Σε νέες -άκρως προκλητικές- δηλώσεις προχώρησε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, αφήνοντας μάλιστα ανοιχτό το ενδεχόμενο για μία κοινή προσφυγή Ελλάδας – Τουρκίας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης! Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας μίλησε στην εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», τονίζοντας ότι η Άγκυρα δεν είναι αντίθετη, από θέση αρχής, με το πνεύμα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και συμφωνεί με πολλές από τις προβλέψεις της που αντανακλώνται στο διεθνές εθιμικό δίκαιο.
Παρά τις αναφορές σε προσφυγή στη Χάγη, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας εμφανίζεται ιδιαίτερα προσεκτικός τόσο επειδή η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου όσο και επειδή η Αθήνα έχει διατυπώσει συγκεκριμένες επιφυλάξεις σε θέματα θαλασσίων οριοθετήσεων. Παράλληλα όμως ξεκαθαρίζει ότι το δικαίωμα των νησιών να έχουν θαλάσσιες ζώνες δεν είναι αυτόματο αλλά υπόκειται σε περιορισμούς με βάση τις ειδικές περιστάσεις και τη νομολογία. Δεν αποκλείει επίσης την αποστολή ερευνητικού σκάφους στην επίμαχη περιοχή οριοθέτησης Τουρκίας – Λιβύης δηλαδή κοντά στην Κρήτη ενώ τονίζει ότι οι προβλέψεις της Συνθήκης της Λωζάννης πρέπει να τηρηθούν επί τη βάσει της αμοιβαιότητας, καθώς η Συνθήκη αυτή συνιστά το θεμέλιο της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Προκλητικές δηλώσεις για νησιά και θαλάσσιες ζώνες
Αναφορικά με τα δικαιώματα των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες ο Τσαβούσογλου εμφανίζεται προκλητικός ισχυριζόμενος πως «τα δικαιώματα των νησιών σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι πρόκειται για ένα περιορισμένο και όχι αυτόματο δικαίωμα (entitlement) όταν μιλάμε για θαλάσσιες οριοθετήσεις. Δυστυχώς, η ελληνική ηγεσία και η κοινή γνώμη τείνει να παραγνωρίζει αυτόν τον θεμελιώδη κανόνα. Σε περίπτωση που τα νησιά βρίσκονται μακριά από την ηπειρωτική χώρα ή, με νομικούς όρους, βρίσκονται στη λάθος πλευρά της μέσης γραμμής μεταξύ ηπειρωτικών εδαφών, τότε αυτά τα νησιά μπορούν να αγνοηθούν στον καθορισμό της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ».
«Παρομοίως, αν το μήκος της ακτογραμμής των νησιών που αντικρίζουν τη σχετική περιοχή προς οριοθέτηση είναι ελάχιστο σε σχέση με τα υπόλοιπα ηπειρωτικά εδάφη, αυτά τα νησιά μπορούν να απολαύσουν μόνο δικαιώματα σε χωρικά ύδατα. Πολλοί σχετικοί παράγοντες και ειδικές περιστάσεις όπως η αναλογικότητα, η αρχή της μη καταπάτησης (non-encroachment), η εγγύτητα και η νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης πρέπει να συνυπολογίζονται στις θαλάσσιες οριοθετήσεις. Επομένως, το δικαίωμα και η οριοθέτηση δεν έχουν την ίδια σημασία», συμπληρώνει.
«Πώς θα περιμένατε ένα νησί 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που βρίσκεται δύο χιλιόμετρα μακριά από την Τουρκία και σε απόσταση 570 χιλιομέτρων από την ελληνική ηπειρωτική χώρα, να έχει υφαλοκρηπίδα ή ΑΟΖ 40.000 τετρ. χιλιομέτρων; Δεν νομίζω ότι κανείς πιστεύει ότι πρόκειται για δίκαιη οριοθέτηση. Αναφορικά με την UNCLOS, είναι αλήθεια ότι δεν υπογράψαμε τη Σύμβαση αυτή. Ωστόσο, συμφωνούμε με το πνεύμα της σε επίπεδο αρχής και τις περισσότερες από τις προβλέψεις της που αντανακλώνται στο διεθνές εθιμικό δίκαιο. Η αντίρρησή μας είναι, απλώς, σε ορισμένες προβλέψεις της Σύμβασης και η απόφασή μας να μην προσχωρήσουμε σε αυτή – λόγω έλλειψης της δυνατότητας επιφυλάξεων – δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως μια αντίρρηση σε όλες τις προβλέψεις της UNCLOS. Από αυτή την άποψη, ανάλογο παράδειγμα αποτελούν οι ΗΠΑ», τονίζει.
