Συνέντευξη στη
Νεκταρία Μπίλλη
Η κατάσταση την οποία βιώνουμε σήμερα δεν έχει βιωθεί από τις δύο προηγούμενες γενιές. Tα εμβόλια είναι τα ισχυρότερα μέτρα προστασίας από μεταδοτικά νοσήματα. Στη διάρκεια των αιώνων η ανθρωπότητα έχει πραγματικά ευεργετηθεί από την χρήση των εμβολίων. Ο εορτασμός της περιόδου των Χριστουγέννων είναι εντελώς απαραίτητος για τη διατήρηση της ψυχικής και πνευματικής μας υγείας, αλλά και για την κοινωνική συνοχή και ισορροπία.
Αυτή τη χρονιά όμως είναι εξίσου απαραίτητη η διαφύλαξη της σωματικής μας υγείας. Τα άτομα Τρίτης Ηλικίας βιώνουν μοναξιά και κοινωνική απομόνωση, ενώ παράλληλα δεν αξιοποιούνται η εμπειρία και οι δυνατότητές τους. Με το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία δημιουργούνται μικρές ομάδες εθελοντών, οι οποίες συνδέονται με άτομα της Τρίτης Ηλικίας με στόχο την ανάπτυξη σχέσεων “φιλίας” αναφέρει η καθηγήτρια επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Prolepsis κ. Αθηνά Λινού, σε συνέντευξή της προς τη «δημοκρατική».
• Αγαπητή κυρία Λινού η παγκόσμια ιατρική κοινότητα βρίσκεται ενώπιον μιας πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης η οποία συγκλονίζει τον πλανήτη. Διαχρονικά η ιστορία διδάσκει ότι σε πανδημικές κρίσεις η επιστήμη δίνει λύσεις και τα παραδείγματα πολλά. Θα ήθελα, ως καταξιωμένη και έγκριτη επιστήμων, να προβείτε σε μια εκτίμηση της κατάστασης.
Η ανθρωπότητα βρίσκεται όντως στην πιο κρίσιμη καμπή της από πλευράς υγειονομικής και πιθανότατα οικονομικής και κοινωνικής. Η κατάσταση την οποία βιώνουμε σήμερα δεν έχει βιωθεί από τις δύο προηγούμενες γενιές. Τα τελευταία 100 χρόνια δεν έχει υπάρξει πρόβλημα που να κοστίσει τόσες πολλές ζωές και ταυτόχρονα να θέσει σε κίνδυνο ολόκληρη την ανθρωπότητα, παρά τις τεράστιες προσπάθειες των επιστημόνων όλου του κόσμου. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψει κανείς την εξέλιξη του προβλήματος τόσο γιατί οι γνώσεις μας σχετικά με τον κορωνοϊό δεν είναι πλήρεις όσο και επειδή είναι πάρα πολύ δύσκολο να προβλέψει κανείς τη συμπεριφορά των λαών σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και τις ατομικές συμπεριφορές.
• Βρισκόμαστε πλέον στο δεύτερο κύμα της πανδημίας το οποίο επήλθε με σφοδρότερη και πιο επιθετική ταχύτητα από το πρώτο. Έχει πλήξει πολλές περιφέρειες της χώρας μας, έχει κλονίσει το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Θεωρείτε ότι -μετά την κατά γενική εκτίμηση- θετική αντιμετώπιση του πρώτου κύματος επήλθε μια σχετική χαλάρωση με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στη κατάσταση που βιώνουμε σήμερα;
Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος τα περιστατικά στην κοινότητα ήταν ελάχιστα και επομένως η διασπορά εξαιρετικά δύσκολη γιατί η πιθανότητα να συναντηθούν κάποιοι άνθρωποι με κάποιο ασθενή ήταν μικρή. Επίσης οι άνθρωποι στην Ελλάδα ανησυχούσαν πολύ και προσπάθησαν να εφαρμόσουν ευλαβικά όλα τα μέτρα. Στο μεσοδιάστημα μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κύματος ο κίνδυνος υποεκτιμήθηκε ενώ ταυτόχρονα δεν υπήρχε συστηματική συλλογή στοιχείων για την εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα μας. Αυτή η υποεκτίμηση του κινδύνου τόσο από πλευράς πολιτείας όσο και από πλευράς πολιτών με την παράλληλη αύξηση των κρουσμάτων οδήγησε στην χαλάρωση τις συνέπειες της οποίας βιώνουμε σήμερα.
