Τον περασμένο Μάρτιο η κ. Μαρία Χατζηκυριακίδου σκόπευε να κατέβει στο λιμάνι της Ρόδου για να παραλάβει επιβάτες από δύο κρουαζιερόπλοια. Η 36χρονη ταξιδιωτική πράκτορας είχε υπολογίσει ότι – παρότι εκτός σεζόν– οι τουρίστες που θα έφταναν εκείνη την ημέρα στο νησί επρόκειτο να γεμίσουν 30 τουριστικά λεωφορεία. Οπως κάνει σε κάθε τέτοια περίσταση ξεκίνησε να διοργανώσει τις αντίστοιχες εκδρομές στο Κάστελο, στη Λίνδο και τα υπόλοιπα πασίγνωστα μνημεία του νησιού. Ομως, παρότι οι επιβάτες έφταναν από τη Γαλλία και τη Γερμανία μέχρι την Ινδία και την Αμερική και θα βρίσκονταν στο νησί μονάχα για μία ημέρα, η κ. Χατζηκυριακίδου καταλάβαινε από μέρες ότι η ημερομηνία άφιξής τους –25η Μαρτίου- θα δημιουργούσε πρόβλημα.
«Εκανα κανονικά αίτηση στην εφορεία αρχαιοτήτων, όπου οι άνθρωποι ήταν πολύ εξυπηρετικοί, για να ανοίξουν οι αρχαιολογικοί χώροι εκτός προγράμματος» λέει. Οταν όμως ρώτησε πόσο θα κοστίσει στην εταιρεία της η χρήση των αρχαιολογικών χώρων εκτός ωραρίου και τα επιπλέον έξοδα φύλαξης άκουσε με κατάπληξη μια ακατανόητη –για την Ελλάδα της κρίσης– απάντηση: «Δεν μπορείτε να πληρώσετε. Δεν υπάρχει αντίστοιχος κωδικός».
Σύμφωνα με τουριστικούς πράκτορες, αρχαιοφύλακες και υπεύθυνους στον χώρο του πολιτισμού, αντίστοιχα προβλήματα με άκρως αρνητικά για την τουριστική εικόνα της χώρας αποτελέσματα παρουσιάζονται κάθε χρόνο σε ολόκληρη την Ελλάδα – ιδίως την άνοιξη και το φθινόπωρο, καθώς παρά τα χρόνια αιτήματα, δεν υπάρχει καθορισμένη διαδικασία, σύμφωνα με την οποία ένας ιδιώτης να μπορεί να μισθώσει την εργασία αρχαιοφυλάκων, τεχνιτών ή άλλων υπαλλήλων του υπουργείου Πολιτισμού. Ετσι χάνεται ακόμα μία επιπρόσθετη πηγή εισοδήματος για δημόσιους υπαλλήλους που έχουν υποστεί περικοπές, για τα πολύπαθα ασφαλιστικά τους ταμεία και για την ίδια την κρατική μηχανή.
«Από 30 λεωφορεία καταλήξαμε με 17 και δεν ξέραμε τι να τα κάνουμε» θυμάται η κ. Χατζηκυριακίδου για τη συγκεκριμένη ημέρα, κατά την οποία οι ξεναγήσεις που απέμειναν περιορίστηκαν σε βόλτες στην παλιά πόλη και σε γραφικά χωριά, στερώντας από επισκέπτες που ταξίδεψαν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά την ευκαιρία να ξεναγηθούν στους αρχαιολογικούς χώρους της Ρόδου.
Οι τουρίστες των κρουαζιερόπλοιων δεν είναι οι μόνοι που θα εξυπηρετούνταν από μία μόνιμη λύση, σε ένα θέμα που μόνο έσοδα έχει να φέρει στα κρατικά ταμεία. Οπως διαβεβαιώνει και ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Υπαλλήλων Φυλάξεως Αρχαιοτήτων κ. Ιωάννης Μαυρικόπουλος σε αμέτρητες γωνιές αυτής της χώρας υπάρχουν μικρά βυζαντινά εκκλησάκια που ζητείται να ανοίξουν για παραδοσιακούς γάμους, τοπικές εκδηλώσεις μουσικού ή άλλου περιεχομένου με φόντο κάποιο κάστρο ή αρχαίο θέατρο ακόμη και αρχαιολογικοί χώροι που παραμένουν κλειστοί ή λειτουργούν «κατόπιν ραντεβού». Η κατάσταση έχει βελτιωθεί αισθητά εδώ και μερικά χρόνια λόγω της μόνιμης πλέον τακτικής πρόσληψης εποχικών αρχαιοφυλάκων το διάστημα Απριλίου-Οκτωβρίου. Αυτούς τους μήνες οι μεγαλύτεροι αρχαιολογικοί χώροι λειτουργούν από τις 8 π.μ. έως τις 8 μ.μ. Ομως η κρουαζιέρα, μία από τις μεγαλύτερες πηγές τουριστικού εισοδήματος τα τελευταία χρόνια έχει μεγάλες ανάγκες και εκτός σεζόν, ενώ σχεδόν όλες οι εκδηλώσεις του καλοκαιριού που αφορούν σε αρχαιολογικούς χώρους υπερβαίνουν και το διευρυμένο θερινό ωράριο των αρχαιολογικών χώρων, καθώς συνήθως πραγματοποιούνται τα θερινά βράδια.
