O εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και αναλυτής του ΑΝΤ1, κ. Κωνσταντίνος Φίλης, μίλησε στην «δημοκρατική» για την κατάσταση, όπως αυτή εξελίσσεται στο Αφγανιστάν, όπου οι Ταλιμπάν έχουν πάρει τον έλεγχο της χώρας, για την αντίδραση των ΗΠΑ, τον Αμερικανό Πρόεδρο αλλά και τα νέα δεδομένα, όπως διαμορφώνονται στην διεθνή πολιτική σκακιέρα. «Ό,τι συνέβη στο Αφγανιστάν, προφανώς και δεν περιποιεί τιμή στη Δύση και στις ΗΠΑ. Αυτό που έχει αξία τώρα είναι το πώς θα γίνει η αναδιάταξη του χάρτη…» αναφέρει μεταξύ άλλων.
• Κύριε Φίλη, να σας ζητήσω ένα πρώτο σχόλιο για τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν. Γράψατε πρόσφατα ότι η Ουάσιγκτον βρισκόταν σε συνομιλίες με τους Ταλιμπάν εδώ και καιρό και μάλιστα τον Φεβρουάριο του 2020 είχε προβεί μαζί τους στη συμφωνία της Ντόχα, προφανώς αντιλαμβανόμενη ότι το μοντέλο της φιλοδυτικής κυβέρνησης του Αφγανιστάν δεν «περπατούσε». Τι συνέβη τελικά κι έχασε το παιχνίδι η Αμερική;
Δεν είμαι σίγουρος ότι η ανάγνωση που κάνουν οι Αμερικανοί στην υπόθεση, είναι ανάλογη αυτής που γίνεται από πολλούς, εκτός ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί προετοίμαζαν την αποχώρησή τους από το Αφγανιστάν εδώ και καιρό. Για μια σειρά από λόγους, αυτή δεν είχε καταστεί δυνατή και θεωρώ ότι για τους Αμερικανούς, μπορεί να υπάρχει ένα πλήγμα στο κύρος τους (αυτό είναι αδιαμφισβήτητο) και στην αξιοπιστία τους, αλλά από εκεί και πέρα, βγαίνουν από μία κατάσταση στην οποία είχαν ‘αυτοπαγιδευτεί’ τα τελευταία είκοσι χρόνια που κινδύνευε να γίνει μια ατέρμονη διαδικασία, που δεν θα οδηγούσε κάπου. Ήταν δηλαδή μια χαμένη υπόθεση. Με αυτό τον τρόπο, οι Αμερικανοί, ναι μεν αντιλαμβάνονται ότι αυτό θα είναι κάτι βραχυπρόθεσμο, ενώ μακροπρόθεσμα, θα τους ωφελήσει –τουλάχιστον αυτή δείχνει να είναι η δική τους θεώρηση και πώς το αντιλαμβάνονται. Θεωρούν ότι πρέπει να εστιάσουν αλλού την προσοχή τους, όπως είναι η περιοχή του Ειρηνικού και η ανάσχεση της Κίνας. Το να διατηρούν στρατεύματα και να δίνουν δισεκατομμύρια δολάρια όλα αυτά τα τελευταία χρόνια, στο Αφγανιστάν, όπου δεν διακυβεύεται κάποιο άμεσο αμερικανικό συμφέρον, θεωρούν ότι ήταν μια κατάσταση που έπρεπε να αλλάξει. Το ό,τι δεν διακυβεύεται κάποιο άμεσο αμερικανικό συμφέρον εννοώ το εξής: οι Αμερικανοί πήγαν στο Αφγανιστάν (υποτίθεται) με σκοπό να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο της τρομοκρατίας και να εξουδετερώσουν την Αλ Κάιντα. Από την στιγμή που αντιμετωπίστηκαν οι θύλακες της Αλ Κάιντα –αν και δεν εξουδετερώθηκαν, απλώς άλλαξαν ονομασία και μετακινήθηκαν προς τη Μέση Ανατολή- οι Αμερικανοί δεν είχαν πρακτικά, λόγο να παραμένουν εκεί.
