Το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ), είναι ο μοναδικός Δημόσιος Φορέας της χώρας που καλύπτει με τις υπηρεσίες του τις ανάγκες των ατόμων με προβλήματα όρασης όλων των ηλικιών, στην εκπαίδευση και αποκατάσταση, σε εθνικό επίπεδο.
Βασικός σκοπός και των δυο Κέντρων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, είναι η άρτια εκπαίδευση και επιμόρφωση των ατόμων με προβλήματα όρασης, σε όλους τους τομείς ανάπτυξης. Στόχος είναι η μείωση των συνεπειών που απορρέουν από την οπτική αναπηρία αλλά και η κοινωνική ένταξη από την παιδική ηλικία, μέσω ειδικών προγραμμάτων, συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης, εκπαίδευσης και σύνδεσης με την αγορά εργασίας, ώστε να επιτευχθεί πλήρης ανεξαρτησία και ολοκλήρωση της προσωπικότητας.
Στη συνέντευξή της στη «δ» η διοικήτρια του ΚΕΑΤ κ. Σοφία Χαμονικολάου μιλά για το τεράστιο έργο του Κέντρου, τους βασικούς πυλώνες εκπαίδευσης αλλά και τη δυνατότητα που έχουν άτομα με οπτική αναπηρία να φιλοξενηθούν δωρεάν στις δομές και να εκπαιδευτούν τόσο ενήλικες όσο και παιδιά ακόμα και από την προνηπιακή ηλικία στη χρήση του λευκού μπαστουνιού και στον προσανατολισμό ώστε να μπορούν να λειτουργούν αυτόνομα και ανεξάρτητα στην καθημερινότητά τους.
• Να ξεκινήσουμε τη συνέντευξη κ. Χαμονικολάου, από τους στόχους του Κέντρου Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών όπου παρότι η πανδημία είναι ένα σημαντικό εμπόδιο, εντούτοις παράγετε σημαντικό έργο.
Το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και είναι ο αποκλειστικός δημόσιος φορέας υλοποίησης της πολιτικής για τα άτομα με οπτική αναπηρία στην Ελλάδα. Ο σκοπός μας είναι να αναπτύξουμε προγράμματα και υπηρεσίες για να στηρίξουμε τη διαδικασία της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία όρασης αλλά και την κοινωνική και πολιτιστική τους ένταξη και επανένταξη σε όλα τα επίπεδα, είτε είναι κοινωνικό είτε είναι ψυχολογικό είτε είναι πολιτιστικό. Και φυσικά ο απώτερος και σημαντικότερος στόχος μας, είναι να διασφαλίσουμε την ανεξάρτητη αυτόνομη και αξιοπρεπή διαβίωσή τους. Οι πυλώνες της εκπαίδευσής μας προσανατολίζονται στην ανεξαρτησία και στην αυτονομία των ατόμων με οπτική αναπηρία. Ξεκινάμε από την τυπική εκπαίδευσή τους υποστηρίζοντας τα παιδιά τα οποία έρχονται μετά τη λήξη του σχολικού προγράμματος για τη φροντιστηριακή τους ενίσχυση, ή την εκπαίδευσή τους σε ξενόγλωσσα μαθήματα, στη μουσική, σε υπολογιστές κλπ.
Όμως ένας από τους βασικούς πυλώνες εκπαίδευσης, ίσως ο πιο βασικός είναι η εκπαίδευση στην κινητικότητα, στον προσανατολισμό και στις δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης, να μάθουν δηλαδή να χρησιμοποιούν το λευκό μπαστούνι τους, να είναι τα παιδιά αυτόνομα. Αυτό μαζί με την εκπαίδευσή τους στο σύστημα γραφής και ανάγνωσης τυφλών, στον Κώδικα Μπράιγ, είναι τα πιο βασικά στοιχεία του προγράμματός μας προσθετικά σε όλα τα υπόλοιπα μαθήματα που ακολουθούν οι μαθητές της τυπικής εκπαίδευσης.
