Ο έμπειρος δημοσιογράφος του ALPHA Αλέξης Κουβέλης, βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή των γεγονότων. Εχει καλύψει πολλά γεγονότα εντός και εκτός χώρας πάντα με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα που τον διακρίνουν και ήταν από τους πρώτους δημοσιογράφους που έφτασαν στη Συρία μετά την πτώση του καθεστώτος των Ασάντ.
Στη συνέντευξή του στη «δημοκρατική» περιγράφει όσα συγκλονιστικά έζησε και εξιστορεί πώς κατάφερε να γίνει… viral!
Στις φωτογραφίες που παραχώρησε στη «δ» αποτυπώνεται η νέα πραγματικότητα στη Συρία, μία χώρα που προσπαθεί να βρει τον βηματισμό της, μετά από δεκαετίες δικτατορίας.
• Αλέξη ήσουν από τους πρώτους δημοσιογράφους που έφτασαν στη Συρία μετά από την πτώση του καθεστώτος των Ασάντ και επέστρεψες πριν από λίγες ημέρες.
Ειδοποιήθηκα το βράδυ της Κυριακής μετά το δελτίο, για την ακρίβεια ρωτήθηκα: «Μπορείς να φύγεις για Συρία; Εχουν ήδη βγει εισιτήρια στο όνομά σου». Παρότι καλύπτω το ρεπορτάζ του ΠΑΣΟΚ, επειδή υπήρχε εμπλοκή του υπουργείου Εξωτερικών είχα αναλάβει το θέμα της Συρίας ήδη κατά τη διάρκεια της ημέρας, έχοντας δημιουργήσει και δίαυλο επικοινωνίας με Έλληνες εκεί. Σκέψου ότι γύρισα στο σπίτι μόνο για μισή ώρα, για να μαζέψω τα ρούχα μου και να προσπαθήσω να ηρεμήσω τον γιο μου. Εφυγα για την αποστολή την Κυριακή και κοιμήθηκα ξανά τη Δευτέρα τα μεσάνυχτα που επέστρεψα στην ασφάλεια της Βηρυτού, έχοντας περάσει τη μέρα μου στα περίχωρα της Δαμασκού.
• Ο γιος σου προφανώς ανησυχούσε όπως και όλη η οικογένεια υποθέτω.
Μετά τον εγκλωβισμό στη Μαριούπολη όπου βρεθήκαμε περικυκλωμένοι στην πρώτη γραμμή του μετώπου με τις βόμβες να πέφτουν βροχή, ο γιος μου δεν θέλει να πηγαίνω σε αυτά τα θέματα. Είναι στην εφηβεία όπως και η κόρη μου και ανησυχούν πάρα πολύ κάθε φορά που πηγαίνω σε αποστολή. Είπε στη μαμά του, είναι δυνατόν να πάει ο μπαμπάς εκεί που οι τζιχαντιστές φοράγανε στους δημοσιογράφους πορτοκαλί στολές και τους έσφαζαν, τους έκοβαν τα κεφάλια; Είναι πολιτικό ον ο γιος μου, ασχολείται, διαβάζει, ξέρει πολύ καλά τι συμβαίνει. Και η κόρη μου ανησυχούσε αλλά η κόρη μου, αν εγώ πω ότι θα πάω δεν θα φέρει αντίρρηση, θα με υποστηρίξει. Στον μεγάλο μας που σπουδάζει μαγειρική στη σχολή ΣΑΕΚ Ρόδου κι είναι ισορροπιστής, δεν είπα τίποτα. Θα έπαιρνε το μέρος του μικρού.
• Εχεις κάνει πολλές αποστολές πάντως σε επικίνδυνες περιοχές.
Εχω κάνει πολλές αποστολές στο εξωτερικό, σε επικίνδυνες γειτονιές κι όχι μόνο σε εμπόλεμες ζώνες. Η αντίδραση του γιου μου με άγχωσε παραπάνω και με στενοχώρησε μπορώ να σου πω, διότι δεν υπήρχε καμία δικαιολογία για εμένα να κάνω κάποιο λάθος πηγαίνοντας εκεί. Μα είναι από την άλλη κι η λαχτάρα που είχα να πάω στη Δαμασκό γιατί ήταν ένα παγκόσμιο γεγονός. Ολη η υφήλιος ασχολείται με τη Δαμασκό που ήταν και ο τελικός προορισμός μου, έστω κι αν ξεκίνησα για τη Βηρυτό. Όπως ξέρετε, δεν υπάρχει κράτος στη Συρία, δεν θα μπορούσα να πάω απευθείας, είτε με αεροπλάνο είτε με κάποιο άλλο μέσο.
