Μετερχόμενη απειλές αλλά και νουθεσίες, fake news αλλά και κατάφωρες προκλήσεις, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιχειρεί, υπό καθεστώς εκβιασμού, να μας σύρει ως Ελλάδα σε ένα ιδιότυπο ανατολίτικο παζάρι. Από τη μία πλευρά έχουμε τον πρόεδρο Ερντογάν να μας προειδοποιεί ότι τα νερά της Μεσογείου «πρόκειται να θερμανθούν» σύντομα ακόμη περισσότερο, και από την άλλη τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου να μας καλεί «να μάθουμε να μοιραζόμαστε» αλλά και να αντιστρέφει την πραγματικότητα υποστηρίζοντας ότι η Ελλάδα είναι εκείνη που «παίζει ανειλικρινή παιχνίδια πίσω από την πλάτη της Τουρκίας».
Οι κινήσεις της Άγκυρας εντάσσονται σε ένα πολυεπίπεδο παίγνιο δημιουργίας εντυπώσεων από τη μία πλευρά και τετελεσμένων από την άλλη, υπαγορευμένων από τις μαξιμαλιστικές τουρκικές διεκδικήσεις που ολοένα γιγαντώνονται και διευρύνονται, με τα όποια «τετελεσμένα» (τα υπαρκτά ή μεθοδευόμενα) εν συνεχεία να αξιοποιούνται από την Άγκυρα και ως διαπραγματευτικό χαρτί έναντι όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και ευρύτερα της διεθνούς κοινότητας.
Μιλώντας ενώπιον της κοινοβουλευτικής ομάδας του ισλαμοεθνικιστικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στις 19 Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος Ερντογάν υποστήριξε ότι όσα παράνομα εκείνος έχει υπογράψει μαζί με τον Φαγέζ αλ Σάρατζ της Λιβύης ήδη από τον περασμένο Νοέμβριο (εν προκειμένω το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο περί των θαλασσίων οριοθετήσεων) «σταδιακά γίνονται αποδεκτά και από την Ελλάδα», όπως και από άλλες χώρες της περιοχής.
«Η παρανομία δεν παράγει δίκαιο»
Η απάντηση θα ερχόταν – άμεση, απορριπτική και απερίφραστη – από την ελληνική πλευρά, με τον εκπρόσωπο του υπουργείου Εξωτερικών, Αλέξανδρο Γεννηματά, να ξεκαθαρίζει ότι «η Ελλάδα όχι μόνο δεν έχει αποδεχθεί, αλλά έχει καταδικάσει, όπως και η διεθνής κοινότητα, τις παράνομες τουρκικές μεθοδεύσεις στην περιοχή, μεθοδεύσεις που συνεχίζουν να υπονομεύουν την περιφερειακή ειρήνη και ασφάλεια». «Η παρανομία δεν παράγει δίκαιο», θα υπογράμμιζε ο κ. Γεννηματάς, επαναλαμβάνοντας μια φράση στην οποία επανέρχεται συχνά-πυκνά το τελευταίο διάστημα η ελληνική διπλωματία.