• Πώς είδατε την τοποθέτηση του Αμερικανού Προέδρου Τζο Μπάιντεν από την πρώτη στιγμή;
Κοιτάξτε, ο Μπάιντεν για την προσωπικότητά του, ήταν αρκετά κυνικός. Βέβαια, όταν είσαι ισχυρός, μπορείς να είσαι και κυνικός. Αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν μας έχει συνηθίσει σε τέτοιο κυνισμό. Ο ίδιος αυτό το οποίο λέει είναι ότι δεν θα ήθελε να αφήσει σε έναν τέταρτο Πρόεδρο την απόφαση απόσυρσης των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν –καθώς αυτή, είχε ληφθεί εδώ και καιρό. Ήταν ζήτημα χρόνου το να προχωρήσει. Για μένα, ο Μπάιντεν ελέγχεται για τον τρόπο που έγινε η απόσπαση. Θα μπορούσε να γίνει και διαφορετικά. Επιπλέον, παρά το γεγονός πως βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν, η απόσυρση των Αμερικανών αφήνει πίσω της, χάος.
Αυτό που μου έκανε πάντως εντύπωση, είναι η παραδοχή του Μπάιντεν ότι δεν περίμενε κάτι διαφορετικό από την στιγμή που οι Αμερικανοί θα έφευγαν από εκεί. (Το είπε στη συνέντευξή του στον Τζωρτζ Στεφανόπουλο). Επίσης, ό,τι συνέβη αποτελεί και μια πολύ μεγάλη αποτυχία των Μυστικών Υπηρεσιών. Διότι πριν από λίγες εβδομάδες, οι Μυστικές Υπηρεσίες έλεγαν ότι η Καμπούλ δεν θα πέσει άμεσα και αν επρόκειτο να πέσει θα ήταν σε ένα διάστημα τριών έως έξι μηνών. Και αυτό είδαμε ότι συνέβη εντός…. ολίγων ημερών και μάλιστα χωρίς να πέσει σφαίρα.
Συνολικά, ό,τι συνέβη στο Αφγανιστάν, προφανώς και δεν περιποιεί τιμή στη Δύση και στις ΗΠΑ. Προφανώς, δείχνει μια αποτυχία, αποδεικνύει ότι ο κόσμος μας αλλάζει ενώ οι Αμερικανοί δεν θέλουν πια να έχουν τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα και να γίνουν πιο επιλεκτικοί στις παρεμβάσεις τους.
• Πάντως αυτό που έγινε, ήταν απότομο και προσπαθούμε να δούμε πλέον ποιοι κερδίζουν το παιχνίδι σε αυτή την περιοχή. Όπως είπατε, αλλάζουν τα πράγματα, μπαίνουμε σε μια νέα εποχή, αναδεικνύονται νέες δυνάμεις. Ποιοι είναι τελικά αυτοί οι οποίοι κερδίζουν;
Πριν σας απαντήσω, επιτρέψτε μου να πω ότι οι Αμερικανοί εξακολουθούν να κρατούν -σε σημαντικό βαθμό- τα αποθέματα της Κεντρικής Τράπεζας στο Αφγανιστάν και μέσω του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Συνεπώς, εάν θέλουν να κάνουν δύσκολη την ζωή των Ταλιμπάν, μπορούν να το κάνουν. Και δεν θα είναι εύκολο για τους Ταλιμπάν με τις παράνομες δραστηριότητες να συνεχίσουν -ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι θα πάνε σε μια λογική εκμετάλλευσης των γαιών που έχει το Αφγανιστάν, δεν θα τους είναι εύκολο. Αυτό δεν γίνεται από τη μία στιγμή στην άλλη. Η οικονομία δεν μπορεί να στηριχθεί εύκολα –ακόμη και με τις δικές τους πρακτικές, διά του φόβου και διά της επιβολής.
Τώρα, ποιοι είναι οι κερδισμένοι: σε πρώτη φάση, προφανώς είναι το Πακιστάν που βγαίνει πάρα πολύ ενισχυμένο από αυτή την υπόθεση, αφού στήριζε τους Ταλιμπάν.