• Ποιες ήταν οι πρώτες εικόνες που αντίκρισες;
Πρώτα σταματήσαμε στα σύνορα με τον Λίβανο όπου είδα δεκάδες νεαρούς φωνάζοντας Αλλάχου Ακμπαρ, να προχωράνε και να μπαίνουν μέσα στη χώρα τους για μία νέα αρχή. Ξεριζωμένοι πρόσφυγες, μετανάστες, επέστρεφαν θεωρώντας ότι αυτή είναι μία νέα αρχή για τη Συρία. Από την άλλη μεριά των συνόρων, ήταν αυτοί που έβγαιναν από τη Συρία, που ήταν σαφώς περισσότεροι. Οπως μας έλεγαν εκεί στα σύνορα, ένα μέρος τους ήταν Λιβανέζοι που είχαν απομακρυνθεί από τη Βηρυτό. Για να σου δώσω να καταλάβεις η απόσταση από τη Βηρυτό στα σύνορα με τη Συρία, είναι όσο απέχει η πόλη της Ρόδου από τα Λάερμα. Κι άλλη τόση η απόσταση για να φτάσεις στη Δαμασκό. Είδα λοιπόν από τη μία μεριά, εικόνα απελπισίας εκείνων που έβγαιναν από τη Συρία, εκατοντάδες άνθρωποι στριμωγμένοι, τα παιδιά να περνάνε πάνω από συρματοπλέγματα… Εικόνες Ειδομένης δηλαδή, που γεννούν κι ένα θέμα πιθανού νέου μεταναστευτικού κύματος το οποίο και θα επηρεάσει άμεσα τα Δωδεκάνησα. Ανθρωποι οι οποίοι δεν πείστηκαν από τις καλές προθέσεις που επικαλείται το νέο καθεστώς, επέλεξαν να εγκαταλείψουν τη χώρα μέχρι να δουν τι θα γίνει, και μετά να αποφασίσουν αν θα επιστρέψουν. Από την άλλη, επικρατούσε κλίμα χαράς ανθρώπων που επιστρέφουν στην πατρίδα τους μετά από χρόνια. Με το που σφραγίσαμε το διαβατήριο στη λιβανέζικη πλευρά, προχωρήσαμε στην ουδέτερη ζώνη και μετά από αυτό δεν υπάρχει τίποτα.
Υπάρχει μία ταμπέλα που γράφει welcome to Syria.
• Φτάνοντας εκεί τι είδες;
Το πρώτο πράγμα που είδα ήταν κάποιοι νεαροί με καλυμμένα τα χαρακτηριστικά τους, με αλεξίσφαιρα και καλάσνικοφ, στο στρατόπεδο του συριακού στρατού κοντά στα σύνορα το οποίο είχαν καταλάβει.
• Η στάση τους απέναντί σας πώς ήταν;
Από ουδέτερη ως φιλική. Είχα την ευκαιρία να δω για λίγο τον νέο υπουργό Επικοινωνίας του καθεστώτος Τζολάνι, ήταν ντυμένος με κοστούμι και φιλικός απέναντί μας. Πέρα από το Αλλάχου Ακμπαρ που ακούγεται παντού, αυτό που λένε συνεχώς είναι “Ενα, Ενα, Ολος ο συριακός λαός είναι Ενα”. Κι αυτό το φωνάζουν επειδή ο Ασαντ- υποστηρίζουν- ήταν εκείνος που έσπειρε τη διχόνοια, χώριζε τον λαό και υπήρχε μία διαρκής κόντρα μεταξύ Χριστιανών, Σουνιτών, Σιιτών κλπ.