Η παρανομία, ωστόσο, όχι μόνο δεν παράγει δίκαιο αλλά και το υπονομεύει. Το πρόσθετο πρόβλημα, δε, με την τουρκική παραβατικότητα είναι ότι εκείνη υπονομεύει και τις όποιες προοπτικές μιας έντιμης διαπραγμάτευσης. «Αναφερόμενος σε τελευταίες δηλώσεις Τούρκων επισήμων, θα ήθελα ξεκάθαρα να πω ότι η Ελλάδα είναι διαχρονικά και πάντοτε έτοιμη για μια έντιμη συνεννόηση στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Είναι όμως επίσης διαχρονικά και πάντοτε ανέτοιμη για ένα ανατολίτικο παζάρι φερόμενης ισχύος και έναν ανέντιμο και καταχρηστικό συμβιβασμό», ήταν το μήνυμα που έστειλε την περασμένη Πέμπτη, 20 Φεβρουαρίου, ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, μιλώντας από το βήμα ημερίδας που διοργάνωσε η Ένωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών για τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
Στα «ύψη» παραβιάσεις και υπερπτήσεις
Την εβδομάδα που ολοκληρώνεται πραγματοποιήθηκε, όμως, στην Αθήνα και ο… τετραήμερος διάλογος ανάμεσα στις αρμόδιες αντιπροσωπείες Ελλάδας και Τουρκίας για την από κοινού διαμόρφωση και προώθηση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Από τη Δευτέρα, 17 Φεβρουαρίου, οπότε και ξεκίνησαν οι σχετικές συνομιλίες, έως και την Πέμπτη, 20 Φεβρουαρίου, οπότε εκείνες ολοκληρώθηκαν, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις προχώρησαν σε συνολικά 128 παραβιάσεις του ελληνικού Εθνικού Εναέριου Χώρου αλλά και σε 10 υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά, με τα τουρκικά μαχητικά να ρίχνουν βαριά τη σκιά τους πάνω από κάθε προοπτική οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Συγκριτικά, ακριβώς το ίδιο διάστημα (17 με 20 Φεβρουαρίου) του 2019, οι τουρκικές παραβιάσεις ήταν 50 και οι τουρκικές υπερπτήσεις… μηδέν.
Η τάση… πολλαπλασιασμού των τουρκικών προκλήσεων στον αέρα θα έπρεπε να μας προβληματίζει, πολύ δε περισσότερο εάν συνδυαστεί και με τον πολλαπλασιασμό των τουρκικών «πειρατικών» κινήσεων στη θάλασσα, όπως εκείνες προκύπτουν μέσα από τη δράση της τουρκικής ακτοφύλακης αλλά και μέσα από τις «εκστρατείες» όλων αυτών των νέων τουρκικών «πειρατικών». Διότι η Τουρκία πια στην Ανατολική Μεσόγειο δεν κάνει «διπλωματία» με κανονιοφόρα αλλά με πλωτά γεωτρύπανα (που από δύο πλέον έχουν γίνει τρία) και σεισμογραφικά… που συνοδεύονται από κανονιοφόρα. Με σεισμογραφικά που ετοιμάζονται μάλιστα να βάλουν πλώρη και… προς τις ανατολικές ακτές της Κρήτης, επικαλούμενα ως νομιμοποιητικό μιας τέτοιας κίνησης το παράνομο τουρκο-λιβυκό σύμφωνο.
Σύμφωνα με τον Νικ Ντάνφορθ του «German Marshall Fund», η Τουρκία έχει ξεκινήσει ήδη από το 2016 να μας παρουσιάζει ένα νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής, με βασικούς άξονες: την επιθυμία της για μεγαλύτερη αποδέσμευση από τη Δύση, την αποφασιστικότητά της ως προς τη διασφάλιση των τουρκικών συμφερόντων, και τη ροπή της προς τη σκληρή ισχύ («hard power») όχι μόνο εντός αλλά και εκτός των τουρκικών συνόρων. Το νέο αυτό δόγμα αποκτά αυτομάτως… υπόσταση, εάν κοιτάξει κανείς σήμερα από τη Λιβύη έως και τη Συρία.
Όσο για τα σενάρια που κυκλοφόρησαν πρόσφατα (μέσω της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης RAND) για ένα πιθανό νέο στρατιωτικό πραξικόπημα στην Τουρκία, με ενδεχόμενη μάλιστα εμπλοκή και του νυν ΥΕΘΑ Χουλουσί Ακάρ που φέρεται να βρίσκεται «κοντά» στις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, αυτά έρχονται μεν να τροφοδοτήσουν με βέλη την επικοινωνιακή φαρέτρα των Ερντογάν και Μπαχτσελί (εν προκειμένω το αφήγημα ότι η Τουρκία απειλείται από το εξωτερικό και ότι μόνο ο Ερντογάν μπορεί να τη σώσει) αλλά και να αποτυπώσουν κάποιες από τις λεπτές και επίφοβες ισορροπίες πάνω στις οποίες εξακολουθεί να κινείται το ισλαμοεθνικιστικό τουρκικό καθεστώς τριάμισι χρόνια έπειτα από τελευταίο πραξικόπημα.
