Το 4ο ΓΕ.Λ. Ρόδου πραγματοποίησε διήμερη εκπαιδευτική εκδρομή στη Μονόλιθο της Ρόδου στις 10 και 11 Mαρτίου 2024, στα πλαίσια του προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης : «UniversALL – Πρόγραμμα Αστρονομίας για Μαθητές Ακριτικών Περιοχών».
Το «UniversALL – Πρόγραμμα Αστρονομίας για Μαθητές Ακριτικών Περιοχών» πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών υπό την επίβλεψη του κυρίου Αλ. Χιωτέλλη. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, ερευνητές του ΕΑΑ παρουσίασαν και συνεχίζουν να παρουσιάζουν θέματα με αντικείμενο την ιστορία, τη μεθοδολογία και την εξέλιξη της αστροφυσικής επιστήμης, τη ζωή και το έργο μεγάλων επιστημόνων, τις κύριες ανακαλύψεις και τα ανοικτά ερωτήματα της επιστήμης αυτής. Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο αυτό οι μαθητές/τριες έχουν έρθει σε επαφή με την ιστορία της αστρονομίας από τον Θαλή έως τον Νεύτωνα, την παρατηρησιακή αστρονομία, τη γέννηση, τη ζωή και τον θάνατο των άστρων, τα αστρικά υπολείμματα (λευκούς νάνους, αστέρες νετρονίων και μελανές οπές ), τη γέννηση και την εξέλιξη του Σύμπαντος, τη δημιουργία και τη δομή του Ηλιακού μας συστήματος.
Η διήμερη εκδρομή στη Μονόλιθο πραγματοποιήθηκε με στόχο την αστροπαρατήρηση και την εκπόνηση μαθητικών εργασιών σε σχέση με τα θέματα που έχουν παρουσιαστεί στους μαθητές/τριες κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Η περιοχή της Μονολίθου επιλέχθηκε για την αστροπαρατήρηση λόγω του ιδιαίτερα σκοτεινού ουρανού της. Η αστροπαρατήρηση έγινε με τη συνδρομή του τηλεσκοπίου του αστεροσκοπείου «Εύδημος» υπό την καθοδήγηση – επίβλεψη του ερασιτέχνη αστρονόμου κύριου Στράτου Κουφού. Ο κύριος Κουφός εξήγησε στους μαθητές τη σπουδαιότητα του σκοτεινού ουρανού και την προσπάθεια ένταξης της περιοχής της Μονολίθου σε παγκόσμιο δίκτυο περιοχών σκοτεινού ουρανού μέσω πιστοποίησης του οργανισμού IDA (InternationalDarkSkyAssosiation).
Κατά την αστροπαρατήρηση, οι μαθητές/τριες αρχικά είδαν μέσα από το τηλεσκόπιο τον πλανήτη Δία και δύο από τους δορυφόρους του. Παράλληλα, έγινε παρουσίαση ουρανογραφίας, κατά την οποία οι μαθητές/τριες έμαθαν να αναγνωρίζουν τον αστερισμό του Ωρίωνα, τον αστερισμό του Ταύρου, τις Πλειάδες (γνωστές και ως Πούλια), τον αστερισμό της Μεγάλης και της Μικρής Άρκτου και τον Αστερισμό της Κασιώπης. Ο κύριος Κουφός εξήγησε στους μαθητές τον τρόπο, ώστε να βρίσκουν στον ουρανό τον Πολικό αστέρα, να μπορούν να εντοπίζουν πάντα τον Βορρά και να προσανατολίζονται. Έγινε αναφορά στα μεγέθη λαμπρότητας των αστεριών, στο πιο λαμπρό αστέρι του νυχτερινού ουρανού, το Σείριο, επισημαίνοντας το γεγονός ότι είναι σύστημα τριών αστεριών. Στη συνέχεια, το τηλεσκόπιο στράφηκε στο νεφέλωμα του Ωρίωνα – μια περιοχή αστρογένεσης, αλλά και στον κοντινότερο σε εμάς γαλαξία, αυτόν της Ανδρομέδας, ο οποίος λόγω της καθαρότητας του ουρανού ήταν ορατός ακόμη και με «γυμνό» μάτι. Μέσα από το τηλεσκόπιο