Ο κ. Κωνσταντίνος Καλαεντζής, είναι βιολόγος του Υδροβιολογικού Σταθµού Ρόδου του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΥΣΡ ΕΛΚΕΘΕ). Στην συνέντευξη που παραχώρησε προς την ‘δ’ μιλάει για το φαινόμενο με την παρουσία της µέδουσας Rhopilema Nomadica, ένα υπερµέγεθες είδος σε σχέση µε άλλα, για τον λαγοκέφαλο, τους ‘επισκέπτες’ στα νερά του Αιγαίου και αναφέρεται στα ενδημικά είδη όπως το γκιζάνι.
Όπως αναφέρει, η έξαρση του φαινομένου με την εμφάνιση μεγάλων πληθυσμών μεδουσών, έχει ήδη αρχίσει να εξασθενεί αφού μετακινούνται προς άλλες θάλασσες.
Ειδικά για την εισβολή ‘λεσεψιανών’ μεταναστών στα νερά μας όπως ο λαγοκέφαλος, αναφέρει πάντως πως ήρθαν για να μείνουν και δεν πρόκειται να εξαφανιστούν.
• Κύριε Καλαεντζή, έχει γίνει πολύς λόγος ενώ επικρατεί ανησυχία εδώ και αρκετούς μήνες, με την εμφάνιση στις ακτές της Ρόδου, της µέδουσας Rhopilema Nomadica, ένα υπερµέγεθες είδος σε σχέση µε άλλα είδη. Πείτε μας πώς προέκυψε το φαινόμενο και πώς εξελίσσεται αυτή την περίοδο που ξεκινάμε και τα θαλασσινά μπάνια;
Λογικό είναι να μας απασχολεί αυτό το φαινόμενο, αφού είναι πολύ σημαντικό αλλά και πρωτόγνωρο για εμάς, διότι αυτό το είδος είναι τροπικό. Δηλαδή, αφενός είναι η πρώτη φορά που παρατηρούμε την εμφάνιση τέτοιου είδους, αφετέρου είναι επίσης η πρώτη φορά που έχουμε τόσο μεγάλους πληθυσμούς αυτού του είδους –γενικά στην Ελλάδα. Έχουν παρατηρηθεί προβλήματα με το συγκεκριμένο είδος και στην περιοχή του Ισραήλ, όπου υπάρχουν αγωγοί που αντλούν θαλασσινό νερό κι έχουν παρατηρηθεί πολλές ζημιές. Είναι τόσο μεγάλος ο πληθυσμός, που μπλοκάρει τους αγωγούς, δημιουργώντας μεγάλο πρόβλημα τόσο σε οικονομικό επίπεδο, όσο και στον τουρισμό. Βέβαια, το Ισραήλ βρίσκεται πολύ νοτιότερα από την Ρόδο, η θάλασσα είναι πολύ πιο ζεστή εκεί και αμφιβάλλω εάν θα έχουμε αυτό το πρόβλημα ξανά –ή στο άμεσο μέλλον. Παρ όλα αυτά, και σύμφωνα με τις προβλέψεις μας, εδώ και μερικές εβδομάδες, η έξαρση του φαινομένου έχει αρχίσει να εξασθενεί. Οι καταγραφές πλέον είναι ελάχιστες ενώ μέχρι και αυτή την εβδομάδα, δεν είχαμε ούτε μια εμφάνιση τέτοιας μέδουσας. Όπως είχαμε ξαναπεί, οι μέδουσες είναι πλαγκτονικοί οργανισμοί, δηλαδή η δύναμη που ασκούν για να κολυμπήσουν δεν είναι αρκετή, οπότε πηγαίνουν όπου τις πάει το ρεύμα. Το κύριο ρεύμα στην περιοχή μας, είναι το ρεύμα της Ανατολίας, το οποίο τις μεταφέρει προς τα πάνω, όπου υπάρχουν πιο χαμηλές θερμοκρασίες που καθιστά την επιβίωσή τους πιο δύσκολη.
• Αυτός ο… ‘επισκέπτης’ πώς ήρθε στις δικές μας ακτές; Σε άλλη συνέντευξη, είχατε αναφέρει ότι οφείλεται και στην ανθρώπινη παρέμβαση.
Ο εξωτικός αυτός επισκέπτης ήρθε στις ακτές της Ρόδου, καθώς συναντάται κυρίως στις θερµότερες θάλασσες του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού. Το φαινόμενο έχει να κάνει με ένα άλλο, μεγαλύτερο, το οποίο δεν είναι άλλο από τη θέρµανση των υδάτων της Μεσογείου. Συνεπώς, το είδος εισήλθε στη Μεσόγειο µέσω ανθρωπογενών παρεµβάσεων. Μέσω της διάνοιξης της διώρυγας του Σουέζ. Υποβοηθήθηκε από την άνοδο της θερµοκρασίας στη Μεσόγειο και από τη ναυσιπλοΐα, η οποία παρασύρει τις νύµφες ευκολότερα. Για πρώτη φορά στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Ρόδου η θερµοκρασία των υδάτων δεν έπεσε κάτω από τους 19 βαθµούς. Η έξαρση αυτή παρατηρήθηκε αρχικά στη Συρία και στο Ισραήλ και αργότερα έφτασε στην Κύπρο και στην Τουρκία. Επειτα έφτασε σε εµάς. Αυτό οφείλεται στην αυξηµένη θερµοκρασία στα δικά µας νερά φέτος αφού δεν σημειώθηκαν χαμηλές θερμοκασίες. Επίσης, οφείλεται και στις υδροδροµικές συνθήκες που επικρατούν, δηλαδή στα ρεύµατα που σπρώχνουν το κοπάδι αυτό από τις ακτές της Εγγύς Ανατολής.