• Παρά τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα αποστασιοποίησης μέσω του lockdown που έλαβε η κυβέρνηση κατόπιν υποδείξεων των ειδικών, η μείωση του αριθμού των κρουσμάτων όχι απλά δεν είναι η αναμενόμενη, αλλά αντίθετα επέρχεται με πολύ αργούς ρυθμούς. Πού κατά την εκτίμηση σας οφείλεται αυτό;
Η περιορισμένη μείωση των κρουσμάτων οφείλεται κυρίως στην ευρύτερη διασπορά της νόσου στο σύνολο της κοινωνίας. Ιδιαίτερα είναι προφανής η διασπορά μεταξύ μελών της ίδιας οικογένειας, αλλά και μεταξύ εργαζομένων σε βιομηχανίες ή άλλους χώρους εργασίας. Είναι εύκολο να υπάρξει μεγάλη διασπορά στους χώρους όπου απαιτείται η φυσική παρουσία του εργαζόμενου, ενώ δεν είναι εφικτό να τηρηθούν μέτρα αποστάσεων, φυσικού αερισμού, ή αξιοποίησης του υπαίθριου χώρου και χρήσης όλων των ατομικών μέτρων προστασίας.
• H συζήτηση πλέον είναι αν και πώς θα ανοίξουν τομείς της οικονομίας. Υπάρχουν οι απόψεις που κάνουν λόγο για σταδιακό άνοιγμα και εκείνες που εμμένουν στην παράταση του lockdown. Ποια είναι η άποψη σας για το σταδιακό άνοιγμα των μικρών καταστημάτων και κομμωτηρίων όπως επισήμως ανακοινώθηκε.
Η αποτελεσματικότητα των μέτρων που ήδη εφαρμόζονται για να αποφευχθεί ο συνωστισμός και η έκθεση μεγάλου μέρους του πληθυσμού στον ιό θα εξαρτηθεί από τη συνέπεια με την οποία θα τηρηθούν τα μέτρα, αλλά ταυτόχρονα και από τα ίδια τα μέτρα τα οποία πρέπει να είναι τέτοια που να εξυπηρετούν ισότιμα όλους. Έχει γίνει πλέον σαφές ότι οι πολίτες απαιτούν τόσο την κατανόηση των ευρύτερων προβλημάτων τους (οικονομικών, ψυχολογικών, κοινωνικών κλπ.), όσο και την ισότιμη μεταχείριση και τον σεβασμό όλων των τμημάτων του πληθυσμού. Προς την κατεύθυνση αυτή πρέπει να καλλιεργηθεί σεβασμός προς όλους τους πολίτες με ταυτόχρονη προσπάθεια επικοινωνίας, η οποία θα επηρεάσει τη συμπεριφορά των πολιτών και θα οδηγήσει σε αλλαγές που θα μπορούσαν να περιορίσουν την διασπορά της νόσου.
• Πρέπει να εμβολιαστούν οι πολίτες; Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα που τίθεται προκειμένου να επέλθει συλλογική ανοσία;
Tα εμβόλια είναι τα ισχυρότερα μέτρα προστασίας από μεταδοτικά νοσήματα. Στη διάρκεια των αιώνων η ανθρωπότητα έχει πραγματικά ευεργετηθεί από την χρήση των εμβολίων. Θα πρέπει να αναλογιστούμε τι θα είχαμε να αντιμετωπίσουμε αν δεν είχαμε εξαλείψει με τη χρήση εμβολίων την ευλογιά από την υφήλιο. Αντίστοιχα έχουμε καταφέρει να αντιμετωπίσουμε σοβαρούς παγκόσμιους κινδύνους όπως η πολιομυελίτιδα, ο τέτανος, ο κοκκύτης η ιλαρά κ.α. Η ύπαρξη εμβολίου που θα μας προστατεύσει από τον κορωνοϊό είναι αυτή τη στιγμή το σημαντικότερο όπλο που διαθέτει η ανθρωπότητα έναντι στην επικίνδυνη αυτή πανδημία, η οποία έχει ήδη στοιχίσει τη ζωή τεράστιου αριθμού συνανθρώπων μας. Με δεδομένο τον κίνδυνο που όλοι διατρέχουν, η χρήση του εμβολίου είναι εντελώς απαραίτητη.
Τα εμβόλια τα οποία έχουν ήδη εγκριθεί, και εκείνα που σύντομα πρόκειται να εγκριθούν, έχουν κριθεί ασφαλή και αποτελεσματικά από μεγάλους παγκόσμιους οργανισμούς. Είναι λοιπόν εντελώς απαραίτητο να εμβολιαστεί ένα μεγάλο μέρος (τουλάχιστον 70%) του πληθυσμού έτσι ώστε να διασφαλίσουμε την υγεία όλων. Η πιθανότητα να υπάρξουν κάποιες παρενέργειες έχει μελετηθεί σε δεκάδες χιλιάδες ατόμων και έχει αποδειχθεί ότι είναι ελάχιστη και οι παρενέργειες εξαιρετικά ήπιες. Περιλαμβάνουν δηλαδή οι παρενέργειες ήπια συμπτώματα όπως είναι η κόπωση για μερικές μέρες, τοπικός ερεθισμός και κάποιος πυρετός. Το όφελος όμως από τον εμβολιασμό είναι τεράστιο δεδομένου ότι η νόσος είναι δυνατόν να οδηγήσει ακόμα και σε απώλεια της ζωής.
