21.1.1950 πεθαίνει ο Τζορτζ Όργουελ. Παραμένει επίκαιρος…
H ιστορία λίγο πολύ γνωστή. Το «απόλυτο αφεντικό» ως διεισδυτικός αναγνώστης της ανθρώπινης σκέψης, που μεθοδεύει την πάταξη της. Ποινικοποιεί και την σκέψη και την ελευθερία έκφρασης σαν «έγκλημα» (thoughtcrime). Απώτερος σκοπός λέξεις όπως ελευθερία, δημοκρατία και ισότητα να τεθούν εκτός λεξιλογίου. Αλλά αν ως τότε χρησιμοποιηθούν στον γραπτό και στον προφορικό λόγο είτε παρεισφρήσουν στον ανθρώπινο νου (όπως συμβαίνει στον κεντρικό ήρωα της νουβέλας Γουίνστον Σμιθ) συνιστούν «έγκλημα της σκέψης» που η Thought Police (Αστυνομία της Σκέψης) τιμωρεί αμείλικτα. Για να επιτευχθεί ο στόχος του ελέγχου της σκέψης χρησιμοποιείται η γλώσσα.Το σύστημα αποσκοπεί στη μη σκέψη, σύμφωνα με τον ‘Οργουελ, μέσω της καταστροφής των λέξεων και την καθιέρωση της Νέας Ομιλίας (Newspeak) .
Γράφει: «Δίνουμε στη γλώσσα την τελική της μορφή, τη μορφή που θα έχει όταν κανείς δε θα μιλάει άλλη γλώσσα. Οταν τελειώσουμε, οι άνθρωποι σαν εσένα θα πρέπει να τη μάθουν απ’ αρχής. Πιστεύεις, φαντάζομαι, ότι η κύρια δουλειά μας είναι να εφεύρουμε νέες λέξεις. Αλλά δε συμβαίνει καθόλου κάτι τέτοιο! Καταστρέφουμε λέξεις – εικοσάδες, εκατοντάδες κάθε μέρα. Πετσοκόβουμε τη γλώσσα ως το κόκαλο» (…) «Δε βλέπεις ότι ο σκοπός της Νέας Ομιλίας είναι να στενέψει τα όρια της σκέψης; Στο τέλος θα κάνουμε κυριολεκτικά αδύνατο το έγκλημα της σκέψης, γιατί δε θα υπάρχουν λέξεις για να το εκφράσει κανείς. Κάθε γενική έννοια που μπορεί ποτέ να εκφραστεί θα καλύπτεται με μια μόνο λέξη, που το νόημά της θα είναι αυστηρά καθορισμένο και όλες οι παραπλήσιες έννοιές της θα έχουν εκλείψει και ξεχαστεί. Η Παλαιά Ομιλία θα εκτοπιστεί μια για πάντα και θα σπάσει και ο τελευταίος κρίκος με το παρελθόν».
Στη νέα γλώσσα της “Ωκεανίας” οροθετείται ένας λεξικός μινιμαλισμός , λέξεις που εξυπηρετούν τους σκοπούς του κόμματος παραμένουν στο λεξικό, το οποίο εμπλουτίζεται όμως με τεχνολογικούς όρους (σερφάρω, σκανάρω) αλλά είναι συνήθως συντετμημένες ώστε να μην κατανοούνται. Ακόμη και τα υπουργεία συντέμνονται, π.χ. το Ministry of War στο «1984» γίνεται Ministry of Peace και συντετμημένο MiniPax. Το υπουργείο Προπαγάνδας γίνεται υπουργείο της Αλήθειας (Mini True). Το υπουργείο Επισιτισμού είναι υπουργείο Αφθονίας (Mini Plenty). Τα κελιά των φυλακών γίνονται «διαμερίσματα» (chambers), ενώ τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας είναι «joycamps», δηλαδή κάτι σαν «στρατόπεδα χαράς».
Το θυμήθηκα το «1984» και το θυμάμαι κάθε που ακούω λέξεις, που έχουν χάσει πια την σημασία τους. Κάθε που ακούω λέξεις καινούργιες, δυσνόητες, εφευρήματα κάθε εξουσίας για εξυπηρέτηση στόχων, που με τις γνωστές σε μας λέξεις και έννοιες δεν θα γινόντουσαν αποδεκτοί. Μια γλώσσα που χάνεται, η γλώσσα μας, με τον περιορισμό των λέξεων και των εννοιών, με πρώτους διδάξαντες τους κρατούντες, μέσα από νεολογισμούς καθόλου…αυτονόητους και στην αυτή καθ’ αυτή σημασία τους αλλά στην πράξη εφαρμογής τους, μέχρι να σπάσει και ο τελευταίος κρίκος με το παρελθόν…
Δεν ζούμε στην «Ωκεανία» (τουλάχιστον όχι ακόμη). Μπορούμε να προσπαθήσουμε. Σκέψη και κρίση. Σκεπτόμαστε και κρίνουμε κάθε ενέργεια της εξουσίας. Αγωνιζόμαστε για την ελευθερία της έκφρασης αλλά και της δράσης. Διεκδικούμε την άριστη εκπαίδευση των παιδιών μας, γιατί μέσα απ’ αυτήν θα σωθεί και η γλώσσα μας και αυτά τα ίδια αποκτώντας κριτική σκέψη. Εργαλεία για να μην ζήσουν ποτέ σε μια «Ωεκεανία».