Προσφυγή στη Χάγη
Αναφορικά με το ενδεχόμενο προσφυγής στο δικαστήριο της Χάγης ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου αναφέρει: «Η επιλογή να αχθούν οι διαφορές μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης δεν συζητήθηκε ανοιχτά στη συνάντηση του προέδρου μας με τον πρωθυπουργό Μητσοτάκη στο Λονδίνο, καθώς είναι ένα ζήτημα που αφορά μεταγενέστερο στάδιο. Δεν αναγνωρίζουμε αυτόματα την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου και η Ελλάδα έχει διατυπώσει επιφύλαξη επί της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου για τις θαλάσσιες οριοθετήσεις. Ωστόσο, παραμένουμε ανοιχτοί σε όλες τις επιλογές που είναι αποδεκτές για τις δύο πλευρές, αλλά πρέπει να έχουμε μια διαδικασία διαλόγου για να φθάσουμε σε ένα αμοιβαία αποδεκτό αποτέλεσμα. Η συνάντηση του Λονδίνου εστιάστηκε στη συνέχιση των διερευνητικών επαφών και στις συνομιλίες επί των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Το σημαντικότερο πάντως είναι ότι σε αυτή τη συνάντηση μεταφέραμε ανοιχτά στον Πρωθυπουργό Μητσοτάκη ότι είμαστε έτοιμοι να αρχίσουμε να συζητάμε θέματα της Ανατολικής Μεσογείου. Εχουμε μεταφέρει αυτή την προσφορά εδώ και κάποιον καιρό. Ελπίζουμε ότι η νέα ελληνική κυβέρνηση θα απαντήσει θετικά. Θα ήθελα να προειδοποιήσω την Ελλάδα σε αυτό το σημείο ότι η αποφυγή του διαλόγου με την Τουρκία, ενώ εκείνη θα στηρίζεται στην τυφλή στήριξη της ΕΕ, θα αποτελούσε το μεγαλύτερο εμπόδιο στην επίτευξη λύσης. Αυτή η συμπεριφορά την οποία ακολούθησαν οι Ελληνοκύπριοι έχει αποδειχθεί αντιπαραγωγική πέραν πάσης αμφιβολίας ως τώρα σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό. Απαντώντας στο ερώτημά σας για το “casus belli”, πρέπει να υπογραμμίσω ότι η τουρκική Εθνοσυνέλευση δεν ξύπνησε μια μέρα και υιοθέτησε την ομόφωνη απόφαση που εσείς αποκαλείτε “casus belli”. Ηταν μια εκδήλωση των δικαιωμάτων μας και μια έκκληση προς την Ελλάδα να τα σεβαστεί. Η Εθνοσυνέλευσή μας υιοθέτησε αυτή την απόφαση ως αντίδραση στην αποπειραθείσα από την ελληνική Βουλή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο Πέλαγος παρά τις επαναλαμβανόμενες εκκλήσεις μας. Αυτή η απόπειρα θα είχε σοβαρότατα εμποδίσει την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και θα αρνούνταν την πρόσβαση της Τουρκίας σε μια πολύ μεγάλη θαλάσσια περιοχή, όπου υπάρχουν ειδικές περιστάσεις. Υπήρχε σαφής λόγος που η τουρκική Εθνοσυνέλευση έλαβε εκείνη την απόφαση».
Η συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης
Σε σχέση με το πολύκροτο μνημόνιο μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών υποστήριξε πως η Τουρκία υιοθέτησε πάντοτε μία πολιτική, επιδιώκοντας διάλογο για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων». «Δυστυχώς, οι εκκλήσεις μας για διάλογο έχουν πέσει σε ώτα μη ακουόντων. Οι περισσότερες παράκτιες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου τις αγνόησαν και επέλεξαν να προχωρήσουν μονομερώς» τόνισε και συμπλήρωσε πως «χωρίς την Τουρκία δεν μπορεί να υπάρξει καμία οριστική οριοθέτηση στην Ανατολική Μεσόγειο».
«Στην πραγματικότητα, μόνο η Λιβύη άκουσε τις εκκλήσεις μας για διάλογο. Υπογράψαμε ένα Μνημόνιο Συναντίληψης με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης αναφορικά με την οριοθέτηση θαλασσίων περιοχών για να εξαλείψουμε την αβεβαιότητα σχετικά με τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας μας. Οι αντιρρήσεις τρίτων μερών δεν σταμάτησαν στο παρελθόν κανέναν ενδιαφερόμενο να συνάψει συμφωνίες στην περιοχή. Αυτό ίσχυε ακόμη και για διοικήσεις που δεν έχουν ούτε την de jure ούτε την de facto αρμοδιότητα να συνάπτουν συμφωνίες. Η Τουρκία, όπως έπραξε και στο παρελθόν, θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τα δικαιώματα και τα συμφέροντά της στην περιοχή αυτή», τόνισε.
