Κανένας μεγάλος διαγωνισμός δημόσιου έργου για μονάδες διαχείρισης δεν έχει προκηρυχθεί μέχρι σήμερα. Παγωμένα και τα νέα έργα ΣΔΙΤ. Περισσότερα από ένα δισ. ευρώ από το νέο ΕΣΠΑ περιμένουν τους δημάρχους και τις περιφέρειες.
Παρά τις επισημάνσεις των δύο υπουργών πως παραμονεύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να επιβάλει πρόσθετα πρόστιμα στη χώρα μας, που ήδη πληρώνει εξαιτίας της λειτουργίας παράνομων χωματερών, άπαντες παρακολουθούν ατάραχοι. Εξάλλου γιατί να ανησυχούν; Το έργο, με Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), για τη διαχείριση απορριμμάτων της περιφέρειας Πελοποννήσου (για την οποία οι Ελληνες φορολογούμενοι πληρώνουν και τα μεγαλύτερα πρόστιμα σήμερα) έχει προσωρινό ανάδοχο από τον Αύγουστο του 2014. Τρία χρόνια μετά, σύμβαση δεν έχει υπογραφεί, αν και υπήρξαν απανωτές δεσμεύσεις ανώτατων κυβερνητικών αξιωματούχων.
Εκτός από τον βάλτο σε όσα έχουν εγκριθεί από το ΕΣΠΑ ως δημόσια έργα όπως η διαχείριση απορριμμάτων της Αλεξανδρούπολης, άλλα έργα στην Κρήτη κ.λπ., αντίστοιχη είναι η κατάσταση και με τα νέα έργα ΣΔΙΤ. Αγνωστη είναι η τύχη και έργων ΣΔΙΤ που είχαν προκηρυχθεί εδώ και χρόνια, αλλά πάγωσαν επί θητείας Γ. Τσιρώνη στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προκειμένου να ξεπαγώσουν στη συνέχεια, όπως η μονάδα επεξεργασίας της Ηλείας.
Από το καλοκαίρι έχουν υποβληθεί αιτήσεις για υλοποίηση με Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα της μονάδας διαχείρισης απορριμμάτων της Ρόδου, χωρίς να υπάρχουν νεότερα. Από το καλοκαίρι έχει υποβληθεί αντίστοιχη αίτηση για τον δυτικό τομέα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας που αφορά περίπου 300.000 τόνους απορριμμάτων ετησίως. Μάλιστα το έργο προωθείται από τον φορέα διαχείρισης (ΦΟΣΔΑ) της Κεντρικής Μακεδονίας, που έχει ήδη την εμπειρία από το ΣΔΙΤ των Σερρών. Αν προχωρήσει, γιατί λέγεται πως έχει σοβαρές ενστάσεις ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Σωκράτης Φάμελλος, θα πρόκειται για τη μεγαλύτερη σύμβαση ΣΔΙΤ καθώς ξεπερνά σε ποσότητες απορριμμάτων το αντίστοιχο στοιχειωμένο έργο της Πελοποννήσου.
Στην κυβέρνηση εμφανίζονται από τη μία να προωθούν τα έργα ΣΔΙΤ και τις άλλες συμπράξεις με ιδιώτες (απανωτές είναι οι δηλώσεις υπουργών) και από την άλλη, να υπάρχουν θύλακες οι οποίοι βάζουν συνεχώς τρικλοποδιές στα συγκεκριμένα έργα. Οι τελευταίοι δεν φαίνεται να συγκινούνται από τις καταγγελίες (πρόσφατες είναι οι ανακοινώσεις του εργοληπτικού συνδέσμου ΣΑΤΕ) για «φωτογραφικές διατάξεις» σε διαγωνισμούς δημοσίων έργων που αφορούν π.χ. την αποκατάσταση χωματερών. Η διοίκηση του ΣΑΤΕ με πρόσφατη επιστολή της είχε ζητήσει να επαναδημοπρατηθούν διαγωνισμοί με το επιχείρημα πως απέκλειαν το σύνολο των τεχνικών εταιρειών προς όφελος 4-5 συγκεκριμένων επιχειρήσεων.