Η πανδημία είναι ένας τεράστιος ανασταλτικός παράγοντας, προσπαθούμε όμως να κερδίσουμε χρόνο εκμεταλλευόμενοι αυτή την αναμονή, ώστε να μεθοδεύσουμε και να προγραμματίσουμε δράσεις ούτως ώστε όταν θα επανέλθουμε πλήρως στην κανονικότητά μας να είμαστε σε θέση να τις υλοποιήσουμε. Λόγω και της φύσης της συγκεκριμένης αναπηρίας, που η αφή, η προσέγγιση και το άγγιγμα είναι βασικό στοιχείο της επικοινωνίας των ατόμων με οπτική αναπηρία, η πανδημία και οι περιορισμοί μάς έχουν δυσκολέψει αρκετά στο κομμάτι της εκπαίδευσης και πολύ περισσότερο τα παιδιά που έχει επηρεάσει την καθημερινότητά τους.
• Με τη δική σας εμπειρία, θα λέγατε ότι η ελληνική κοινωνία είναι περισσότερο εκπαιδευμένη πλέον όχι μόνο για να αποδεχθεί αλλά και για να συμπεριλάβει τους ανθρώπους με οπτική αναπηρία είτε σε επίπεδο εργασίας είτε σε επίπεδο κοινωνικών συναναστροφών; Υπάρχει αποδοχή;
Η κοινωνία μας σήμερα είναι περισσότερο ενημερωμένη σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες όσον αφορά στα άτομα με αναπηρία και μάλιστα στα άτομα με οπτική αναπηρία. Τώρα αν είναι εκπαιδευμένη και εξοικειωμένη με την αποδοχή ώστε να λειτουργήσει και συμπερίληψη στην κοινωνία σε όλες τις εκφάνσεις της, θα έλεγα ότι είμαστε ακόμα σε αρχικό στάδιο… Είμαστε ίσως καλύτερα σε σχέση με πριν από κάποιες δεκαετίες αλλά έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας.
Υπάρχουν στερεότυπα, υπάρχουν αντιλήψεις και στάσεις για τα άτομα με αναπηρία όρασης που εμείς ως Κέντρο καλούμαστε να πολεμήσουμε και ταυτόχρονα να υπερασπιστούμε την διαμόρφωση των ίσων ευκαιριών για την πλήρη συμμετοχή τους σε όλες τις δραστηριότητες της ζωής.
Τα στάδια της αποδοχής είναι πάρα πολλά και για το ίδιο το άτομο που θα πρέπει να το αποδεχτεί αν μιλάμε για κάποιον ο οποίος δεν είναι εκ γενετής τυφλός αλλά έχει επίκτητη αναπηρία, αλλά και για την οικογένεια. Το περιβάλλον διαδραματίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στο πώς θα το αποδεχτεί και πώς θα βοηθήσει το ίδιο το άτομο να το αποδεχτεί στην πράξη. Και από κει και πέρα με δράσεις, ενημερώσεις κλπ προσπαθούμε και εμείς να συμβάλουμε σε αυτό το κομμάτι όσον αφορά στην εκπαίδευση της κοινωνίας.
• Αυτό που είναι ενθαρρυντικό πάντως είναι ότι συναντάμε περισσότερα άτομα, και παιδιά και ενήλικες, έξω πλέον και τα βλέπουμε να εργάζονται να έχουν δηλαδή την ευκαιρία της απασχόλησης και της αυτονομίας που ίσως πριν από μερικά χρόνια αυτό να ήταν η εξαίρεση του κανόνα.
Αυτό έχει να κάνει και με την πρωτοβάθμια και την δευτεροβάθμια αλλά και την πανεπιστημιακή εκπαίδευση που λαμβάνουν τα τυφλά παιδιά. Η κοινωνία εκπαιδεύεται.
