Μεσημεράκι Τρίτης 16 Αυγούστου. Το κέντρο της Αθήνας υποδύεται ότι είναι open for business. Ο τακτικός του θαμώνας βεβαίως δεν ξεγελιέται, η πόλη είναι άδεια. Ελάχιστα μαγαζιά είναι ανοικτά, ελάχιστοι και οι περαστικοί. Κοιτάζοντας λίγο πιο προσεκτικά, παρατηρείς ότι οι περισσότεροι είναι τουρίστες.
Λίγο αργότερα, στα βάθη της άνετης σάλας του Zonar’s, ο Ανδρέας Ανδρεάδης θα μου μιλούσε για την καταπληκτική προοπτική της Αθήνας, τον ανεκμετάλλευτο πλούτο του θαλάσσιου μετώπου της. «Είναι σαν η Αθήνα να είναι στρωμένη με χαρτονομίσματα και κανείς να μην καταδέχεται να σκύψει να τα μαζέψει», θα πει γλαφυρά.
Αλλά η πρώτη ερώτηση όφειλε να είναι άλλη. Πριν από πέντε χρόνια, ο κ. Ανδρεάδης, πρόεδρος του ΣΕΤΕ και διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Σάνη A.E., είχε «ξαναγευματίσει» με την «Κ». Οπως είχε πει τότε στον Ηλία Μαγκλίνη (6.09.11), «για να αλλάξει η Ελλάδα, θα χρειαστούν δυο γενιές». «Σήμερα πιστεύετε το ίδιο;» τον ρωτάμε. «Ναι, πίστευα όμως ότι θα είχαν ήδη μπει κάποια θεμέλια για να αρχίσει αυτό να γίνεται. Αλλά δυστυχώς πέντε χρόνια μετά, είμαστε πάλι στα ίδια. Προφανώς δεν μπορεί η Ελλάδα να γίνει μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα μέσα σε λίγα χρόνια. Θα περίμενε κανείς, όμως, ύστερα από τόσο πόνο και τόσο μεγάλα προβλήματα, να αρχίσει να κτίζεται η επόμενη ημέρα, να μπαίνουν κάποιες βάσεις, κάθε κυβέρνηση να έρχεται, να χτίζει και να το προχωράει ο επόμενος. Ομως δεν το βλέπουμε, και το ερώτημα είναι γιατί».
Σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, το πεδίο ενδιαφέροντος και εξειδίκευσής του (αν και θα μου τονίσει πολλές φορές ότι ο τουρισμός δεν είναι αυθύπαρκτος, ενισχύεται και ενισχύει μια σειρά από άλλους κλάδους), συμβαίνει το παράδοξο τα χρόνια της κρίσης να έχει παρουσιάσει αλματώδη ανάπτυξη. Αυξήθηκε 50%, όταν άλλοι τομείς παρουσίασαν πτώση 25% και 70% οι κατασκευές. Ομως μοιάζει να μην εκμεταλλευόμαστε πλήρως τη δυναμική του. «Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει ξεκάθαρο όραμα. Ρίξτε μια ματιά στον χάρτη, τη γεωστρατηγική θέση της χώρας. Είμαστε μια όαση σταθερότητας στην περιοχή, με έναν ομοιογενή λαό και έναν μοναδικό τρόπο ζωής. Είμαστε μέλος ενός ισχυρού κλαμπ που λέγεται Ευρώπη, της –παρά την κρίση– ισχυρότερης παγκόσμιας ένωσης. Είμαστε ένας φιλόξενος, εργατικός και σε μεγάλο βαθμό εκπαιδευμένος λαός, με δημιουργικότητα. Εχουμε το καλύτερο κλίμα, το πλουσιότερο πολιτιστικό απόθεμα. Πόσο δύσκολο είναι να καθίσουμε και να συλλάβουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο;».