Με το σύνθημα αυτό δηλώνουν ότι τώρα κάνουν μια νέα αρχή. Μάλιστα μου έλεγε ένας αξιωματούχος ότι στο Χαλέπι, που έχει και τους πιο πολλούς Χριστιανούς, έχουν τοποθετήσει χριστιανό διοικητή. Δεν μπόρεσα να το εξακριβώσω, για να είμαι ειλικρινής, αλλά δεν το αποκλείω. Η αίσθηση που έδιναν είναι στο πνεύμα του συνθήματος “όλοι μαζί, Ενα, Ενα όλος ο συριακός λαός είναι Ενα”, αυτό επαναλαμβάνουν παντού. Περνώντας τα σύνορα και προχωρώντας, πέφταμε πάνω σε ένοπλες ομάδες οι οποίες έκαναν έναν τυπικό έλεγχο, ούτε διαβατήρια ούτε τίποτα. Εγώ δεν έχω καταγραφεί ποτέ ότι πήγα στη Συρία, δεν υπάρχει σφραγίδα ότι ήμουν εκεί. Φτάσαμε λοιπόν σε ένα χωριό, όπου πρέπει να ήταν πάνω από 100 οπλισμένοι, λίγο μετά από ένα λεηλατημένο εμπορικό κέντρο κοντά στα σύνορα, όπου δεν είχε μείνει τίποτα όρθιο. Αυτό ήταν και το μοναδικό το οποίο μας απαγόρευσαν να καταγράψουμε, δεν ήθελαν να βγει προς τα έξω η εικόνα αυτή. Και για να είμαι ειλικρινής είναι και το μοναδικό οικοδόμημα που είδα λεηλατημένο. Σε όλη τη Δαμασκό άλλη τέτοια εικόνα δεν είδα. Μετά από εκεί, συναντήσαμε ανθρώπους- νέους και μεγάλης ηλικίας- που φόραγαν αθλητικά ρούχα και τζιν, κράταγαν ένα καλάσνικοφ στο χέρι και έκαναν ελέγχους στον δρόμο. Δεν ήταν όμως επιθετικοί. Από εκεί είναι και το βίντεο που έχει γίνει viral, που παίζουν μπάλα με το καπέλο αξιωματούχου του Ασαντ, αυτό που κλωτσάνε. Για εκείνους το να πατάς κάτω ή να κλωτσάς ένα σύμβολο είναι η ύψιστη μορφή εξευτελισμού, η πλήρης απαξίωσή του. Οπότε ένας κύριος εκεί μπροστά μου, πήρε το καπέλο, μου το έδειξε, μου είπε «Ασαντ τέλος» και άρχισε να το κλωτσάει, είναι αυτό που ανέβασα στα κοινωνικά δίκτυα.
• Ναι, και το οποίο είδαμε να παίζει παντού. Επόμενος σταθμός από εκεί ήταν η Δαμασκός;
Ναι. Είδαμε στον δρόμο πολλά καμένα άρματα, δεν είμαι σίγουρος ότι προηγήθηκε μάχη. Περισσότερο μου έδιναν την εντύπωση ότι τα είχαν εγκαταλείψει οι υπερασπιστές του Ασαντ όταν κατάλαβαν ότι δεν υπάρχει ελπίδα ή ότι ο ηγέτης τους έφυγε. Και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι υπήρχαν ρούχα παραλλαγής δίπλα στα καμένα άρματα. Αυτό που διαπιστώσαμε δηλαδή, είναι ότι έβαζαν πολιτικά ρούχα για να χαθούν μέσα στο πλήθος, διότι όποιος ήταν με τον Ασαντ καταλαβαίνετε ότι κινδύνευε. Είδαμε κι ένα μεγάλο συγκρότημα που απ΄έξω υπήρχαν ρωσικές σημαίες και κανένα ίχνος ζωής. Κάποιοι ένοπλοι το φρουρούσαν κι αυτό, προφανώς για να μην υπάρξει κάποιο επεισόδιο. Οι Ρώσοι θεωρούνται φίλοι του καθεστώτος Ασαντ. Κι έτσι κάπως φτάσαμε μέσα στην πόλη όπου από την είσοδό της ακόμα βλέπεις άρματα παρατημένα, καμένα. Θεωρώ ότι οι υποστηρικτές του νέου καθεστώτος τα έκαψαν για να κάψουν ουσιαστικά την εικόνα του Ασαντ, η οποία είναι κυριολεκτικά παντού. Μπορεί να πάρει χρόνια για να φύγουν τα πορτρέτα του Ασαντ από τη Συρία. Δεν έχω ξαναδεί τέτοια προσωπολατρεία, θύμιζε εικόνες που βλέπουμε στη Βόρεια Κορέα. Μπαίνοντας στην πόλη, υπήρχαν μπλόκα αλλά δεν αντιμετωπίσαμε κανένα πρόβλημα, υπήρχε φιλικό κλίμα και με τον οδηγό μας ο οποίος ήταν Σύριος. Δεν μας ενόχλησαν, δεν μας ζήτησαν διαβατήρια ή δημοσιογραφικές ταυτότητες. Εκεί σταματήσαμε -όπως κάνουμε πάντα- στο μοναδικό κατάστημα κινητής τηλεφωνίας που ήταν ανοικτό, με σκοπό να βάλουμε συριακές κάρτες στα κινητά μας. Εκεί αντιλαμβάνεσαι και τη νέα κατάσταση. Ηταν ένα μαγαζί με 40 πελάτες εκ των οποίων οι 20 ήταν με καλάσνικοφ που περίμεναν τη σειρά τους για να εξυπηρετηθούν. Ήταν πολύ εντυπωσιακές εικόνες. Τα τηλεφωνικά δίκτυα πέφτουν συνέχεια όπως και το ίντερνετ, ενώ γίνονται συνέχεια διακοπές και στο ρεύμα και στο νερό.
