ει δυνατόν όλα τα οχήματα που κυκλοφορούν στην Αστυπάλαια. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, οι επίσημες ανακοινώσεις θα γίνουν από τον πρωθυπουργό (στην Αστυπάλαια ή στο Ζάππειο) μέσα στον Νοέμβριο. Δημιουργία μαρίναςΕνα δεύτερο εγχείρημα που συζητείται με την κυβέρνηση είναι η δημιουργία μαρίνας για τη διαχείμαση σκαφών σε έναν φυσικά προστατευμένο κόλπο του νησιού. Η γεωγραφική θέση της Αστυπάλαιας, ανάμεσα στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα, την καθιστά ιδανική για τον σκοπό αυτό. Πριν από ένα μήνα, στα τέλη Σεπτεμβρίου, ο δήμος αποφάσισε να προετοιμάσει το έδαφος διοργανώνοντας το «Οικολογικό Τριήμερο», με θέμα τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη διαχείριση των απορριμμάτων και –τι άλλο– τη βιώσιμη κινητικότητα. Με τη βοήθεια της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Ecocity (που έχει μια πλούσια παρουσία τις τελευταίες δύο δεκαετίες σε θέματα περιβάλλοντος και αστικής κινητικότητας), ειδικοί στους κλάδους αυτούς είτε επισκέφθηκαν το νησί είτε μίλησαν στους κατοίκους με τη χρήση νέων τεχνολογιών.
Οι εκδηλώσεις εστίασαν στη διαβούλευση, δηλαδή στην ενημέρωση των πολιτών με σκοπό τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων. Δηλαδή, περίπου… το αντίθετο από ό,τι συνήθως συμβαίνει για διάφορους λόγους, ειδικά στο θέμα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. «Δεν ήταν μια “κλασική” προσέγγιση, όπου κάποιος μιλάει και οι υπόλοιποι ακούν. Οι πιο επιτυχημένες κοινωνίες είναι εκείνες στις οποίες οι πολίτες είναι ενημερωμένοι και συνδιαμορφώνουν τις τελικές αποφάσεις», εκτιμά ο πρόεδρος του Ecocity, Κώστας Βαφειάδης.«Το όραμά μας είναι η Αστυπάλαια να ακολουθήσει το μονοπάτι της αειφόρου, βιώσιμης ανάπτυξης. Να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν ώστε αυτό που παραλάβαμε παρθένο να το παραδώσουμε έτσι στους επόμενους. Δεν είμαστε ένα νησί μαζικού τουρισμού, αλλά ένα από τα μέρη που κάποιος επισκέπτεται για τη φύση του και τον ήπιο χαρακτήρα του, και θέλουμε να μείνουμε έτσι», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος του νησιού, Νίκος Κομηνέας. Με δεδομένο όμως ότι η κυβέρνηση επέλεξε την Αστυπάλαια, μέσω του συγκεκριμένου εγχειρήματος, για να τη «μεταδώσει» ως παράδειγμα στην Ελλάδα και διεθνώς, είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει παράλληλα να επιλύσει (με συνοπτικές διαδικασίες) ορισμένα από τα βασικά. Χάρη στις προσπάθειες των τελευταίων δύο δεκαετιών (και στην επιμονή τού επί πολλές τετραετίες δημάρχου Πανορμίτη Κονταράτου) η Αστυπάλαια δεν ξεκινάει από το μηδέν, διαθέτοντας ήδη ορισμένες υποδομές για τις οποίες άλλα νησιά ακόμα παλεύουν: ΧΥΤΑ, αποχέτευση με βιολογικό καθαρισμό, μια λειτουργούσα λιμνοδεξαμενή. Ομως, η δεκαετής κρίση άφησε το αποτύπωμά της. «Τελικά αποδείχθηκε πιο δύσκολο να λειτουργήσουμε τις υποδομές από το να τις κατασκευάσουμε», ανέφερε στη διαβούλευση του «Οικολογικού Τριημέρου» ο κ. Κονταράτος. «Ολοι μάς νοιάζονται, όλοι μάς συμπονούν και μας λένε ήρωες. Ομως, δίνουμε έναν μοναχικό αγώνα. Οταν ο δήμος έχει μόνο έναν υπάλληλο καθαριότητας, που θα συνταξιοδοτηθεί σύντομα, και δεν έχει τεχνική υπηρεσία, πώς θα προχωρήσουμε; Ο δήμαρχος γίνεται επαίτης, παρακαλάει τις υπηρεσίες του κράτους και φοβάται… να μην τους θυμώσει, γιατί μετά τα πράγματα θα πάνε πίσω. Αυτή είναι η πραγματικότητα της “νησιωτικότητας” στη χώρα μας».