Για τον ίδιο αυτό το όραμα είναι ξεκάθαρο. «Η Ελλάδα πρέπει να γίνει ηγέτης στην παροχή υπηρεσιών. Να γίνει ιδανική χώρα να ζει ο Ελληνας και ο ξένος μόνιμα ή προσωρινά». Χρειάζεται συνολική αλλαγή νοοτροπίας, ξεκινώντας φυσικά από την Παιδεία. «Σε μια χώρα, για παράδειγμα, που θα ήθελε να γίνει ηγέτης στις υπηρεσίες, θα έπρεπε να καλλιεργείται τουριστική συνείδηση από το δημοτικό, να δημιουργηθούν και ανώτατες σχολές, όχι μόνο στο πεδίο των τουριστικών επαγγελμάτων, αλλά και σε συναφείς τομείς. Ξέρετε ότι ένας καλός ζαχαροπλάστης, επιπέδου Γάλλου πατισιέ, βγάζει σήμερα στην Ελλάδα 2.000 ευρώ καθαρά; Κι όμως δεν υπάρχουν. Βγαίνουν ατέλειωτοι μηχανικοί, χωρίς να έχουμε κατασκευή να τους απορροφήσει».
Κανείς όμως δεν φαίνεται πρόθυμος να αναλάβει το όποιο πολιτικό ρίσκο και να χαράξει αυτή την πορεία. «Ο λόγος είναι η βραχυπρόθεσμη προσέγγιση του Ελληνα, που θέλει να βλέπει το άμεσο και όχι το μεσομακροπρόθεσμο, καθώς και η ιστορική μας αδυναμία να δούμε το προσωπικό όφελος μέσα από την κοινή ευκαιρία για το γενικότερο καλό, το λεγόμενο win win. Δεν καταλαβαίνουμε ότι, κλέβοντας τον ΦΠΑ, κάνουμε ζημιά στον εαυτό μας. Αν δεν καταφέρουμε να τα αλλάξουμε αυτά, δεν μπορεί να λειτουργήσει η χώρα. Και δυστυχώς πρέπει να πούμε ότι η πνευματική και οικονομική ελίτ δεν βοηθήσαμε όσο θα έπρεπε προς αυτή την κατεύθυνση. Εχουμε κι εμείς ευθύνη». Τα πάντα «ρίχνονται» στους δανειστές. «Ομως το όραμα γεννιέται από τον λαό και ανήκει στον λαό, δεν ανήκει στους δανειστές. Είναι δικό μας θέμα και των επόμενων γενεών».
Αν έπρεπε να ξεχωρίσει κάποιο από τα θετικά των τελευταίων πέντε χρόνων είναι ότι ο κόσμος έχει γίνει σοφότερος. «Από τη φάση της άρνησης περνάς στον συμβιβασμό και μετά στη λύση. Ετσι δεν γίνεται σε μια αρρώστια; Μια αρρώστια χωρίς εύκολο φάρμακο που το παίρνεις και γίνεσαι καλά. Τώρα χρειάζεται να έρθει κάποιος να συμβάλει να δημιουργηθεί το όραμα και να συλλάβει τον χάρτη υλοποίησης. Είναι τεράστια ευκαιρία να αρχίσουμε να χτίζουμε και να καταλάβουμε όλοι ότι πρέπει να επιλέγουμε αυτούς που μας διοικούν με βάση ποιος μπορεί να το υλοποιήσει αποτελεσματικότερα».
Χανόμαστε σε διάφορα μικρά και χάνουμε τη μεγάλη εικόνα
Πριν από λίγες ημέρες, επιστρέφοντας από την Αφυτο της Χαλκιδικής, κάναμε με την παρέα μου μία μικρή παράκαμψη. Είναι δύσκολο να βρίσκεσαι τόσο κοντά στο Sani Resort και να μην περάσεις από εκεί έστω για μια βόλτα. Προσπαθώ να φανταστώ πώς ήταν η περιοχή το ’60, όταν ο πατέρας τού Ανδρέα Ανδρεάδη, Αναστάσιος, με τον θείο του Λεωνίδα Ζησιάδη, που ασχολούνταν με τις κατασκευές, αποφάσισαν να αγοράσουν την έκταση στην Κασσάνδρα. «Ηταν από τους πρώτους που είδαν τις δυνατότητές της», λέει σήμερα στην «Κ» ο κ. Ανδρεάδης που μαζί με τον αδερφό του Σταύρο έχουν αναλάβει τα ηνία του ομίλου.
