Του Δρ. Ιωάννη Κρικώνη
Πριν από λίγα εικοσιτετράωρα, με μια μεγαλοπρεπή τελετή το Ξενοδοχείο του νησιού μας Rodos Palace, εορτάζοντας τα 45 χρόνια λειτουργίας του, τοποθέτησε σε περίοπτη θέση στον χώρο του ξενοδοχείου -και προσβάσιμη σε όλο το κοινό της Ρόδου-ένα μοναδικό μεταλλικό γλυπτό του Δράκου της Ρόδου, έργο του διάσημου Έλληνα γλύπτη Νίκου Γιώργου Παπουτσίδη, με το οποίο συμπληρώνεται, τουλάχιστον εικαστικά, ένα μεγάλο κομμάτι της μυθιστορίας του νησιού μας.
Η ιστορία του Δράκου, με την οποία είχε ασχοληθεί στο παρελθόν διεξοδικά ο Κ. Τσαλαχούρης με μια σειρά άρθρων στον τοπικό τύπο και απετέλεσε επίσης πηγή έμπνευσης για το Μεσαιωνικό Φεστιβάλ που διοργανώνει κάθε χρόνο το Μεσαιωνικό Ρόδο, παραμένει μια σχετικά άγνωστη ιστορία για το ευρύ κοινό του νησιού μας.
Σύμφωνα με το αφήγημα, την περίοδο της Ιπποτοκρατίας, στην περιοχή που εδράζει σήμερα το Rodos Palace, κάνει την εμφάνισή του ένα τέρας (1342), το οποίο αρχικά κατασπαράσσει ζώα αλλά κατόπιν επιτίθεται και σε ανθρώπους ενώ στο τέλος σκοτώνει και Ιππότες.
Ενώ ο Μέγας Μάγιστρος διατάσσει τους Ιππότες να μην αναμετρηθούν με τον “Δράκο”, ένα νεαρός Ιππότης, ο Dieudonne de Gozon, παρακούει τις εντολές και, αφού εξασκείται με ένα ομοίωμα δράκου στην πατρίδα του τη Γαλλία, επιστρέφει στη Ρόδο και φονεύει τον Δράκο, κερδίζοντας την αγάπη του λαού και τον θαυμασμό από τους άλλους Ιππότες, προκαλώντας όμως παράλληλα και την οργή του Μεγάλου Μάγιστρου ο οποίος και τον φυλακίζει για την ανυπακοή του.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Dieudonne de Gozon -υπαρκτό πρόσωπο- θα γίνει ο ίδιος Μέγας Μάγιστρος στη Ρόδο (1346-1353) και θα μείνει στην Ιστορία του Τάγματος ως ικανός ηγήτορας, λόγω των στρατιωτικών και διοικητικών του ικανοτήτων.
Η ιστορία αυτή ίσως να είχε μείνει άγνωστη, εάν δεν την συμπεριελάμβανε (κατέγραψε ή επινόησε ή παρερμήνευσε) ο Giacomo Bosio (1544-1627) στο έργο του Dell’istoria della Sacra Religione, Giovanni di Santo dell’illustrissima milizia Gierosolimitano, στο οποίο καταγράφει την “επίσημη” ιστορία του Τάγματος των Ιωαννιτών, και το οποίο ολοκληρώθηκε γύρω στο 1621, δηλαδή περίπου 3 αιώνες μετά από το περιστατικό της δρακοφονίας. Το γεγονός ότι υπάρχει μια απόσταση τριακοσίων χρόνων ανάμεσα σε «συμβάν» και καταγραφή δημιουργεί προβληματισμό μεν αλλά σε καμία περίπτωση δεν δύναται να οδηγήσει στην απόρριψη ενός κάποιου συμβάντος.
Ο Giacomo Bosio θεωρείται δε αρκετά σοβαρός συγγραφέας, ώστε να θεωρείται το αφήγημα του απλή μυθοπλασία.
Ποιες όμως είναι οι ιστορίες πίσω από την ιστορία; Σε ποια εποχή γράφει ο Giacomo Bosio;
Στη Γαλλία, αλλά και γενικότερα στον Δυτικό κόσμο, η σύγκρουση ανάμεσα στην Καθολική Εκκλησία και τους μεταρρυθμιστές (προτεστάντες) έχει λάβει την αγριότερη της μορφή με τους Θρησκευτικούς Πολέμους, οι οποίοι θα κοστίσουν τη ζωή σε εκατομμύρια Ευρωπαίους, ενώ την ίδια στιγμή το ιπποτικό ιδεώδες έχει πλέον πεθάνει.
Στη νοτιοανατολική Ευρώπη ένας δυτικός συνασπισμός κέρδισε μια νίκη επί του οθωμανικού στόλου στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571). Ήταν ένα εντυπωσιακό, αν και περισσότερο συμβολικό, πλήγμα στην εικόνα του αήττητου των Οθωμανών, οι οποίοι επανακάμπτουν γρήγορα και φαίνεται να απειλούν και πάλι τον δυτικό κόσμο.
