• Πήγε στην Πάτμο το 1983 για να γίνει μοναχή, αλλά την κέρδισε η Τέχνη και το 1987 ήταν η πρώτη εικαστικός που έκανε έκθεση ζωγραφικής στο νησί της Αποκάλυψης
Η Κατερίνα Μουράτη είναι μία καλλιτέχνης ανατρεπτική, ένα ανήσυχο πνεύμα, που ζει κι εργάζεται στην Πάτμο. Πήγε στο νησί της Αποκάλυψης το 1983 σε ηλικία 20 ετών για να γίνει μοναχή, αλλά τελικά την κέρδισε η Τέχνη! Η ζωή τής τα έφερε αλλιώς -στα περίεργα παιχνίδια που παίζει- και γνωρίζοντας εκεί τον πρώτο της σύζυγο, καθηγητή Αισθητικής τότε στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα (Σουηδία) ανακάλυψε το καλλιτεχνικό της ταλέντο στη ζωγραφική, το οποίο ανέπτυξε με πολλή πειθαρχία.
Ήταν η πρώτη ζωγράφος που έκανε έκθεση στο νησί το 1987 (στην οικία Σταύρακα) και μέσα από την πορεία της όλα αυτά τα χρόνια, είναι μία ανεπίσημη πρέσβειρα προβολής του νησιού και της Ελλάδας διεθνώς.
Έχει ζήσει στη Σουηδία και στη Γερμανία και εκτός από το καλλιτεχνικό της έργο έχει εργαστεί σε σχολεία μειονοτήτων στη Γερμανία με πρόσφυγες και μετανάστες. Σαράντα χρόνια έχει μία σταθερή πορεία στην τέχνη της με εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η τέχνη της μελετάται από τον λογοτέχνη και θεωρητικό του πολιτισμού Χρήστο Τσανάκα. Έχουν γράψει γι’ αυτήν γνωστοί Ευρωπαίοι τεχνοκριτικοί, εντάσσοντας το έργο της στην outsider art.
Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών της Ελλάδος και της Γερμανικής Ομοσπονδίας Καλλιτεχνών ΒΒΚ. Έργα της βρίσκονται σε συλλογές ανά τον κόσμο.
Στην αναδρομική έκθεση της -στο Γαλλικό Κατάλυμα της Ρόδου- που εγκαινιάσθηκε την περασμένη Παρασκευή 18/10 και θα φιλοξενείται στο χώρο μέχρι τις 10 Νοεμβρίου παρουσιάζονται μοναδικά έργα τεσσάρων δεκαετιών, δείχνοντας την πορεία και την εξέλιξή της. Η έκθεση τιτλοφορείται «40 χρόνια Αιγαίο». Την έκθεση προλόγισε η σκηνοθέτης και δημοσιογράφος Ευτυχία Φράγκου.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Κυρία Μουράτη, τι παρουσιάζετε σε αυτή την έκθεση;
Σε αυτή την έκθεση, κυρία Παμπρή, παρουσιάζω επιλογή έργων μου σαράντα χρόνων, από πρωτόλειά μου, αυτά της αθωότητάς μου, μέχρι και πρόσφατα έργα. Μολύβια, collage, assemblage.
• Γιατί τα λέτε έργα της αθωότητάς σας;
Γιατί έτσι τα βλέπω τώρα, τα βλέπω και αναρωτιέμαι αν είμαι εγώ η ίδια που είχα αυτή την υπομονή και αυτή την πρόσβαση σε κάτι τόσο πολύπλοκο. Ψάχνοντας λίγο τον δρόμο μου, είδα ότι είχα μάλλον ή έχω ίσως ακόμα μερικές φορές μία σύνδεση με κάτι ξένο, κάτι πολύ μακρινό… Έτσι όταν αρχίζω να σχεδιάζω συνδέομαι με αυτό το μακρινό αυτόματα, αυτόματα πάει το χέρι μου, σαν από άλλο κόσμο. Μπαινοβγαίνω μέσα στον άλλο κόσμο, αυτό είναι και το δίκοπο μαχαίρι της ζωής μου. Ζω όμως συγκροτημένα και πειθαρχικά σαν στρατιώτης, αλλιώς η άλλη σφαίρα θα με είχε πάρει στη δική της δίνη.
• Υπάρχει άλλη σφαίρα;
Και βέβαια υπάρχει και αυτή είναι η ρίζα της τέχνης, από τη μία πλευρά η άλλη σφαίρα και από την άλλη πλευρά η γείωση στην πραγματικότητα. Έτσι ορμώμενη από ένα γεγονός, μία εικόνα, μία αίσθηση, τη φύση, αρπάζω ένα υλικό και τα μεταφέρω. Τη στιγμή που τα μεταφέρω συμβαίνει μία εγκεφαλική διεργασία που πρέπει να ελέγξω, να ισορροπήσω, να βρω την ισορροπία μέσα από την ανισορροπία της πραγματικότητας. Η ισορροπία βρίσκεται στη φύση, όμως δεν αντιγράφω τη φύση, δημιουργώ σχήματα της φύσης ορμώμενη από την αίσθηση.
• Έχει ανισορροπία η πραγματικότητα;
Αν ορίσουμε σαν πραγματικότητα την πολιτική, την οικονομική και την κοινωνική κατάσταση που ζούμε, ναι!