«Εκείνη την εποχή η Ελλάδα είχε δεν είχε 50.000 τουρίστες. Δεν υπήρχε τουρισμός παραλίας. Τα ακριβά χωράφια ήταν τα επάνω. Αυτά έδιναν οι πατεράδες στους γιους, αφήνοντας τα χωράφια κοντά στη θάλασσα, τις “αμμούδες”, στις κόρες για προίκα. Δεν ήξεραν ότι κάποτε θα γίνονταν πλούσιοι οι “κάτω”», σχολιάζει.
«Λίγα χρόνια πριν πεθάνει, το ’93, τον είχα ρωτήσει “πώς και είδες την προοπτική εκείνης της περιοχής;”. Δεν ήταν μικρή επένδυση, τα λεφτά ήταν αρκετά και οι υποδομές απούσες. Να φανταστείτε ότι μέχρι το ’65 η περιοχή είχε ελονοσία, δεν υπήρχε ψυχή. “Είδα”, μου λέει, “αυτό το μαγικό μέρος και σκέφτηκα ότι στη Μεσόγειο, γενικά στην Ευρώπη, ο κόσμος θα αυξάνεται διαρκώς και η αξία τέτοιων περιοχών που σπανίζουν θα μεγαλώνει διαρκώς”. Είδε με άλλα λόγια τη μεγάλη εικόνα. Αυτό πρέπει να συμβεί και στη χώρα. Χανόμαστε στα διάφορα μικρά και χάνουμε ευκαιρίες και τη μεγάλη εικόνα. Ηταν μεγάλο μάθημα για μένα».
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Αναστάσιος Ανδρεάδης επένδυε στη Σάνη ό,τι περίσσευε από τη δουλειά του. Ο Ανδρέας ασχολήθηκε με την επιχείρηση το ’81 ολοκληρώνοντας στρατό και διδακτορικό. «Τότε ξεκίνησε το Sani Beach, τη μεγάλη μονάδα, η οποία είχε ολοκληρωθεί σαν σκελετός αλλά είχε εγκαταλειφθεί για ένα διάστημα. Οταν βλέπει κανείς τώρα το Sani Resort, δεν φαντάζεται ότι περάσαμε διά πυρός και σιδήρου. Αλλά είμαστε πολύ περήφανοι γι’ αυτό που έχουμε δημιουργήσει».
Τον περασμένο Ιανουάριο, οι ΣΑΝΗ Α.Ε. και Ikos Α.Ε. ανακοίνωσαν τη συμφωνία συνένωσής τους σε έναν όμιλο, ένα «χρυσό» deal στον χώρο του τουρισμού. Πρόεδρος του νέου ομίλου είναι ο Σταύρος Ανδρεάδης, ενώ καθήκοντα διευθύνοντος συμβούλου έχουν ο Ανδρέας Ανδρεάδης και ο Mathieu Guillemin. «Εχουμε ένα μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα με τη Σάνη και την Ikos, 50 εκατ. ευρώ μόνο για φέτος. Πιστεύουμε στην Ελλάδα και το αποδεικνύουμε με τις επενδύσεις. Κανείς πρέπει να δείχνει στην πράξη αν πιστεύει στο όραμα για τη χώρα. Οχι μόνο λόγια…».
Δεν εκμεταλλευθήκαμε την ευκαιρία της Ολυμπιάδας του 2004
Στα μέσα Αυγούστου, ακόμα δεν είχε «κάτσει» η μπίλια σχετικά με τα επίπεδα που κινήθηκε φέτος ο τουρισμός. Ωστόσο όλα δείχνουν ότι οι συνολικές αφίξεις τουριστών αναμένεται να φθάσουν στα 25 εκατ. φέτος, έναντι 23,6 εκατ. το 2015 (αύξηση 6%), σημειώνοντας ακόμη ένα ρεκόρ.