• Στις φωτογραφίες που μας παραχώρησες είδαμε πολλά νεαρά παιδιά να κρατούν όπλα. Δεν ξέρω αν αυτό είναι συνηθισμένο σε τέτοιες αποστολές ή σε εμπόλεμες περιοχές.
Προσπαθήσαμε να τονίσουμε και στο ρεπορτάζ πως είναι προφανές ότι δεν μπορεί ένα παιδί να κρατάει όπλο, και μάλιστα να το χειρίζεται με τόση δεξιοτεχνία, κάτι που δείχνει ότι έχει εκπαιδευτεί πάνω σε αυτό. Δεν ήταν καν 12 χρονών, και δυστυχώς δεν μιλούσαν αγγλικά, οπότε δεν μπορούσα να το προσδιορίσω με ακρίβεια, αλλά είδα τουλάχιστον τρία παιδιά με καλάσνικοφ. Όταν λέω παιδιά, εννοώ ηλικίας 10-15, περίπου. Στη φωτογραφία φαίνεται ένας από αυτούς με τον πατέρα του. Ο πατέρας ήταν πολύ ευγενικός. Εγώ όμως σοκαρίστηκα βλέποντας το παιδί να κρατάει το όπλο. Οι πανηγυρισμοί εκεί έγιναν στην κεντρική πλατεία, την Ομονίνγιε, μου έκανε εντύπωση γιατί το όνομα έμοιαζε στην δική μας Ομόνοια. Ήταν φανερό ότι δεν υπήρχε κανένας κίνδυνος εκεί, μόνο ο κίνδυνος από τους άσκοπους πυροβολισμούς από τους κάλυκες που μπορεί να έπεφταν στο κεφάλι σου. Ο κύριος εκείνος που είχε έρθει με τον γιο του, είχε φροντίσει(!) τα χαρακτηριστικά του παιδιού να είναι καλυμμένα. Του είχε φορέσει βαρύ αλεξίσφαιρο γιλέκο. Ο πατέρας ήταν ευγενικός, αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω πώς είχε επιτρέψει στο παιδί του να κρατάει όπλο, τόσο μικρός, ήταν κάτω από 12 ετών. Το παιδί κρατούσε το καλάσνικοφ με επιδεξιότητα, φαινόταν να ξέρει να το χρησιμοποιεί σωστά. Θα δείτε στη φωτογραφία ότι κρατάει το όπλο με την κάνη στραμμένη προς τα κάτω. Στο αλεξίσφαιρο γιλέκο του έγραφε “Στρατιώτης του Θεού”, έκφραση που παραπέμπει σε οργάνωση σχετιζόμενη με τα ισλαμικά κινήματα στην περιοχή.