Η Κίνα επιχαίρει μεν, για το γεγονός πως οι Αμερικανοί εκτέθηκαν με αυτό τον τρόπο, αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι ήθελε τους Ταλιμπάν εκεί, αφού υπάρχουν τζιχαντιστικές ομάδες οι οποίες δρουν στα βόρεια της Κίνας (κυρίως στην περιοχή της Σινγκ Γιανγκ και όχι μόνον) οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν κάποιο κοινό σημείο επαφής. Απλά, η Κίνα έχει προσπαθήσει να βρει σημεία επαφής μαζί τους.
Από την άλλη, η Ρωσία, έχει ζητήματα ασφάλειας. Την απασχολεί η τζιχαντιστική τρομοκρατία, να μην βγει από τα όρια του Αφγανιστάν –αλλά προφανώς, σε πρώτη ανάγνωση μπορεί να θεωρηθεί ότι ωφελείται από το γεγονός πως οι Αμερικανοί χάνουν. Ωστόσο, δεν έχουν κάποιο άμεσο κέρδος αυτή τη στιγμή.
Και η Τουρκία είναι στις χώρες που ωφελούνται, λόγω του ό,τι έχει μια ισλαμική ταυτότητα (στην εξωτερική της πολιτική) θα λέγαμε ότι θα μπορούσε να συνεννοηθεί καλύτερα με τους Ταλιμπάν από ό,τι εάν στην ηγεσία της χώρας αυτής βρισκόταν κάποιος κοσμικός και όχι ο Ερντογάν.
Αυτό που έχει αξία τώρα είναι το πώς θα γίνει η αναδιάταξη του χάρτη: εάν οι Κινέζοι με τους Ρώσους και τους Τούρκους μπορούν να συνεννοηθούν και να αφήσουν εκτός τη Δύση.
• Είναι βεβαίως και το ανθρωπιστικό ζήτημα. Τι πρέπει να κάνουμε εμείς και τι μας ανησυχεί; Προς τα πού θα διοχετευτούν αυτοί οι άνθρωποι που φεύγουν από το Αφγανιστάν;
Είναι το κύριο ζήτημα αλλά είναι πρόωρο ακόμη να πούμε ότι θα έχουμε μεγάλες μεταναστευτικές ροές Αφγανών προς τη Δύση. Είναι ένα σενάριο που συγκεντρώνει σοβαρές πιθανότητες, δεδομένης της βιαιότητας του συστήματος των Ταλιμπάν. Ωστόσο, υπάρχουν ‘μαξιλάρια’ ασφαλείας για την Ευρώπη που είναι οι γειτονικές χώρες. Εάν όμως οι Αφγανοί τελικά καταφέρουν και φτάσουν στην Τουρκία όπου υπάρχουν σχεδόν μισό εκατομμύριο Αφγανών, τα πράγματα θα γίνουν δύσκολα για την Ευρώπη διότι η Τουρκία δεν θα τους κρατήσει. Από εκεί και πέρα, επειδή υπάρχουν Αφγανοί που έχουν συνεργαστεί με τους Ευρωπαίους, υπάρχουν άλλες ευάλωτες ομάδες, γυναίκες κ.λπ. η Ευρώπη θα πρέπει να έχει ένα πλάνο συντεταγμένης υποδομής Αφγανών ώστε η όποια υποδοχή γίνει, να είναι συντεταγμένη και να επιμεριστούν τα βάρη.
• Το γεγονός πως οι Ταλιμπάν αναλαμβάνουν τα ηνία στο Αφγανιστάν, είναι κάτι το οποίο πρέπει να ανησυχεί τη Δύση –προς το παρόν, γιατί δεν ξέρουμε εάν υπάρξει και διάχυση…
Δεν μπορεί να μην μας απασχολεί, γιατί είναι μια εξέλιξη πάρα πολύ αρνητική. Το να επανακάμπτει ένα τέτοιο σύστημα και μάλιστα με τέτοιο τρόπο. Από εκεί και πέρα, πρέπει να δούμε τι θα σημάνει αυτό για τον υπόλοιπο κόσμο και αν αυτή η δυναμική θα συνεχιστεί ή αν θα περιοριστεί στα στενά όρια του Αφγανιστάν. Και βέβαια, το τι θα σημάνει για οπαδούς ανάλογων αντιλήψεων με τους Ταλιμπάν. Είναι πολύ δύσκολο κανείς να προβλέψει τι θα μπορούσε να γίνει…