«Ο Ιούλιος πήγε καλά και ο Αύγουστος φαίνεται ότι πάει ακόμα καλύτερα», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ Ανδρέας Ανδρεάδης. «Επειδή πέρυσι ο οδικός τουρισμός είχε σημειώσει πτώση 14% τον Αύγουστο σε σχέση με το 2014 λόγω capital controls, πιστεύω ότι φέτος θα δούμε τον Αύγουστο ένα αρκετά μεγάλο συν. Αρα ο στόχος που είχαμε βάλει από τον Φεβρουάριο σε αφίξεις +6% φαίνεται εφικτός». Φυσικά το θέμα είναι τα έσοδα. «Το στοίχημα από τον πρωθυπουργό είναι στα έσοδα όχι στα κεφάλια. Το θέμα είναι να γυρίσει το ΑΕΠ θετικά και για να συμβεί αυτό πρέπει ο τουρισμός να έχει θετικό πρόσημο (σ.σ.: ο τουρισμός αντιστοιχεί στο 25% του ΑΕΠ). Θέλω να πιστεύω ότι τελικά και τα έσοδα θα είναι θετικά, απλώς δεν θα είναι τόσο θετικά όσο οι αφίξεις. Πρέπει να περιμένουμε. Λόγω των παγκόσμιων δεδομένων ο κόσμος είναι πιο προσεκτικός γενικά, υπάρχει μεγάλη ανασφάλεια». Η κατανάλωση ανά διανυκτέρευση πάντως στην Ελλάδα παραμένει κατά μέσον όρο υψηλότερη από την ανταγωνίστρια Ισπανία. Ο δείκτης όμως παρουσιάζει υποχώρηση, καθώς τα τελευταία χρόνια έχουμε πολλούς επισκέπτες από την Τουρκία και τα Βαλκάνια, που μένουν λιγότερες ημέρες στη χώρα μας, ρίχνοντας τη μέση συνολική κατανάλωση.
Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα μικρό, ή μάλλον μεγάλο, θαύμα. «Σκεφτείτε όλα αυτά που μεσολάβησαν. Τρομοκρατία, capital controls, Brexit, προσφυγικό, πραξικόπημα στην Τουρκία. Σκεφτείτε αν η χώρα είχε κάνει κάποια βήματα πού θα ήμασταν», λέει ο κ. Ανδρεάδης. Ο ίδιος για παράδειγμα κρίνει αυστηρά τα «ήξεις αφήξεις» των κυβερνήσεων σε ό,τι αφορά την επιβολή κυρώσεων στα καταστήματα που δεν κόβουν αποδείξεις. «Δεν μπορείς τη μια στιγμή να αποφασίζεις το κλείσιμο επιχειρήσεων που δεν κόβουν απόδειξη, μετά να καταργείς το κλείσιμο, θεσπίζοντας ένα κωμικό πρόστιμο και τώρα να τρέχεις έντρομος να τις ξανακλείνεις. Ο καταστηματάρχης αυτό φοβάται, μην κλείσει δύο μέρες. Αν αυτό είχε κρατηθεί από την αρχή, θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα σήμερα. Αυτά τα μπρος πίσω κοστίζουν».
Ο ίδιος είχε ταχθεί υπέρ του μέτρου, όπως επίσης και της επιβολής φόρου στις γκρίζες μισθώσεις, τύπου airbnb. «Το κράτος χάνει 270 εκατ. ευρώ γιατί εδώ και ένα χρόνο δεν περνάει τη σχετική νομοθεσία. Να μπει φόρος στη συναλλαγή όπως πληρώνει ένα ξενοδοχείο ΦΠΑ και να δημιουργηθεί ειδικό μητρώο, ώστε να φορολογείται ως έσοδο ενοικίου μέσω της φορολογικής δήλωσης. Η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων ετοιμάζει το νομοθετικό πλαίσιο, αλλά χάσαμε ένα χρόνο. Εάν είχαν συμβεί αυτά δεν θα χρειαζόταν το κράτος να ανεβάσει τον ΦΠΑ τόσο πολύ σε σχέση με τους ανταγωνιστές μας. Θα υπήρχε μείωση του ΦΠΑ και αποφυγή του τέλους διανυκτέρευσης γιατί όλα αυτά είναι συνδεδεμένα με τα έσοδα. Γι’ αυτό έχουμε τόση αγωνία να δούμε πού θα κινηθούν τα έσοδα, ώστε να κατέβει κάποια στιγμή η φορολογία. Γιατί μακροπρόθεσμα, τόσο υψηλή φορολογία θα “κάτσει” τον τουρισμό. Δεν θα δεχθεί ο Γερμανός να πληρώνει για πολλά χρόνια ακόμα τόσο παραπάνω. Οι λύσεις υπάρχουν, αλλά θεωρούν ότι έχουν πολιτικό κόστος, που κατά τη γνώμη μου δεν έχουν, γιατί ο κόσμος, μετά όλα όσα έχουν συμβεί, πλέον καταλαβαίνει».