• Και τα παιδιά;
Έχοντας παιδιά στην εφηβεία δεν μπορούσα να αδιαφορώ για συνομήλικούς τους που κρατούσαν καλάσνικοφ. Όταν βλέπεις ένα παιδί, 10 ή 12 χρονών, να οπλοφορεί έχοντας γραμμένο στο στέρνο «στρατιώτης του θεού», ανατριχιάζεις. Ακριβώς δίπλα σε αυτό το παιδί πέρασε ένα αυτοκίνητο με μία οικογένεια. Τα πρόσωπά τους έλαμπαν, στο βλέμμα τους αποτυπωνόταν η ελπίδα πως μετά από 13 χρόνια εμφυλίου πολέμου, θα μπορέσει η Συρία να σταθεί στα πόδια της. Ένα κορίτσι με τη μητέρα του, στο πίσω κάθισμα κερνούσαν μπακλαβά και σχημάτιζαν το σήμα της νίκης. Είχαν χαρά μεγάλη, ενωμένοι πανηγύριζαν εκατοντάδες γυναίκες και άντρες. Αυτά τα δύο παιδιά, το αγόρι με το όπλο και το κορίτσι με τον μπακλαβά, ήταν η απόλυτη αντίθεση μέσα στο ίδιο πλήθος. Στην πλατεία των πανηγυρισμών, τον πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν οι φοιτητές, νέα παιδιά, νιάτα ενθουσιώδη. Κι εκεί, παρότι υπήρχαν δεκάδες δημοσιογράφοι απ΄όλο τον κόσμο, την ώρα που μίλαγα μπροστά στην κάμερα για να κάνω το ρεπορτάζ μου, με πήραν στα χέρια, φώναζαν Αλλαχού Ακμπαρ και με πέταγαν στον αέρα από τη χαρά τους και τον ενθουσιασμό τους. Ύψωναν τις σημαίες της πατρίδας τους. Είμαι και από δυτικό μέσο, καταλαβαίνετε ότι γι΄αυτά τα παιδιά η ελπίδα τους είναι ότι θα σπάσει η απομόνωση της χώρας τους. Θα γίνει μία κανονική χώρα που δεν θα μαστίζεται πλέον από τον πόλεμο, με τον ISIS ή τις τζιχαντιστικές ομάδες από τη μία και την οικογένεια Ασαντ από την άλλη. Υπάρχουν παιδιά των οποίων ούτε ο παππούς τους δεν έχει γνωρίσει άλλο καθεστώς από την οικογένεια Ασαντ. Ένας άνθρωπος 60 χρονών στη Συρία, ξέρει μόνο έναν ηγέτη: τον Ασαντ, είτε τον λένε Χαφές είτε τον λένε Μπασάρ. Δεν βρέθηκε ούτε ένας άνθρωπος να μας πει μία καλή κουβέντα για αυτόν. Νομίζω ότι, κι αν υπήρχαν υποστηρικτές του σιώπησαν από φόβο και απογοήτευση μετά τη φυγή του στο εξωτερικό. Αλλά για να είμαστε και ρεαλιστές, η κατάσταση στη Συρία έχει ακόμα ανοικτές πληγές: χιλιάδες νέοι με καλάσνικοφ στα χέρια, καλυμμένα πρόσωπα και αυτοκίνητα χωρίς πινακίδες, ελέγχουν την κατάσταση. Μία ανεπίσημη πολιτοφυλακή με χαρακτηριστικά παραστρατιωτικής οργάνωσης, κάνει κουμάντο, με τρόπο που κανείς δεν θα τολμούσε να εμφανιστεί υπέρμαχος του Μπασάρ αλ-Ασαντ. Ειδικά όταν τον γύρο του κόσμου κάνουν εικόνες από τα παλάτια της ατέλειωτης χλιδής, σε μία Συρία όπου με τα μάτια μου είδα στα προάστια κόσμο να ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας.
• Από αυτή την αποστολή, τι είναι αυτό που έχεις κρατήσει;
Νομίζω ότι αυτό που έχω κρατήσει είναι ότι όλοι οι δικτάτορες έχουν ένα τέλος. Από την άλλη, με ανησυχεί πολύ η εικόνα που είδα βγαίνοντας από τη Συρία. Είδα χιλιάδες ανθρώπους, ακριβώς όπως στην Ειδομένη, στοιβαγμένους στα σύνορα με τον Λίβανο μέσα στο κρύο και στο αγιάζι. Σε ένα έρημο βουνό χωρίς πολλά δέντρα αναζητούσαν με αγωνία ξύλα, για να ανάψουν φωτιά και να ζεστάνουν τα μωρά τους. Δεν το κάνεις αυτό επειδή θες να πας στη Δύση για να παίζεις PlayStation ή για να ζήσεις εύκολα. Το κάνεις γιατί δεν έχεις άλλη επιλογή. Η μαζική έξοδος συνεχίζεται και την τρίτη και τέταρτη μέρα που ήρθα εγώ, η κατάσταση στα σύνορα ήταν απελπιστική. Την ώρα που πανηγύριζαν στις πλατείες οι υποστηρικτές του νέου καθεστώτος, κάποιοι άλλοι περνούσαν χωρίς να κορνάρουν. Δεν λέω ότι ήταν αρνητικά διακείμενοι αλλά δεν μοιράζονται τον ίδιο ενθουσιασμό με την νεολαία. Αυτό που επίσης μου έκανε εντύπωση είναι πως για να μπούμε στο παλάτι, πήραμε ηλεκτρονικά την άδειά μας η οποία ήρθε στο whatsapp σε μία χώρα που κανείς δεν μας σφράγισε το διαβατήριο και που δεν έχει συνοριακό έλεγχο.