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η κυβέρνηση βρίσκεται το τελευταίο διάστημα σε επαφή με τον δήμο αναζητώντας τον καλύτερο (και ταχύτερο) τρόπο να αντιμετωπίσει τα βασικά ζητήματα του νησιού, όπως η διαχείριση απορριμμάτων και λυμάτων. Αυτό που δεν είναι ακόμα γνωστό είναι ποια στάση θα κρατήσει η πολιτεία απέναντι στο θέμα που σήμερα «καίει» περισσότερο την τοπική κοινωνία: την κατασκευή αιολικών πάρκων στο μέχρι σήμερα παρθένο κομμάτι του νησιού.
Τα αιολικά πάρκα «διχάζουν» το νησί
«Εμείς κληρονομήσαμε νησί από τους γονείς μας, δεν θα παραδώσουμε βιομηχανική περιοχή στα παιδιά μας». Σε αυτή τη φράση, που ακούστηκε από πολίτες που συμμετείχαν προ μηνός στη συζήτηση για την αιολική ενέργεια στην Αστυπάλαια, συνοψίζεται η εξαιρετικά αρνητική στάση της τοπικής κοινωνίας απέναντι στις σχεδιαζόμενες στο νησί επενδύσεις. Οι κάτοικοι και η δημοτική αρχή δέχονται την εγκατάσταση ανεμογεννητριών μόνο για την εξασφάλιση της ενεργειακής αυτονομίας του νησιού και την απεξάρτησή του από το πετρέλαιο. Το παράδειγμα της Αστυπάλαιας είναι χαρακτηριστικό της πολεμικής που αναπτύσσεται σε πολλά νησιά και, παρά τις υπερβολές και την προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης από συγκεκριμένους χώρους που ενίοτε τη συνοδεύουν, αναδεικνύει ένα βασικό ζήτημα στη διείσδυση των ΑΠΕ στη χώρα μας: την ελάχιστη έως ανύπαρκτη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στις αποφάσεις. Με τη βοήθεια του Ecocity, κατά τη διάρκεια του Οικολογικού Τριημέρου ακούστηκαν όλες οι απόψεις.
Από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) και την Ελληνική Επιστημονική ένωση Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ), έως την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (ΕΟΕ) και το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος. Η διάθεση όμως των συμμετεχόντων πολιτών ήταν ξεκάθαρα αρνητική. Αιτία δεν ήταν άλλη από τα δύο βασικά επενδυτικά σχέδια για την περιοχή: το πρώτο, για την τοποθέτηση 23 ανεμογεννητριών σε 4 νησίδες της Αστυπάλαιας και το δεύτερο, για 48 ανεμογεννήτριες στο δυτικό μέρος του νησιού (έχει εκδοθεί άδεια παραγωγής, δηλαδή η προκαταρκτική άδεια) και 22 στο ανατολικό (υπό αξιολόγηση). Την καλύτερη αποτύπωση της εικόνας έδωσαν… τα παιδιά. Οι μαθητές του Γυμνασίου – Λυκείου του νησιού διοργάνωσαν με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών τους και του Ecocity ένα γκάλοπ συγκεντρώνοντας 100 ερωτηματολόγια, τα οποία αντιστοιχούν στο 10% του πληθυσμού του νησιού. Υπέρ της εγκατάστασης ανεμογεννητριών δήλωσαν μόλις 5, υπέρ υπό όρους δήλωσαν οι 30, ενώ κατά οι 52 (οι υπόλοιποι δεν απάντησαν).
Ανάμεσα στα αντεπιχειρήματα που έθεσαν οι συμμετέχοντες, ήταν η καταστροφή του αδιατάρακτου τοπίου του νησιού, που του χαρίζει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του. Μιλώντας με τους ντόπιους, η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται. Στο νησί ακούγονται από λογικά επιχειρήματα που σχετίζονται με την κλίμακα και τις επιπτώσεις των σχεδιαζόμενων έργων στο περιβάλλον και στο τοπίο, μέχρι διφορούμενα επιστημονικώς επιχειρήματα (λ.χ. ότι επηρεάζεται η μελισσοκομία ή η υγρασία του εδάφους) ή εντελώς αστήρικτα (καρκινογενέσεις, καταστροφή της κτηνοτροφίας). Τελικώς η συζήτηση στο Οικολογικό Τριήμερο κατέληξε σε ένα συμπέρασμα: ναι σε 2-3 ανεμογεννήτριες για την ενεργειακή αυτονομία του νησιού, όχι στην εγκατάσταση μεγάλων αιολικών πάρκων. «Γιατί να ενδιαφέρει τους κατοίκους της Αστυπάλαιας πώς θα γίνουν αποδοτικές οι επενδύσεις μιας εταιρείας; Και αν πούμε ότι η Αστυπάλαια πρέπει να συμμετέχει στην εθνική προσπάθεια απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, πώς υπολογίζεται η συμμετοχή της;», ανέφεραν μέλη κινήσεων κατά των αιολικών πάρκων στα νησιά.«Μέση λύση»