• Και μπορεί η Τέχνη να ισορροπήσει την ανισορροπία που λέτε της πραγματικότητας;
Όχι, δεν μπορεί δυστυχώς. Την ισορροπία της πραγματικότητας μπορεί μόνο η πολιτική να την φέρει, όμως η πολιτική δεν δύναται κάτι τέτοιο, γιατί είναι ανθρώπινη και γήινη, δεν είναι πνευματική κατάσταση η πολιτική, ενώ θα έπρεπε. Η τέχνη είναι μόνο ένα χάπι υπνωτικό ή χαλαρωτικό και για μερικούς αφυπνιστικό στην κοινωνία, ευτυχώς, στην ουσία κάτι “άχρηστα χρήσιμο”. Από τη στιγμή που γίνεται εμπορικό προϊόν, υπόκειται στους κανόνες της αγοράς, άρα χάνει την πνευματική της διάσταση, γι’ αυτό μίλησα παραπάνω για χαμένη αθωότητα. Όταν ο καλλιτέχνης μπει στην αγορά της Τέχνης χάνει κομμάτι της αθωότητάς του. Αν το καταλάβει, όπως το έχω καταλάβει εγώ, έτσι νομίζω τουλάχιστον, είναι σε μία διαρκή εξάσκηση ζωής, μεταξύ ζωής χαμηλής τάσεως και προσευχής ή διαλογισμού.
• Σας καταλαβαίνουν; Κατανοούν την τέχνη σας;
Δεν είναι ανάγκη να την καταλαβαίνει κάποιος, δεν την καταλαβαίνω ούτε εγώ η ίδια. Κάθομαι μερικές φορές μπροστά στα έργα μου σαν σε προσευχή, να τα ερμηνεύσω εγώ ή διαβάζω αυτά που γράφονται από αναλύσεις για τη δουλειά μου και λίγο με θαυμάζω με τις αυταπάτες μου. Το να καταλαβαίνει κάποιος την τέχνη είναι κατάσταση DNA, δεν έχει σχέση με μόρφωση. Οι φόρμες οι δικές μου υπάρχουν μέσα σε κάποιον θεατή ή δεν υπάρχουν ασχέτως της παιδείας του. Τα αγνά μάτια, που δεν έχουν γνώσεις ιστορίας της τέχνης και όλα αυτά “τα του πολιτισμού που τα λέμε”, βλέπουν πιο καθαρά. Βλέπουν ή δεν βλέπουν οι θεατές. Αν δεν βλέπουν, δεν έχουμε συναντηθεί σε αυτό το επίπεδο ποτέ στο μεταφυσικό παρελθόν, ίσως να συναντηθούμε στο μέλλον. Αλλάζουν τα μάτια που βλέπουν, όχι το έργο τέχνης, αυτό έχει τη δική του ζωή, έφυγε, δεν το έχασα, είναι μέσα μου και ακόμα και αν είναι σε ένα μουσείο ή σε κάποιο σαλόνι τα μάτια που το βλέπουν αλλάζουν.
• Είστε μία αυτοδίδακτη καλλιτέχνης. Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει ότι τα βρήκα όλα μόνη μου, μόνη μου τα υλικά, μόνη μου τις κόλλες, τα χαρτιά, κανείς δεν μου τα δίδαξε, είχα όμως την τύχη, γιατί βρέθηκα πολύ νέα στην Πάτμο να περιτριγυρίζομαι από ανθρώπους που γνώριζαν από τέχνη και μου έλεγαν “προχώρα, είσαι καλή”. Έτσι είχα ώθηση και συμβουλές τι να διαβάζω, τι μουσικές να ακούω. Υπήρχε δηλαδή μία παιδεία τριγύρω μου αισθητικής. Οι άνθρωποι που συναντούσα, οι φιλίες που δημιούργησα, που είχαν πρόσβαση στο έργο μου και που κατανοούσαν αυτό “το άγνωστο ξένο” που ακολουθεί τη ζωή μου.
• Ποιο είναι αυτό το “άγνωστο ξένο”;
Ούτε γνωρίζω, ίσως να είναι αυτό που μερικοί λατρεύουν σε εμένα και άλλοι μισούν. Έχω συνηθίσει πια, όμως αυτό που έχει σημασία είναι η τομή, η συνάντηση που γίνεται με μία άλλη οντότητα την ώρα της δημιουργίας, αν την πούμε Θεό, θα θεωρηθεί εγωιστικό, η συνάντηση τη στιγμή της κορύφωσης της δημιουργίας, αυτό έχει σημασία. Νομίζω ότι συνάδελφοι ζωγράφοι, συγγραφείς, ποιητές καταλαβαίνουν τι εννοώ. Τότε το “άγνωστο ξένο” γίνεται οικείο και είναι σαν αγκάλιασμα του ίδιου του εαυτού. Μία κατάσταση ερωτική. Αυτό είναι τέχνη. Τα άλλα, αυτά τα της καθημερινότητας, τα τετριμμένα δεν έχουν πια μετά καμία σημασία.
• Μήπως τελικά είναι “γνωστό ξένο”, αυτό που μας λέτε “άγνωστο ξένο”;
Μα είπα παραπάνω ότι γίνεται ” οικείο” , άρα ξεκινάει από την αγνωσία της νιότης και φτάνει στη γνώση, ας πω της ωριμότητας, όσο το αφήνουμε να γίνει γνωστό το άγνωστο.
• Κυρία Μουράτη, μετά την έκθεση “40 χρόνια Αιγαίο” τι θα ακολουθήσει;
Μετά θα συνεχίσω τα τζιζ-τζις, γιατί με αναπαύουν πολύ αυτά τα εξωγήινα όντα μου, μέχρι τώρα έχω κάνει 130 μοναδικά, αλλά θα τα συνθέτω με άλλο τρόπο, ήδη εγκυμονώ τη συνέχεια, βρίσκομαι ήδη στη συνέχεια.