οι μαθητές/ τριες παρατήρησαν ανοιχτά και κλειστά σμήνη αστεριών, ένα δίδυμο σμήνος αστεριών αλλά και το γνωστό από την αρχαιότητα δίδυμο σύστημα αστεριών τον Μίζαρ (του αστερισμού της Μεγάλης Άρκτου). Μέσα από αστροφωτογράφηση με κινητό τηλέφωνο, οι μαθητές και οι μαθήτριες είδαν την περιστροφή του ουράνιου θόλου και των αστεριών, που οφείλεται στην περιστροφή της γης γύρω από τον άξονα της. Παράλληλα, ενημερώθηκαν για την μετάπτωση του άξονα της γης που μετά από μερικές χιλιάδες χρόνια θα οδηγήσει στην αλλαγή του αστέρα που μας δείχνει σήμερα τον Βορρά ( το αστέρι του Βορρά θα γίνει ο Βέγας από τον αστερισμό της Λύρας). Κατά τη διάρκεια της αστροπαρατήρησης, οι μαθητές/τριες μπόρεσαν να διακρίνουν τα διαφορετικά χρώματα των αστεριών και να οδηγηθούν σε συμπεράσματα που αφορούσαν στην επιφανειακή τους θερμοκρασία σε σχέση με την θερμοκρασία της επιφάνειας του Ήλιου μας. Είδαν ερυθρούς γίγαντες (Μπέντελγκεζ – αστερισμός Ωρίωνα, Αλντεμπαράν – αστερισμός του Ταύρου), αλλά και το ιδιαίτερα κυανό αστέρι Ρίγκελ του Ωρίωνα, ενώ έγινε αναφορά στη μυθολογία που συνοδεύει τις ονομασίες των αστερισμών. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι το εντυπωσιακότερο θέαμα όλων, ήταν ο ίδιος ο έναστρος ουρανός, οποίος αποκαλύφθηκε στα μάτια μας γεμάτος με αναρίθμητα αστέρια, έτσι όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί, ακριβώς λόγω της απουσίας φωτορρύπανσης στη συγκεκριμένη περιοχή.
Κατά τη διάρκεια της εκδρομής, οι μαθητές/τριες ασχολήθηκαν με πλήθος διαφορετικών εργασιών σχετικών με το πρόγραμμα, όπως η παρουσίαση των ουρανογραφικών, συντεταγμένων, η παρουσίαση του «θανάτου» των αστεριών και των αστρικών «πτωμάτων», η μέτρησης της ακτίνας της γης με τη μέθοδο του Αλ Μπιρούνι, η δημιουργία επιτραπέζιου παιχνιδιού σχετικού με το πλανητικό μας σύστημα, η παρουσίαση και κατασκευή μακέτας με το ηλιακό μας σύστημα και πολλά άλλα. Η δεύτερη μέρα της εκδρομής αφιερώθηκε στην επαφή και γνωριμία των μαθητών/τριών με τη φύση της Μονολίθου. Μέσα από περίπατο στο δάσος και βιωματικά παιχνίδια, οξύνθηκαν οι αισθήσεις των μαθητών / τριών, ώστε να αναγνωρίζουν τους ήχους, τα αρώματα, τα χρώματα και τις ομορφιές του δάσους.
Το ενδιαφέρον που έδειξαν οι μαθητές/τριες καθόλη τη διάρκεια της εκδρομής, για να έρθουν σε επαφή με νέα πεδία γνώσης αλλά και η διάθεση τους, για να περιπλανηθούν στο φυσικό περιβάλλον και να το γνωρίσουν βιωματικά ήταν ιδιαίτερα ελπιδοφόρο. Ακριβώς αυτό το στοιχείο καταδεικνύει την ανάγκη για μια στροφή της εκπαίδευσης αλλά και της παιδείας σε διαφοροποιημένες μεθόδους, αλλά και αντικείμενα όπως η αστρονομία και η αστροφυσκή που συνδέονται άμεσα με τις αναζητήσεις και το ενδιαφέρον των παιδιών.
Μαθητές/τριες και εκπαιδευτικοί έφυγαν με τις καλύτερες εντυπώσεις από την επίσκεψη στη Μονόλιθο, μια περιοχή που παραμένει ανόθευτη και παρθένα ως προς το φυσικό της περιβάλλον και τον σκοτεινό νυχτερινό της ουρανό!