Τα παιδιά φοιτούν κανονικά στα γενικά σχολεία μαζί με τους υπόλοιπους μαθητές, διότι τα παιδιά με με αναπηρία όρασης αν δεν έχουν κάποια άλλη συνοδή αναπηρία δεν πηγαίνουν στα ειδικά σχολεία, στη συνέχεια φοιτούν στα πανεπιστήμια, παίρνουν το πτυχίο τους κι αυτό συμβάλλει στη γενικότερη κατεύθυνση της αποδοχής. Επίσης και οι ίδιοι αισθάνονται πιο έτοιμοι και πιο προετοιμασμένοι για να διεκδικήσουν και μία θέση εργασίας όπως όλοι οι υπόλοιποι.
• Κι αυτό εμπίπτει στο θέμα της αξιοπρέπειας που λέγαμε πριν.
Ναι, ακριβώς. Κάποια στιγμή, οι γονείς φεύγουν από τη ζωή και θα πρέπει τα ίδια τα άτομα με αναπηρία να είναι σε θέση να μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν και να ζήσουν μόνοι τους, να αυτοεξυπηρετούνται και να μπορούν να κάνουν αυτά που για εμάς ειναι αυτονόητα όπως οι δουλειές του σπιτιού, να εργαστούν, να συντηρηθούν και γιατί όχι να κάνουν και τη δική τους οικογένεια. Εχουμε αρκετές περιπτώσεις ατόμων που παντρεύτηκαν και δημιούργησαν τη δική τους οικογένεια, είτε έχουν και οι δύο κάποιο πρόβλημα όρασης είτε είναι μόνο ένας.
• Τα παιδιά ή οι ενήλικες που βρίσκονται στην περιφέρεια, όπως είναι τα Δωδεκάνησα για παράδειγμα, πώς μπορούν να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες του Κέντρου;
Η φύση της αναπηρίας είναι τέτοια που θα πρέπει δια ζώσης να γίνονται αρκετά προγράμματα. Στο οικοτροφείο μας για τα παιδιά αλλά και στις δομές φιλοξενίας, φιλοξενούμε σπουδαστές αλλά και νεοτυφλοθέντες, που θέλουν να παρακολουθήσουν κάποιο από τα προγράμματα του κέντρου μας. Η φιλοξενία και η σίτιση είναι δωρεάν για όσο χρονικό διάστημα απαιτείται ώστε να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους στην κινητικότητα και στον προσανατολισμό, δηλαδή στη χρήση του λευκού μπαστουνιού ή κάποια θεραπεία ή ακόμα κάποια ξένη γλώσσα ή και τη χρήση υπολογιστών… Επιπλέον μπορεί να γίνει υποστήριξη μέσω τηλεκπαίδευσης για τους μαθητές που βρίσκονται στην περιφέρεια με τους καθηγητές που υπάρχουν στα κέντρα μας εφόσον μας ζητηθεί. Σε ό,τι αφορά όμως τη χρήση του λευκού μπαστουνιού αυτό θα πρέπει να γίνεται δια ζώσης και ανταποκρινόμαστε όπου υπάρχει αίτημα από σωματείο ή φορέα ή και ατομικά πάντα με σειρά προτεραιότητας, διότι δυστυχώς δεν έχουμε πολλούς εκπαιδευτές στην κινητικότητα και στον προσανατολισμό. Οι μόνοι εκπαιδευτές είναι από δύο προγράμματα που είχαν γίνει στις προηγούμενες δεκαετίες. Επικοινωνήσαμε αυτό το αίτημα στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων διότι είναι ο αρμόδιος φορέας που μας εποπτεύει, συγκροτήθηκε μια επιτροπή, βγήκε το πόρισμα και αναμένεται να ξεκινήσει ο σχεδιασμός για την εκπαίδευση νέων εκπαιδευτών στην Ελλάδα κι αυτό μάλιστα θα γίνει για πρώτη φορά. Ετσι θα μπορούμε να ανταποκριθούμε και στις απαιτήσεις των ατόμων στην περιφέρεια αλλά και του κέντρου μας.