Το αφήγημα του δράκου της Ρόδου, ως μια περισσότερο συμβολική ιστορία, έρχεται λοιπόν να τονώσει την πληγωμένη υπερηφάνεια των πιστών της Καθολικής Εκκλησίας, να αναπτερώσει το ηθικό του δυτικού κόσμου και να διασώσει τη φήμη ή τη μνήμη των παλιών ιπποτών. Είναι σε μεγάλο βαθμό μια απάντηση στο έργο Δον Κιχώτης το οποίο έχει εκδοθεί λίγα χρόνια πριν (1615).
Μέχρι εδώ όλα βρίσκουν μια ικανοποιητική εξήγηση και δύνανται να ερμηνεύσουν αυτήν την όμορφη αλλά μεταφυσική αφήγηση. Βέβαια υπάρχει μια μικρή ιστορική ασυνέχεια στην καταγραφή. Αν ο Dieudonne de Gozon το 1342 είναι νεαρός ιππότης, πώς πεθαίνει γέρος το 1353; Και πώς ήταν δυνατόν να υπερκεράσει παλαιότερους και εμπειρότερους ιππότες για το χρίσμα του Μεγάλου Μαγίστρου; Είναι δυνατόν ο Giacomo Bosio να παραβλέπει την αντίφαση;
Ας υποθέσουμε ότι το όλο αφήγημα είναι προϊόν φαντασίας και ότι ο Dieudonne de Gozon δεν υπήρξε ποτέ Δρακοφονιάς. Επίσης, το 1621 δεν είναι ένα εύκολο έτος για να διηγείσαι ιστορίες με δράκους. Γιατί επιλέγεται το συγκεκριμένο άτομο ως πρωταγωνιστής της Ιστορίας;
Ο Dieudonne de Gozon, ακόμη και αν δεν είναι ο ίδιος Δρακοφονιάς, κατάγεται από μια περιοχή στην οποία έλαβε χώρα μια “ιστορική” δρακοφονία. Σύμφωνα με τον μύθο, η Μάρθα -αδελφή του αναστάντος Λαζάρου- καταφεύγει στη Νότια Γαλλία στην περιοχή που ονομάζεται σήμερα Ταρασκόν και απαλλάσσει την περιοχή από ένα τέρας το οποίο είχε το ίδιο όνομα (Tarasque). Η Αγία Μάρθα βρήκε το θηρίο, το γοήτευσε με ύμνους και προσευχές και το οδήγησε στην πόλη. Οι άνθρωποι του επιτέθηκαν. Το τέρας δεν πρόβαλε αντίσταση και σκοτώθηκε εκεί. Στη συνέχεια, η Μάρθα κήρυξε στην πόλη και οδήγησε πολλούς κατοίκους στον Χριστιανισμό. Το γεγονός αυτό εορτάζεται μέχρι σήμερα στην περιοχή με ομοιώματα δράκου και σχετικές αναπαραστάσεις.
Ο πατρογονικός πύργος του Dieudonne de Gozon (Λανγκντόκ-Ρουσιγιόν), ο οποίος υφίσταται μέχρι σήμερα, απέχει λίγες μόνο ώρες από την Ταρασκόν. Με αναγωγικό έμμεσο τρόπο ο Bosio συνδέει την οικογένεια με το συμβάν και με τη γένεση του Χριστιανισμού στην Γαλλία. Αλλά και άλλοι ηγήτορες του Τάγματος συνδέονται με την συγκεκριμένη περιοχή. Γιατί να επιλεγεί ο Dieudonne de Gozon;
Ας γυρίσουμε στο “συμβάν” και στο παρελκόμενο αφήγημα. Ο Dieudonne de Gozon σκοτώνοντας τον Δράκο αφαιρεί από το κρανίο του μια πέτρα, η οποία είναι ταυτόχρονα θεραπευτική αλλά και δηλητηριώδης. Την πέτρα αυτή θα την στείλει στο πατρικό του και θα παραμείνει εκεί μέχρι την καταστροφή του οικογενειακού πύργου οπότε και χάνεται.
Η πέτρα αυτή “υπάρχει” την περίοδο που ο Giacomo Bosio γράφει την ιστορία του και θα πάρει μεγάλες διαστάσεις στην μυστικιστική δυτική παράδοση (Occult Sciences: The Philosophy of Magic, Eusèbe Salverte, Anthony Todd Thomson, 1829 – The Broad Stone of Honour, The True Sense and Practice of Chivalry, 1822, Kenelm Henry Digby – Dragon’s Blood & Willow Bark: The Mysteries of Medieval Medicine,Toni Mount).
Είναι λοιπόν η όλη διήγηση μια μυστικιστική αναφορά δυτικού τύπου;
Ας υπενθυμίσουμε ότι οι Ιωαννίτες Ιππότες είναι πριν από όλα Νοσοκόμοι, δηλαδή θεραπευτές και μετά στρατιώτες και μοναχοί. Την εποχή που γράφει ο Bosio, εκτός των θρησκευτικών πολέμων, διεξάγεται και ένας άλλος “πόλεμος” επιστημονικού χαρακτήρα. Είναι η μάχη στη Φαρμακολογία ανάμεσα σε εκείνους οι οποίοι επιμένουν στη Βοτανολογία και εκείνους οι οποίοι ανακαλύπτουν τις ιδιότητες των ανόργανων χημικών ενώσεων.