• Υπάρχουν και εκείνοι που αντιδρούν στον εμβολιασμό, που αμφισβητούν το εμβόλιο για τους δικούς τους λόγους. Πως θα καμφθούν αυτές οι αντιστάσεις και αντιδράσεις;
Η αντιμετώπιση των αντιδράσεων είναι απαραίτητη και εφικτή μόνο με κατάλληλη και καλά μελετημένη επικοινωνία. Χρειάζεται να εξεταστούν οι λόγοι και τα επιχειρήματα των ανθρώπων που αντιδρούν και να μελετηθεί ο τρόπος με τον οποίο θα πειστούν για την ωφέλεια που πρόκειται να προκύψει στους ίδιους, τους αγαπημένους τους αλλά και την ανθρωπότητα.
Συν τω χρόνω όμως ο εμβολιασμός μεγάλων αριθμών ατόμων που ήδη έχει αρχίσει στο εξωτερικό θα πείσει και πολλούς από τους διστακτικούς να εμβολιαστούν.• Ενόψει των εορτών τι πρέπει να προσέξουμε ώστε να αποφύγουμε ένα ενδεχόμενο τρίτο κύμα πανδημίας, ο κίνδυνος του οποίου είναι υπαρκτός όπως εσείς οι ειδικοί επιστήμονες επισημαίνετε;
Ο εορτασμός της περιόδου των Χριστουγέννων είναι εντελώς απαραίτητος για τη διατήρηση της ψυχικής και πνευματικής μας υγείας, αλλά και για την κοινωνική συνοχή και ισορροπία. Αυτή τη χρονιά όμως είναι εξίσου απαραίτητη η διαφύλαξη της σωματικής μας υγείας. Για το λόγο αυτό χρειάζεται να περάσουμε αυτές τις μέρες με σύνεση και υπομονή χωρίς όμως να χάσουμε την αίσθηση της γιορτής. Είναι αναγκαίο λοιπόν να γιορτάσουμε στα σπίτια μας μόνο με την οικογένεια. Κάθε επαφή με συνανθρώπους μας είναι δυνατόν οδηγήσει σε διασπορά της νόσου και να αποτελέσει κίνδυνο για εμάς τους ίδιους και τα μέλη της οικογένειας μας. Όταν είναι δυνατό ας γιορτάσουμε μόνοι μας με την οικογένειά μας δηλαδή χωρίς επισκέψεις, χωρίς ανταλλαγή επισκέψεων. Αν είναι όμως εντελώς αναγκαίο ας γιορτάσουμε μόνο με μία ακόμα οικογένεια συγγενική ή φιλική η οποία θα είναι όμως η ίδια για όλες τις γιορτές. Οι κοινωνικές μας δηλαδή επαφές σε όλη την περίοδο των εορτών θα πρέπει να περιοριστούν σε μία (την ίδια πάντα) οικογένεια. Θα μπορούμε βεβαίως να επικοινωνούμε με φίλους, συγγενείς ή συνεργάτες τηλεφωνικά ή διαδικτυακά και να εκφράσουμε έτσι την αγάπη μας και τις ευχές μας.
• Από το Ινστιτούτο Prolepsis όπου είστε Πρόεδρος υλοποιείται το πρόγραμμα «Φιλία σε κάθε ηλικία» μιλήστε μας σχετικά.
Το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία λειτουργεί υποστηρικτικά για την ιδιαίτερα ευάλωτη κοινωνική ομάδα των ηλικιωμένων, με στόχο να καταπολεμήσει τη μοναξιά και την κοινωνική απομόνωση μέσα από την ανθρώπινη επαφή και τη δημιουργία δεσμών φιλίας. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύουμε τον κοινωνικό ρόλο και την αυτοπεποίθηση τους. Παράλληλα, το πρόγραμμα στοχεύει στην ανάδειξη των αναγκών και των προβλημάτων της Τρίτης Ηλικίας. Το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία υλοποιείται από το Ινστιτούτο Prolepsis από τον Απρίλιο του 2020 με δωρεά του “ΤΙΜΑ Κοινωφελούς Ιδρύματος”.
Πρέπει να έχουμε υπόψη, ότι η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά ατόμων άνω των 65 ετών (21,5% του πληθυσμού, που αντιστοιχεί σε 2,3 εκατομμύρια άτομα). Την ίδια στιγμή, περίπου 550.000 ηλικιωμένοι ζουν μόνοι τους.