«Υπάρχει ένα μεγάλο κενό στον τρόπο που αδειοδοτούνται σήμερα οι ΑΠΕ στην Ελλάδα», εκτιμά ο δήμαρχος Αστυπάλαιας, Νίκος Κομηνέας. «Η πολιτεία λειτουργεί από πάνω προς τα κάτω, αποφασίζει κεντρικά τι θα γίνει τοπικά, χωρίς καμία ουσιαστική ανάμειξη της τοπικής κοινωνίας στη λήψη της απόφασης. Το νομοθετικό πλαίσιο δεν βοηθά, οι μαζικές άδειες παραγωγής τρομάζουν τον κόσμο. Η καχυποψία είναι δικαιολογημένη, ότι το κράτος δεν ενδιαφέρεται για τον τόπο μας αλλά για το πώς θα στηρίξει τις εταιρείες που κατασκευάζουν τα αιολικά πάρκα. Πρέπει λοιπόν να αποφασίσουμε πώς θα προχωρήσουμε. Θέλουμε τα νησιά αυτόνομα ενεργειακά ή να μετατραπούν σε παραγωγούς ενέργειας; Αν το κάνουμε αυτό, θα θυσιάσουμε τη μοναδικότητά τους. Γι’ αυτό και εδώ αναζητούμε τη μέση λύση: ναι στις ΑΠΕ, αλλά για την ενεργειακή μας αυτονομία, δηλαδή ως ένα βήμα για το μέλλον. Και βέβαια το σχέδιο για τις ανεμογεννήτριες στις νησίδες πρέπει να εγκαταλειφθεί».
Το χαμένο κεδροδάσοςαναγεννάται σταδιακά
Eνα μικρό θαύμα συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στο ανατολικό κομμάτι της Αστυπάλαιας. Το κεδροδάσος, που κάποτε κάλυπτε το μισό νησί και αποψιλώθηκε εντελώς πριν από 40 χρόνια, αναγεννάται.
«Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στην Αστυπάλαια υπήρχε μεγάλη φτώχεια. Η οικονομία του νησιού είχε καταστραφεί, οι κάτοικοι έφευγαν μετανάστες», λέει ο δήμαρχος Νίκος Κομηνέας. «Ο κόσμος έπρεπε να ζήσει. Σκέφτηκαν λοιπόν την παραγωγή ασβέστη, μιας και στο βορειοανατολικό κομμάτι του νησιού τα πετρώματα είναι ασβεστολιθικά».
Οι Αστυπαλίτες έφτιαχναν μικρούς θόλους από ασβεστόλιθους και άφηναν το εσωτερικό κενό. Από ένα πορτάκι, έβαζαν μέσα τους κορμούς από τους κέδρους, που αφθονούσαν στην περιοχή, και τους έκαιγαν. Λόγω της υψηλής θερμοκρασίας που αναπτυσσόταν στο εσωτερικό, οι πέτρες μετατρέπονταν σε ασβέστη, τον οποίο στη συνέχεια έτριβαν για την παραγωγή της σκόνης. Η σκόνη στελνόταν με καΐκια σε όλο το Αιγαίο, κυρίως στα γύρω νησιά. Γι’ αυτό και τα ασβεστοκάμινα φτιάχνονταν κατά κύριο λόγο κοντά στη θάλασσα, ή έστω κοντά σε δρόμο που οδηγεί στη θάλασσα. Στην εποχή του, ο αστυπαλίτικος ασβέστης θεωρούνταν μάλιστα εξαιρετικής ποιότητας.
«Ομως με τον τρόπο αυτό σταδιακά το ανατολικό κομμάτι του νησιού έγινε… κρανίου τόπος. Ελάχιστοι κέδροι γλίτωσαν. Ομως όταν τελείωσαν οι κέδροι, τελείωσαν και τα αυτοσχέδια καμίνια. Από το 1968 έως το 1973 τα διαδέχθηκαν τα βιομηχανικά καμίνια –τρία σε όλο το νησί– που λειτουργούσαν με πετρέλαιο. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, λόγω της πετρελαϊκής κρίσης, έγινε ασύμφορη και η παραγωγή και η μεταφορά και εγκαταλείφθηκαν και αυτά».
«Μοναδικό φαινόμενο»
Τα τελευταία χρόνια το κεδροδάσος δείχνει να αναγεννάται, έστω και με αργούς ρυθμούς. Σε αυτό έπαιξε ρόλο και… η γεύση των δέντρων, καθώς είναι πικρά και τα κατσίκια δεν τα προτιμούν. «Είμαστε μάρτυρες μιας τεράστιας φυσικής αναγέννησης, ένα μοναδικό φαινόμενο», λέει ο κ. Κομηνέας. «Η δική μας γενιά βέβαια δεν θα το προλάβει ως δάσος, αν όμως το προφυλάξει νομίζω ότι η Αστυπάλαια θα ξαναποκτήσει το μεγαλύτερο κεδροδάσος του Αιγαίου».
Πηγή: kathimerini.gr