Οσοι θεωρούν πως η εμμονή ορισμένων κυβερνητικών στελεχών κατά των ΣΔΙΤ είναι αδικαιολόγητη υποστηρίζουν πως το βασικό πλεονέκτημα των συμπράξεων αφορά το μοντέλο των διαγωνισμών. Όπως επισημαίνουν, «οι διαγωνισμοί ήταν ενιαίοι σε ολόκληρη την Ελλάδα, ήταν ανοικτοί σε τεχνολογίες και συνεπώς έβαλαν άλλους όρους στην αγορά. Αντίθετα, όταν κάθε ξεχωριστός φορέας προωθεί ως δημόσιο έργο μία μονάδα διαχείρισης, τότε φτιάχνει προδιαγραφές από την αρχή και η κάθε δημοτική υπηρεσία ζητάει κάτι διαφορετικό!».
Οι ίδιοι επισημαίνουν πως «τα ΣΔΙΤ έβαλαν πολύ καθαρούς όρους για πρώτη φορά σε αυτή την αγορά». Στους διαγωνισμούς ξεκαθαριζόταν πως «δεν μας ενδιαφέρει η τεχνολογία, ενώ ο ανάδοχος έχει όλη την ευθύνη να αδειοδοτήσει την πρόταση που καταθέτει. Αν αποτύχει, δεν αποζημιώνεται και υπογράφεται σύμβαση ΣΔΙΤ με τον δεύτερο υποψήφιο στη διαδικασία. Βασικό κριτήριο επιλογής αναδόχου στα έργα ΣΔΙΤ ήταν η χαμηλότερη τιμή, δηλαδή το gate fee, το κόστος ανά τόνο απορριμμάτων που πάει στη μονάδα επεξεργασίας». Το ενδιαφέρον είναι, όπως λένε, πως «όλοι οι ανάδοχοι των έργων ΣΔΙΤ που έχουν υπογραφεί πέτυχαν την αδειοδότησή τους».
Το ελληνικό δημόσιο έχει 2,5 χρόνια προθεσμία προκειμένου να πετύχει τους κοινοτικούς στόχους στη διαχείριση απορριμμάτων. Σε διαφορετική περίπτωση, κινδυνεύει με βαρύτατα πρόστιμα, μπροστά στα οποία όσα πληρώνουμε σήμερα για τις παράνομες χωματερές θα μοιάζουν με χάδια.
Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας Αλ. Χαρίτσης είχε υποστηρίξει τον Ιούλιο πως τα χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω ΕΣΠΑ συμβαδίζουν με το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), που προβλέπει συμπληρωματικότητα των μορφών και εργαλείων διαχείρισης, μείωση αποβλήτων στην πηγή, ανακύκλωση, εξορθολογισμό κόστους διαχείρισης, με βασική προτεραιότητα την αποκέντρωση δραστηριοτήτων διαχείρισης απορριμμάτων. Από το ΕΣΠΑ 2014-2020, οι διαθέσιμοι πόροι είναι ένα δισ. ευρώ (κοινοτική και εθνική συμμετοχή). Από αυτό το ποσό, σχεδόν 877 εκατ. κατευθύνονται στη διαχείριση οικιακών απορριμμάτων και τα υπόλοιπα για διαχείριση βιομηχανικών και επικίνδυνων αποβλήτων και αποκατάστασης εγκαταστάσεων.
Ο ίδιος είχε παραδεχθεί τότε πως η σημαντικότερη πρόσκληση του ΕΣΠΑ για έργα διαχείρισης απορριμμάτων προβλέπει ενίσχυση ύψους 273 εκατ. ευρώ, όταν έχουν κατατεθεί 166 προτάσεις ΟΤΑ που φτάνουν το 1,5 δισ. ευρώ! Είχε ξεκαθαρίσει πως οι 88 προτάσεις είναι ανώριμες και δεν μπορούν να υλοποιηθούν μέσα στα επόμενα 4 χρόνια. Συνεπώς θα εξαιρεθούν ούτως ή άλλως από το ΕΣΠΑ. «Στόχος είναι να υπάρχει χρηματοδότηση για όλα τα ώριμα έργα» είχε πει ο κ. Χαρίτσης. «Για εμάς είναι σημαντικός ο βαθμός ωριμότητας». Μέχρι σήμερα, πάντως, αναμένεται η εκκίνηση των διαγωνισμών, τόσο στην υπόλοιπη Ελλάδα, όσο και σε Αττική και Θεσσαλονίκη.