Τα άτομα Τρίτης Ηλικίας βιώνουν μοναξιά και κοινωνική απομόνωση, ενώ παράλληλα δεν αξιοποιούνται η εμπειρία και οι δυνατότητές τους. Εκτός από τη μείωση της ποιότητας ζωής, η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά έχουν δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία του ατόμου, όχι μόνο ψυχοκοινωνικές, αλλά και σωματικές. Τα άτομα που νιώθουν μοναξιά ή/και είναι κοινωνικά απομονωμένα έχουν συνέπειες στην υγεία τους, οι οποίες μπορούν να συγκριθούν με εκείνες του καπνίσματος, της παχυσαρκίας, της καθιστικής ζωής και της υπέρτασης.
Στο Ινστιτούτο Prolepsis πιστεύουμε ότι η φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης πρέπει να αποτελεί μία θετική εμπειρία για το άτομο και να συνοδεύεται από τη δυνατότητα ενεργούς συμμετοχής σε κάθε πτυχή της ζωής. Η κοινωνικοποίηση και η ανθρώπινη επαφή μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της υγείας των ατόμων Τρίτης Ηλικίας. Άλλωστε, η επικοινωνία είναι απαραίτητη στη ζωή μας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους ξεκινήσαμε το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Για την υλοποίησή του, ενώσαμε τις δυνάμεις μας με τον διεθνή οργανισμό “Petits Frères des Pauvres” (PFP), ο οποίος εδρεύει στη Γαλλία και δραστηριοποιείται σε 10 χώρες μέσα από ένα δίκτυο συνεργασιών που έχει αναπτύξει σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Η χώρα μας είναι η 11η χώρα, που υλοποιεί αντίστοιχη πρωτοβουλία για τη μοναξιά, μέσω του Ινστιτούτου Prolepsis, και του προγράμματος Φιλία σε κάθε Ηλικία.
Με το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία δημιουργούνται μικρές ομάδες εθελοντών, οι οποίες συνδέονται με άτομα της Τρίτης Ηλικίας με στόχο την ανάπτυξη σχέσεων “φιλίας”. Αυτήν την περίοδο το πρόγραμμα υλοποιείται σε περιοχές της Αττικής, ωστόσο ευελπιστούμε να επεκταθεί και σε άλλες περιφέρειες της χώρας. Λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών της πανδημίας, κάθε εθελοντής επικοινωνεί τηλεφωνικά, τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, με τους ωφελούμενους. Όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, οι εθελοντές θα μπορούν να πραγματοποιούν επισκέψεις, καθώς και συλλογικές δράσεις, όπως περιπάτους, επισκέψεις σε πολιτιστικές δράσεις, κ.ά. Με αυτόν τον τρόπο, οι ωφελούμενοι νοιώθουν ενεργά μέλη μιας κοινότητας που ενδιαφέρεται για αυτούς, ενώ ενεργοποιούνται πνευματικά και συναισθηματικά.
Στο πλαίσιο του προγράμματος Φιλία σε κάθε Ηλικία λειτουργεί η τηλεφωνική γραμμή 210-6101300 για την υποστήριξη ατόμων Τρίτης Ηλικίας που νιώθουν μοναξιά. Στην τηλεφωνική γραμμή μπορούν να καλούν άτομα της Τρίτης Ηλικίας από όλη την Ελλάδα που νιώθουν μοναξιά ή / και οι φροντιστές, μέλη του συγγενικού και φιλικού περιβάλλοντος. Η τηλεφωνική γραμμή παρέχει επικοινωνία / ανθρώπινη τηλεφωνική επαφή και στελεχώνεται από εθελοντές που λαμβάνουν εξειδικευμένη εκπαίδευση και εποπτεία. Η τηλεφωνική γραμμή λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή από τις 11.00 έως τις 17.00. Η γραμμή λειτουργεί ανώνυμα και έχει αστική χρέωση.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η πανδημία θέτει σε επιπλέον κίνδυνο την ευάλωτη ομάδα των ηλικιωμένων, απειλώντας όχι μόνο τη ζωή και την ασφάλεια αλλά και την κοινωνικοποίησή τους. Ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο, και ακόμα περισσότερο αυτές τις γιορτινές μέρες, η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία στην Τρίτη Ηλικία είναι περισσότερο επιτακτική. Ο καθένας μας μπορεί με το τηλέφωνο ή και με τη βοήθεια της τεχνολογίας να προσφέρει δυο ζεστά λόγια σε συγγενείς ή σε άτομα από τον κοινωνικό μας περίγυρο που ζουν ή νιώθουν μόνοι.
