Είναι ένα πρόβλημα που τείνει να γίνει «κλασικό»- το συζητάμε πολύ τα τελευταία χρόνια, συνήθως στην αρχή του καλοκαιριού, όμως η κατάσταση παραμένει σταθερά κακή. Την ίδια στιγμή, κανείς δεν είναι σίγουρος για το που ακριβώς έγκειται το πρόβλημα. Ο λόγος για τα θαλάσσια ατυχήματα στην Ελλάδα, μια χώρα με «θηριώδη» ακτογραμμή, μήκους 13.676 Km.
Τα στατιστικά στοιχεία για το 2022 είναι για άλλη μια φορά αρνητικά. Σύμφωνα με την έκθεση του Παρατηρητηρίου Ατυχημάτων του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Safe Water Sports, το 2022 καταγράφηκαν 386 θανάσιμα ατυχήματα- 379 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα, ενώ οι υπόλοιποι 7 στα εσωτερικά ύδατα της χώρας (λίμνες, ποτάμια, κολυμβητικές δεξαμενές κ.λπ.). Ο μέσος όρος της πενταετίας είναι 338 θάνατοι σε ύδατα, ενώ το 2019 – χρονιά που η οργάνωση θεωρεί πιο ενδεικτική για σύγκριση με το 2022 μιας και το 2020 και 2021, ίσχυαν περιορισμοί λόγω πανδημίας- οι αντίστοιχοι θάνατοι ήταν 391.
Το περίπλοκο θέμα της ναυαγοσωστικής κάλυψης
Αυτό που σε πρώτη φάση προκαλεί εντύπωση είναι πως σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, το ποσοστό της ναυαγοσωστικής κάλυψης έφτασε πέρυσι το 89%. Εύλογα προκύπτει το ερώτημα: «πού οφείλονται λοιπόν τα σταθερά αυξημένα θαλάσσια ατυχήματα;»
Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Πασχαλάκη, πρόεδρο της Safe Water Sports, το θέμα είναι πολυπαραγοντικό και απαιτεί λύσεις σε πολλά επίπεδα.
Όσον αφορά στη ναυαγοσωστική κάλυψη, η οποία είναι αρμοδιότητα των δήμων, ο κ. Πασχαλάκης σημειώνει πως: «πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως το ποσοστό φτάνει στο 89% στις αρχές του Αυγούστου ή και αργότερα. Στην αρχή της καλοκαιρινής σεζόν η ναυαγοσωστική κάλυψη είναι στο 60% με το ποσοστό να ανεβαίνει σταδιακά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Πολλοί δήμοι ξεκινούν τους σχετικούς διαγωνισμούς για την επάνδρωση των παραλιών στις αρχές Ιουλίου, ενώ κανονικά, αυτό το κομμάτι θα έπρεπε να είναι έτοιμο, ήδη από τα τέλη Μαρτίου. Άρα, η έγκαιρη επάνδρωση με ναυαγοσώστες εκ μέρους των δήμων, παραμένει προβληματική, ενώ είναι εξαιρετικά σημαντική και άκρως απαραίτητη στην προσπάθεια να μειώσουμε τα θαλάσσια ατυχήματα. Υπάρχουν μάλιστα περιοχές, που μένουν συστηματικά ακάλυπτες».
Οι δήμαρχοι, πάλι, έχουν αντίθετη άποψη κι αντιπαραθέτουν μια σειρά από λόγους που η επάνδρωση αυτή είναι όντως προβληματική, όπως παραδέχονται και οι ίδιοι.
Τα προβλήματα κατά τους ίδιους ξεκινούν το 2020 όταν και το Προεδρικό Διάταγμα 71, αυστηροποίησε το πλαίσιο της ναυαγοσωστικής κάλυψης στις παραλίες.
Ανάμεσα στα νέα μέτρα που προβλέφθηκαν ήταν η μείωση της απόστασης μεταξύ δύο ναυαγοσωστικών σταθμών, από τα 200 στα 300 μέτρα. Προστέθηκαν επίσης επόπτες, ενώ αυξήθηκε και ο απαραίτητος, συνοδεύον εξοπλισμός των ναυαγοσωστών και ο οποίος περιλαμβάνει, ανάμεσα σε άλλα, λέμβους, jet ski, κ.α. Παράλληλα, πολλαπλασιάστηκαν οι παραλίες που κρίνονται ως «πολυσύχναστες» και άρα απαιτούν ύπαρξη ναυαγοσωστών.