• Το σημαντικό πάντως είναι ότι έχουμε την ευκαιρία να εκπαιδευτούν πολύπλευρα οι νέες γενιές.
Ναι κι αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα και προσπαθούμε κάθε φορά να βάζουμε και νέους στόχους. Φανταστείτε ότι για πρώτη φορά φέτος, τυπώθηκαν τα βιβλία της γερμανικής γλώσσας στο σύστημα γραφής των τυφλών, στο σύστημα Μπράιγ και όλα τα σχολικά εγχειρίδια. Μέχρι και πέρυσι τα παιδιά δεν είχαν τη δυνατότητα της επιλογής της γερμανικής ως δεύτερης ξένης γλώσσας για παράδειγμα. Το κέντρο μας είναι αυτό που παράγει όλα τα σχολικά βιβλία είτε είναι ξενόγλωσσα είτε της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε σύστημα ανάγνωσης και γραφής Μπράιγ.
• Είναι σημαντικό ότι υπάρχει αυτή η στήριξη πια από το δημοτικό άρα το παιδί που παίρνει τη σωστή εκπαίδευση από το δημοτικό, ως ενήλικας πλέον θα είναι κοντά στο στόχο της συμπερίληψης και της αυτονομίας, μία ευκαιρία που δεν είχαν παλαιότερες γενιές.
Ακριβώς και θέλουμε να δώσουμε πλέον τη δυνατότητα όχι μόνο να μπορούν να παρακολουθούν μαθήματα αλλά προσπαθούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να παίρνουν και τα αντίστοιχα πιστοποιητικά για τις ξένες γλώσσες, τους υπολογιστές, να έχουν όλα τα εφόδια όπως έχουν όλα τα παιδιά. Στο Κέντρο μας, λειτουργεί προνηπιακός σταθμός όπου τα παιδιά ξεκινούν ήδη από αυτή την ηλικία να εκπαιδεύονται σε βασικές στρατηγικές που θα πρέπει να μάθουν αναπτύξουν στην πορεία της ζωής τους. Στη συνέχεια φοιτούν κανονικά στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι για το προνηπιακό τμήμα και αργότερα, για την φροντιστηριακή και ενισχυτική εκπαίδευση μέχρι να αποφοιτήσουν από το Λύκειο και βεβαίως μέχρι όποια ηλικία επιθυμούν για να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους.
• Και πώς μπορεί ένα παιδί από την περιφέρεια να φιλοξενηθεί στο οικοτροφείο του Κέντρου;
Στο Οικοτροφείο μπορούν να φιλοξενηθούν παιδιά από το δημοτικό σχολείο μέχρι και την τρίτη Λυκείου. Η φιλοξενία και η σίτιση είναι δωρεάν και με μεγάλη μας χαρά θα φιλοξενούσαμε παιδιά από την περιφέρεια για να τους δώσουμε αυτή την ευκαιρία που έχουν τα παιδιά είτε στην Αθήνα είτε στη Θεσσαλονίκη όπου λειτουργεί παράρτημα. Οι γονείς που επιθυμούν, μπορούν να υποβάλουν το αίτημά τους για τη διαμονή στο οικοτροφείο μας, δεν είμαστε κλειστή δομή. Υπάρχουν επιμελητές που φροντίζουν τα παιδιά, αναλαμβάνουμε την μετακίνησή τους από και προς το σχολείο και σε οποιεσδήποτε εξωσχολικές δραστηριότητες κοινωνικού σκοπού και ψυχαγωγίας. Η ενημέρωση των γονιών είναι συνεχής και έτσι έχουν τη δυνατότητα τα παιδιά να φοιτήσουν και να εκπαιδευτούν σωστά ώστε να έχουν όλα τα απαραίτητα εφόδια για να είναι ανεξάρτητοι και παραγωγικοί ενήλικες πάντα στο πλαίσιο της συμπερίληψης και της αυτονομίας που είναι και ο στόχος μας.