Κράτος και ιδιώτες
Στην προσπάθειά του να λύσει το θέμα ο κ. Μαυρικόπουλος είχε επικοινωνήσει παλαιότερα με στέλεχος προηγούμενης κυβέρνησης, η οποία ευαγγελιζόταν -τουλάχιστον σε επίπεδο ρητορικής- κάθε είδους μεταρρυθμίσεις και αναστροφή αγκυλώσεων της γραφειοκρατίας, μόνο και μόνο για να πάρει την απάντηση «δεν νοείται δημόσιος υπάλληλος να πληρώνεται από ιδιώτη».
Ομως αυτό σίγουρα δεν ισχύει. Η ελληνική αστυνομία π.χ. βάσει του νόμου 3938/2011 έχει την ευχέρεια παροχής υπηρεσιών ασφαλείας προς τρίτους «με αντάλλαγμα που σκοπεύει την απόσβεση του κόστους χρήσης του υλικοτεχνικού εξοπλισμού και των υποδομών της Ελληνικής Αστυνομίας, αλλά και στην αναβάθμισή τους» όπως αναφέρεται και σε ανακοίνωση της ΕΛ.ΑΣ.
Στον τομέα του πολιτισμού, πάντως, φορείς όπως το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου έχουν εδώ και χρόνια αντιμετωπίσει το συγκεκριμένο ζήτημα με μία ενδιάμεση λύση: σήμερα οι υπάλληλοι του υπουργείου Πολιτισμού που απασχολούνται σε εκδηλώσεις του Φεστιβάλ πληρώνονται μεν με τίτλους κτήσης (πρώην Απόδειξη Επαγγελματικής Δαπάνης), όμως η πληρωμή αυτή παρότι περιλαμβάνει παρακράτηση φόρου, δεν περιλαμβάνει ασφαλιστικές εισφορές.
Νόμοι, σαν αυτόν που επιτρέπει την «ενοικίαση» υπηρεσιών ασφαλείας από την αστυνομία δεν λείπουν στον χώρο του πολιτισμού, αλλά το θέμα, όπως φαίνεται από τα έγγραφα που έχει στη διάθεσή της η «Κ», δεν θα μπορούσε να λυθεί με μια απλή υπουργική απόφαση. Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση αρ. 506 του 2012 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, μετά από αίτημα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, ο νόμος 4049/2012, βάσει του οποίου ορίζεται η δυνατότητα πραγματοποίησης τέτοιων συναλλαγών με το ΥΠΠΟ είναι ελλιπής και θα έπρεπε να δίνει την εξουσιοδότηση στους υπουργούς Πολιτισμού και Οικονομικών να μπορούν να καθορίσουν το ύψος της αμοιβής των εργαζομένων. Επιπρόσθετα, οι νομικές ελλείψεις αφορούν και το πλαφόν των πέραν της πενθήμερης εργασίας ωρών απασχόλησης των φυλάκων, όσο και το ύψος της αμοιβής τους που αν και αποτελεί εξειδικευμένη και δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό, βάσει των ισχυόντων δεν εξαιρείται από το εθνικό μισθολόγιο.
Παρότι μια νομοθετική ρύθμιση θα έλυνε μια για πάντα ένα θέμα που χρονίζει, φορείς όπως το ΤΑΠΑ, που θα ήταν αρμόδιο για την υλοποίησή του θεωρούν το ζήτημα ως «περίπλοκο». Την εκτίμηση πάντως δεν συμμερίζεται η σημερινή ηγεσία του ΥΠΠΟ που δηλώνει πως το μελετά με στόχο την επίλυσή του. Για την κ. Χατζηκυριακίδου πάντως, τα προβλήματα παραμένουν. «Κάθε φορά που βγαίνουν τα προγράμματα (της κρουαζιέρας) τρέμω μην πέσει άφιξη στη Ρόδο σε ημέρα αργίας» λέει ένα μεσημέρι του Ιουνίου, λίγο πριν κατέβει για μία ακόμη φορά στο λιμάνι με στόχο να εξυπηρετήσει κάποιους από τους χιλιάδες επισκέπτες που φτάνουν και φέτος στο νησί.
Αντι αμοιβής
Οι αρχαιοφύλακες είναι οι πρώτοι που στηλιτεύονται για το κλείσιμο των αρχαιολογικών χώρων. Η αλήθεια, πάντως, είναι πως σε συνεννόηση με την ΠΕΥΦΑ, πολλές φορές ανοίγουν τα μνημεία, προσφέροντας την εργασία τους εθελοντικά. Και αφού δεν μπορεί να ζητήσει αμοιβή, η Ενωση του κ. Μαυρικόπουλου αποφάσισε να ζητεί από τους ιδιώτες να καταθέτουν το αντίτιμο σε φιλανθρωπικές οργανώσεις. Ετσι, στοχεύουν τουλάχιστον στην έλλειψη κοινωνικής μέριμνας, αφού δεν μπορούν να κατανικήσουν τη γραφειοκρατία. Μάλιστα, τουλάχιστον δύο τέτοιες δωρεές ύψους εκατοντάδων ευρώ έγιναν τελευταία προς το Θεραπευτήριο Χρονίων Παθήσεων Παίδων Ρόδου «Αγιος Ανδρέας».
Καθημερινή
