Ο φετινός Νοέμβριος ξεκίνησε με τη μεγάλη Έκθεση για την ΚΑλΟ. Και κλείνει με τη διαμάχη γύρω από το κοινωνικό μέρισμα. Δύο σημαντικές πτυχές της πολιτικής της κυβέρνησης και του σχεδιασμού της. Αναδιανομή αφενός, αλλαγή παραγωγικού υποδείγματος αφετέρου. Άμεση απάντηση από τη μία μεριά, μακρόπνοη στρατηγική, που αρχίζει ήδη σήμερα, από την άλλη. Σε αυτό το πλαίσιο θα επιχειρήσουμε να εξετάσουμε, με κάποιες πρώτες σκέψεις, τη σημερινή κατάσταση της Κοινωνικής Οικονομίας στο Νότιο Αιγαίο, που είναι περιορισμένη και τις προοπτικές της. Ξεκινούμε με μία αρχική διαπίστωση και μια παραδοχή: Ο μαζικός τουρισμός, στον οποίο βασίζεται εν πολλοίς η οικονομία των νησιών μας, παρ’ όλη τη σημασία του για την ανάπτυξη των Νησιών αλλά και ολόκληρης της Χώρας, δεν μπορεί να αναπτύσσεται επ’ άπειρον, έχει όρια. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να προωθηθεί ένα νέο μοντέλο τουρισμού, που βασίζεται στην αειφορία, τη βιωσιμότητα και το σεβασμό στο φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Έχοντας αυτόν το σκοπό, μπορούμε να κινηθούμε προς τρεις κατευθύνσεις, με αρωγό τους φορείς της Κοινωνικής Οικονομίας. Πρώτον, προωθώντας συνέργειες μεταξύ πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα, για την παραγωγή και τη μεταποίηση των αγροτοδιατροφικών προϊόντων των νησιών μας και χρησιμοποιώντας τα ως σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα για μια νέα τουριστική ανάπτυξη. Τέτοια εγχειρήματα, που απαιτούν επενδύσεις μικρής κλίμακας σε συνδυασμό με τη χρήση της καινοτομίας και δημιουργούν νέες ολοκληρωμένες «αλυσίδες αξίας», αποτελούν ιδανικό πλαίσιο για την κοινωνική επιχειρηματικότητα, που στηρίζεται στην εντοπιότητα και τη μικρή κλίμακα. Δεύτερον, με τη σύνδεση του τουρισμού με τον πολιτισμό. Για το Νότιο Αιγαίο, που υπήρξε εδώ και αιώνες σταυροδρόμι πολιτισμών, το ζητούμενο είναι η ανάδειξη των διαφορετικών όψεων του τουριστικού προφίλ των νησιών μας. Γιατί πέρα από τους εμβληματικούς προορισμούς στη Ρόδο, την Πάτμο ή την Κω, διάσπαρτα σε όλα τα νησιά υπάρχουν μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς που διατρέχουν τέσσερεις και πλέον χιλιετίες, από την αρχαιότητα και το μεσαίωνα ως τη νεότερη εποχή. Και βεβαίως η πλούσια λαογραφική και ναυτική παράδοση, που εξακολουθούν να είναι ζωντανές έως τις μέρες μας. Στέκια, κοινωνικοί χώροι και εστίες πολιτισμού, καλλιτεχνικές ομάδες και σύλλογοι μπορούν να συμβάλουν προς αυτήν την κατεύθυνση της ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού, επιτελώντας παράλληλα ένα σημαντικό έργο για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς των νησιών μας, που αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο, ένα κοινό αγαθό, που πρέπει να προστατευθεί. Τρίτον, με αυτό το τελευταίο είναι εμφανές ότι η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία δε στοχεύει στο κέρδος ούτε (μόνο) στη βιωσιμότητα των φορέων της. Πρέπει να παράγει επίσης με τη δραστηριότητά της μια κοινωνική ωφέλεια σε οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο στις τοπικές κοινωνίες. Ένα μέρος του παραγόμενου προϊόντος της επιστρέφει σ’ αυτές. Είτε με τη μορφή της δημιουργίας αξιοπρεπών θέσεων εργασίας και τη συλλογική ωφέλεια των συμμετεχόντων στους φορείς είτε με την εξυπηρέτηση αναγκών τοπικού ή ευρύτερου χαρακτήρα, όπως με την προσφορά υπηρεσιών κοινωνικής προστασίας σε ευάλωτες ή ειδικές ομάδες του πληθυσμού. Χωρίς να υποκαθιστούν το κράτος στις υποχρεώσεις του, μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες ποιοτικής κοινωνικής αρωγής σε μια σειρά ομάδες του πληθυσμού, όπως ΑμεΑ, ηλικιωμένοι, παιδιά ή οικονομικοί μετανάστες και πρόσφυγες, που πρόσφατα έθεσαν σε δοκιμασία της κοινωνίες των νησιών μας και είναι ένα πρόβλημα που εξακολουθεί να μας προβληματίζει.
Συμπεράσματα
Δημοκρατία και ισότητα, αλληλεγγύη και συνεργασία, σεβασμός στον άνθρωπο και το περιβάλλον ορίζει ο νέος νόμος ως αρχές στις οποίες βασίζεται η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία. Είναι εφικτός ο στόχος της διαμόρφωσης μιας τέτοιας οικονομίας; Μπορεί να οδηγήσει το μοντέλο αυτό σε έναν νέος τύπο ανάπτυξης, που θα τον χαρακτηρίζει η δημοκρατική οργάνωση και η συνεργασία και όχι ο εξουθενωτικός και καταστροφικός ανταγωνισμός, η βιωσιμότητα και η αειφορία και όχι η καταστροφή και η απαξίωση του φυσικού περιβάλλοντος και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων; Αξίζει να δοκιμάσουμε. Και η Πολιτεία μπορεί, προσφέροντας εκπαίδευση και τεχνογνωσία και τα κατάλληλα υποστηρικτικά μέτρα, επενδύοντας στην κοινωνική καινοτομία να ενισχύσει τα νέα παραγωγικά εγχειρήματα, στην κατεύθυνση όχι μόνο της οικονομικής ανάκαμψης και της σταθερότητας ή την αποφυγή του καταστροφικού brain drain αλλά και με όραμα το σταδιακό μετασχηματισμό τη κοινωνίας μας προς την κατεύθυνση της δικαιοσύνης, της ευημερίας και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολλών.
***
Σημείωση: Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της «Εφημερίδας των Συντακτών» (http://www.efsyn.gr/) με την ευκαιρία της 1ης Έκθεσης για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα από 1-3 Νοεμβρίου 2017.