«Σταδιακά παρουσιάστηκαν νέες αντιλήψεις για τη χημεία και αντί των άκαρπων αναζητήσεων της φιλοσοφικής λίθου και των ελιξιρίων της ζωής, ήδη από τον 15ο μέχρι τον 17ο αιώνα άρχισε η έρευνα της επίδρασης νέων ανόργανων χημικών ενώσεων επί του πάσχοντος οργανισμού, που βοήθησε στην εξέλιξη της γενικής χημείας» (Ελένη Σκαλτσά, Ιστορία της Φαρμακευτικής).
Στην Ιστορία των Επιστημών, η σύγκρουση αυτή θα μείνει ως “η διαμάχη του αντιμονίου” και υπήρξε η σύγκρουση ανάμεσα στον Παράκελσο και τους μαθητές του και των οπαδών της βοτανικής θεραπείας.
Η μάχη αυτή δεν έχει μόνο επιστημονικά αλλά και φιλοσοφικά και θεολογικά χαρακτηριστικά. Υπήρξε η αρχή της παρακμής του μεσαιωνικού τρόπου σκέψης και οδήγησε σε κατάρρευση θεσμών και επαγγελματικών ομάδων. Δεν ήταν μια διαμάχη μεταξύ ειδικών αλλά μια σύγκρουση κοινωνική, η οποία είχε ως αποτέλεσμα συλλήψεις, φυλακίσεις και εκτελέσεις. Συνδέεται με την γέννηση των σύγχρονων Επιστημών και την κατάρρευση του κύρους της καθολικής Εκκλησίας στις Επιστήμες. Μάλιστα μεταξύ των Ιατρικών Σχολών Παρισίων και Montpellier (υποστηρικτές του αντιμονίου) ξέσπασε έντονη φιλονικία για τη χρήση του αντιμονίου.
Και πού βρίσκεται το Montpellier; Ανάμεσα στον πύργο των de Gozon και στο Ταρασκόν!
Η διαμάχη μεταξύ οπαδών και κατηγόρων του αντιμονίου κράτησε 100 χρόνια και τελείωσε περίπου το 1660 με την νίκη των οπαδών του Παράκελσου.
Τι σχέση έχουν όμως όλα αυτά με την ιστορία μας; Το μυστικό βρίσκεται στο όνομα του ήρωα!
Dieudonne μεταφράζεται στα ελληνικά Θεόδοτος αλλά λίγο περιγραφικότερα σημαίνει “δώρο Θεού”. Ο Παράκελσος περιγράφει τα φάρμακα και τις θεραπείες ως δώρο θεού. Άρα φάρμακο και Dieudonne ταυτίζονται μεταφορικά. Τα ίδια φάρμακα, σύμφωνα με τον Παράκελσο, δύνανται να είναι θεραπευτικά ή δηλητήρια (φάρμακο ή φαρμάκι), όπως και η πέτρα που βγάζει ο ιππότης από τον δράκο.
Τι είναι όμως ο Δράκος;
«Ο δράκος είναι το αντιμόνιο που συνδέεται με το σίδερο…» αναφέρει το μνημειώδες έργο “Histoire de la Philosophie Ηermetique” του 1742, ένα σπανιότατο βιβλίο το οποίο αναλύει την Αλχημεία και δεν ασχολείται με τον Δράκο της Ρόδου ή τους ιππότες. Η δρακοφονία αποκτά τελείως διαφορετικό νόημα.
Θεραπεία (Dieudonne) δύναται να δοθεί μόνο με την κάθαρση του αντιμονίου (πέτρα) από τα άλλα μέταλλα (δράκος).
Συνδέοντας τα παραπάνω, διαπιστώνουμε ότι είναι πιθανόν ο Bosio να χρησιμοποιεί ένα κάποιο συμβάν του παρελθόντος για να στείλει ένα κρυπτογραφημένο μήνυμα ότι στην εξελισσόμενη την εποχή εκείνη διαμάχη του αντιμονίου, το Τάγμα των Ιωαννιτών με μια φαρμακευτική πείρα αιώνων υιοθετεί την άποψη του Παράκελσου, κάτι αδύνατο να ειπωθεί ανοιχτά, λόγω του γεγονότος ότι ο Παράκελσος είναι φανατικά αντικαθολικός.
Ατενίζοντας το όμορφο άγαλμα, δώρο της οικογένειας Καμπουράκη στον ροδιακό λαό, κάποιοι από μας ίσως αναπολήσουν παλιές ρομαντικές ιστορίες με δράκους και ιππότες. Κάποιοι άλλοι όμως θα αποτίσουν φόρο τιμής στους πρωτοπόρους της Επιστήμης οι οποίοι έπρεπε να παλέψουν με άλλα θηρία για την απελευθέρωση της Ανθρωπότητας από τα δεσμά του σκότους.