Φορολογική δικαιοσύνη
Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι δεν απορρίπτει το airbnb. «Είναι μια παγκόσμια τάση και δεν θα σταματήσει. Ερχεται να καλύψει μια ανάγκη, τη δυνατότητα κάποιου να νοικιάσει το σπίτι ή ένα δωμάτιό του. Απλά πρέπει να υπάρχει δικαιοσύνη, συμμετρία στο θέμα της φορολογίας. Η εξέλιξη πάντως βοηθάει το ΑΕΠ της χώρας, μεγαλώνει την πίτα, βοηθάει τις αεροπορικές συνδέσεις. Δεν πρέπει να το βλέπουμε εχθρικά».
Ενα εργαλείο χαρακτηρίζει και το πολυσυζητημένο all inclusive. «Είναι κι αυτό μια ανάγκη του καταναλωτή, η παροχή πολλών υπηρεσιών σε ένα πακέτο. Εχει πολλές διαβαθμίσεις. Πρέπει η Ελλάδα όμως να το κατευθύνει σε αμιγώς τοπικά προϊόντα και επίσης να εντάξει εστιατόρια και άλλες τοπικές επιχειρήσεις και εκτός των ξενοδοχείων στην προσφορά». Οπως λέει ο κ. Ανδρεάδης, με αυτό τον τρόπο ενισχύεις την τοπική κοινωνία ενώ βελτιώνεις τη συνολική εμπειρία του επισκέπτη.
Τελειώνοντας το γεύμα μας, για μια στιγμή απορροφηθήκαμε από την εικόνα έξω από τη μεγάλη τζαμαρία. «Εχουμε άπειρες δυνατότητες», είπε τότε. «Η Αθήνα για παράδειγμα έχει τεράστια δυναμική. Δεν εκμεταλλευτήκαμε όπως έπρεπε τους Ολυμπιακούς Αγώνες, έπεσε μετά η κρίση, χάσαμε την ευκαιρία. Αλλά οι δυνατότητες είναι απεριόριστες. Δεν χρειάζεται παρά να δει κανείς το παραλιακό μέτωπο, από το ΚΠΙΣΝ, στο Ελληνικό, στον Αστέρα, στο Λαγονήσι. Είναι κάτι που δεν έχει καμία πρωτεύουσα στην Ευρώπη, ένας ανεκτίμητος θησαυρός από τον οποίο θα μπορούσε να ζει όλη η Αθήνα. Αυτό είναι το μέλλον της Αθήνας, αν αξιοποιηθεί σωστά η πόλη θα είναι πάμπλουτη. Βλέπω την πόλη στρωμένη χαρτονομίσματα, αλλά δυστυχώς είμαστε πολύ απασχολημένοι να μαλώνουμε μεταξύ μας για να σκύψουμε να τα μαζέψουμε».
Η συνάντηση
Συναντηθήκαμε λίγο πριν πάρει το αεροπλάνο για Θεσσαλονίκη. Βρέθηκε για λίγες ημέρες στην Αθήνα για υποχρεώσεις του ΣΕΤΕ. Ο Αύγουστος είναι ο πιο «δύσκολος» μήνας για το ξενοδοχείο. Πολύς ο κόσμος, πολλές οι υποχρεώσεις. Τσιμπήσαμε κάτι ελαφρύ στο εστιατόριο του Zonar’s. Ο κ. Ανδρεάδης απόλαυσε μια χωριάτικη σαλάτα με ντοματίνια, καππαρόφυλλα, ψημένο κουλούρι Θεσσαλονίκης και έξτρα βαλσαμικό ξίδι. Εγώ έπρεπε να έχω τον νου μου στη δουλειά, οπότε πήρα μόνο καφέ. Το μετάνιωσα γιατί δεν του άρεσε που έτρωγε μόνος. Τακτοποίησε εκείνος τον λογαριασμό. Δεν σήκωνε κουβέντα.
Καθημερινή