Για τους δημάρχους, οι νέες ρυθμίσεις, σε συνδυασμό με τη μεγάλη αύξηση των κρινόμενων ως «πολυσύχναστων» παραλιών, είναι υπερβολικές, όταν το υπουργείο Ναυτιλίας καλύπτει περίπου το 35% του συνολικού κόστους, με το υπόλοιπο, τεράστιο, κατά τους ίδιους, ποσό, να μετακυλίεται στους «στρεσαρισμένους» προϋπολογισμούς των Ο.Τ.Α.
Ο Δημήτρης Παπαστεργίου, πρόεδρος της ΚΕΔΕ (Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας), λέει στην «Κ» πως ένας βασικός λόγος που το κόστος είναι τόσο υψηλό είναι γιατί: «η ναυαγοσωστική κάλυψη θυμίζει καρτέλ- οι ιδιωτικές εταιρείες που την παρέχουν, δίνουν υψηλές ταρίφες. Η πανδημία μάλιστα, κατά τη διάρκεια της οποίας οι σχολές ναυαγοσωστών λειτουργούσαν με εμπόδια, οδήγησε και σε έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Ειδικά στις περιοχές όπου τα ενοίκια είναι πολύ ακριβά, οι ναυαγοσώστες δεν πηγαίνουν για να εργαστούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κέρκυρα, όπου πέρυσι το καλοκαίρι, κανείς από τους τρεις δήμους της, παρόλο που είχε κινήσει τις διαδικασίες και τους διαγωνισμούς, δεν επανδρώθηκε με ναυαγοσώστες. Το αποτέλεσμα ήταν μετά από έναν πνιγμό στο νησί, ο εισαγγελέας να ασκήσει ποινική δίωξη στον δήμαρχο Νότιας Κέρκυρας, όπου συνέβη το τραγικό γεγονός».
Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, δήμαρχος Βάρης- Βούλας- Βουλιαγμένης αναφέρει με τη σειρά του πως πολλές φορές, οι εν λόγω διαγωνισμοί, βγαίνουν άγονοι. Το αποτέλεσμα ήταν, 30 δήμοι πέρυσι να βρεθούν αντιμέτωποι με μεγάλα διοικητικά πρόστιμα -ύψους ως και 300.000 ευρώ- . Τελικά, αυτό που συνέβη, ήταν πως πολλά από τα πρόστιμα διαγράφηκαν όταν η ΚΕΔΕ εξήγησε στα αρμόδια υπουργεία, γιατί έμειναν παραλίες ακάλυπτες ή μερικώς επανδρωμένες.
Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντέλλο, η ΚΕΔΕ έχε ήδη αποστείλει τρεις φορές τις παρατηρήσεις της στο υπουργείο Ναυτιλίας, έχοντας πραγματοποιήσει και σειρά συναντήσεων με τον υπουργό. «Τον περασμένο Οκτώβριο, αποφασίστηκε να συγκροτηθεί μια επιτροπή, με εκπροσώπους των υπουργείων Εσωτερικών και Ναυτιλίας, αλλά και της ΚΕΔΕ, την οποία εκπροσώπησα εγώ, για να επανεξεταστεί το Προεδρικό Διάταγμα. Η επιτροπή δεν συναντήθηκε ποτέ».
Ο κ. Πασχαλάκης, ο οποίος έχει αφιερωθεί με όλη του τη ψύχη στη μείωση των θανάτων στη θάλασσα, μιας και ο ίδιος έχασε με τραγικό τρόπο το παιδί του σε ένα τέτοιο το 2014, συμφωνεί με ένα μέρος των παραπάνω παρατηρήσεων, όπως τονίζει όμως, οι δήμοι έχουν κι αυτοί μεγάλο μερίδιο ευθύνης.
Όπως σημειώνει, τα δυο πρώτα χρόνια εφαρμογής του νέου Π.Δ, η επιχορήγηση από την πολιτεία προς τους δήμους ήταν 7 εκ. ευρώ, ενώ φέτος ανέβηκε στα 10 εκ. ευρώ για τους 129 δήμους που πρέπει να εφαρμόζουν τα μέτρα ναυαγοσωστικής κάλυψης. «Του χρόνου, αυτό το ποσό θα αυξηθεί περαιτέρω» σημειώνει ο ίδιος, αναφέροντας πως πολλοί δήμοι αποφεύγουν εδώ και χρόνια, “με σύστημα” την υιοθέτηση των προβλεπόμενων, παρότι έχουν έσοδα από την χρήση των παραλιών».