Το κυριότερο ρεύµα στα νερά µας είναι το ρεύµα της Μικράς Ασίας. Η φυσική πορεία του θα σπρώξει τα κοπάδια προς το Βόρειο Αιγαίο, όπου οι θερµοκρασίες είναι χαµηλότερες και τα κοπάδια αυτά θα εξαφανιστούν. Η µέδουσα αυτή επιβιώνει σε θερµοκρασία άνω των 16 βαθµών. Αυτές οι µέδουσες τρώνε µόνο πλαγκτόν. Εχουν πολλαπλασιαστεί σε τέτοιον βαθµό, που τα αποθέµατα θα µειώνονται. Σε λίγο καιρό δεν θα υπάρχει τροφή γι’ αυτές. Η πίεση αυτή, έχει σαν αποτέλεσμα να περιορίζεται ο πληθυσµός τους.
Ευτυχώς, έχουν εχθρούς, που είναι οι χελώνες. Στην Ρόδο υπάρχουν πολλές θαλάσσιες χελώνες και κυρίως δύο είδη: η καρέτα και η πράσινη. Η πρώτη, προτιμάει τις ακτές μας για φωλεοποίηση κατά δεκάδες, ενώ η πράσινη δεν έχει καταγραφεί να φωλιάζει στην Ελλάδα, αλλά στα απέναντι τουρκικά παράλια. Είναι ωστόσο πολύ συχνή επισκέπτης στις δικές μας ακτές.
• Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουμε την εμφάνιση και άλλων ειδών στα νερά μας;
Τα φαινόμενα είναι παροδικά αλλά δεν μπορείς να τα προβλέψεις εύκολα. Για παράδειγμα, πριν δύο χρόνια, παρουσιάστηκε έξαρση της μωβ μέδουσας ή τσούχτρας (επιστημονική ονομασία: Pelagia noctiluca) η οποία δεν επανεμφανίσθηκε. Ωστόσο, όσο αυξάνεται η θερμοκρασία των θαλασσών μας, θα έχουμε ολοένα και πιο συχνά αυτά τα φαινόμενα με μέδουσες.
• Είχαμε ακούσει για την είσοδο ‘λεσεψιανών’ μεταναστών με διάφορα ψάρια.
Πράγματι σχετικά με τα ψάρια, μπορούμε να πούμε ότι παρατηρείται εμφάνιση ‘ξενικών’ ειδών. Λεσεψιανοί μετανάστες, (Lessepsian migrants) αποκαλούνται τα ψάρια και οι άλλοι θαλάσσιοι οργανισμοί που μέσω Σουέζ περνάνε και εγκαθίστανται στην Μεσόγειο. Ονομάστηκαν έτσι, από τον Φερδινάνδο Λεσσέψ, ο οποίος ήταν ο Γάλλος μηχανικός και διπλωμάτης στον οποίο οφείλουμε τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ. Ο λόγος που βρίσκονται αυτά τα είδη στην Μεσόγειο, είναι ο άνθρωπος. Έχουν εισέλθει λίγο περισσότερα από 1.000 είδη (τα οποία αυξάνονται συνεχώς) ενώ στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί πάνω από 300 είδη τα οποία ήρθαν για να μείνουν και δεν πρόκειται να εξαφανιστούν. Πιο πιθανό είναι να εξαφανίσουν δικά μας είδη. Δεν είναι νομαδικά, γι’ αυτό και θα μείνουν.
• Μιλήστε μας για τον λαγοκέφαλο. Τι γίνεται και πώς εξελίσσεται το φαινόμενο;
Κοιτάξτε, ο Υδροβιολογικός Σταθµός Ρόδου έχει προγράμματα που σχετίζονται με τον λαγοκέφαλο. Είναι ένα είδος λεσεψιανό (ξενικό) προκαλεί προβλήματα τόσο στο οικοσύστημα –αφού τρώει κεφαλόποδα / χταπόδια- ενώ προκαλεί ζημιές στην οικονομία αφού καταστρέφει δίχτυα και εξοπλισμό. Αυτό το είδος, δεν μπορείς να το αξιοποιήσεις. Για παράδειγμα, το λεοντόψαρο μπορείς να το προτείνεις σε ιχθυοπωλεία για να πουληθεί. Ο λαγοκέφαλος είναι εξαιρετικά τοξικός και μπορεί να προκαλέσει μέχρι και θάνατο. Επιπλέον, δεν έχει εχθρούς.
• Ποια είδη συναντάμε αποκλειστικά στην Ρόδο;
Στην Ρόδο συναντάμε ενδημικά είδη σε γλυκά νερά, όπως το ‘γκιζάνι’. Επίσης, συναντάμε τον ‘ποταμοκάβουρα’ –ο οποίος υπάρχει και στην Τήλο- και την γαρίδα του γλυκού νερού την οποία όμως, συναντάμε αποκλειστικά στην Ρόδο!