Ο ίδιος σημειώνει και το εξής: «Το ότι οι σχολές είναι ιδιωτικές εταιρείες με στόχο το κέρδος, είναι μια πραγματικότητα, την οποία άλλωστε βλέπουμε συχνά να επαναλαμβάνεται στη χώρα μας, με τους ανάδοχους δημόσιων έργων. Αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να τις εξετάσουμε, χρειάζεται όμως και αληθινή βούληση εφαρμογής του Π.Δ, από τους δήμους».
Η εξίσου βαρύνουσα έλλειψη κολυμβητικής παιδείας
Η δυστοκία της τοπικής αυτοδιοίκησης να υιοθετήσει όλα όσα νέα προβλέπονται για την ασφάλεια των κολυμβητών, είναι η μια πλευρά του ζητήματος.
«Οι ναυαγοσώστες δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να σώσουν τους ανθρώπους. Είναι ένα μέτρο από τα πολλά» εξηγεί ο κ. Πασχαλάκης και εξηγεί: «Πολλοί θάνατοι συμβαίνουν εκτός ωρών ναυαγοσωστικής κάλυψης, συνήθως τις πρώτες πρωινές ώρες, όπου προτιμούν να κολυμπούν οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι. H κάλυψη των παραλιών διαρκεί πλέον 8 ώρες, από τις 10:00 μέχρι τις 18:00. Δεν είναι εφικτό να καλύπτονται με ναυαγοσώστες οι παραλίες 24 ώρες το 24ώρο».
Είναι ενδεικτικό, πως από τα 379 θανάσιμα ατυχήματα τo 2022, τα 292 αφορούσαν άτομα άνω των 60 ετών (77%). Αξιοσημείωτο είναι και πως το χρονικό διάστημα μεταξύ 08:00-10:00 είναι αυτό κατά το οποίο καταγράφονται τα περισσότερα περιστατικά θανάσιμων ατυχημάτων (13% σε σύνολο).
«Είναι λοιπόν νευραλγικής σημασίας να καλλιεργήσουμε στους πιο μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους την αντίληψη, την κουλτούρα και τη συνείδηση πως είναι επικίνδυνο να πηγαίνουν για μπάνιο μόνοι τους, στις 07.00, σε παραλίες που δεν έχουν ναυαγοσώστες. Αν ζαλιστούν, είναι πάρα πολύ πιθανό να πνιγούν, αν δεν είναι κάποιος εκεί να τους βοηθήσει» σημειώνει εμφαντικά ο κ. Πασχαλάκης.
Όπως σημειώνει, οι παραλίες στις οποίες υπάρχει παρουσία κολυμβητών φτάνουν στην Ελλάδα τις 3.500 περίπου, ενώ αυτές που επανδρώνονται με ναυαγοσώστες είναι περίπου 550.
Και κάπως έτσι, αρχίζει να βγάζει νόημα πως το 50% των θανάσιμων ατυχημάτων (166) το 2022, καταγράφηκαν σε παραλίες όπου δεν προβλεπόταν ναυαγοσωστική κάλυψη και το 12% (40) σε φυλασσόμενες παραλίες, εκτός του ωραρίου ναυαγοσωστικής κάλυψης.
Μάλιστα, η εκπαίδευση και η καλλιέργεια της ασφαλούς κολύμβησης, πρέπει να ξεκινούν από την παιδική ηλικία ήδη, κάτι το οποίο επίσης απουσιάζει σε σημαντικό βαθμό στη χώρα μας, σύμφωνα με τον κ. Πασχαλάκη.
Όπως υπογραμμίζει: «H Safe Water Sports κάνει ό, τι μπορεί για αυτή την καλλιέργεια, μέσα απόενημερωτικές καμπάνιες και επισκέψεις σε ΚΑΠΗ και σε σχολεία. Όμως, ένα πολύ ουσιαστικό εργαλείο, το οποίο ανακοίνωσε πως θα βάλει σε εφαρμογή, πριν από ένα χρόνο, το υπουργείο Παιδείας, το μάθημα της κολύμβησης δηλαδή, στα παιδιά της Γ’ και Δ’ δημοτικού, σε συνεργασία με τους ΟΤΑ, εφαρμόστηκε σε ελάχιστα σχολεία».
Πηγή kathimerini.gr
