Αποκαλυπτικός και κατηγορηματικός εμφανίζεται στη συνέντευξη που παραχώρησε αποκλειστικά προς τη «δ» ο κ. Παναγιώτης Γάργαλης, νομικός σύμβουλος για το Σπίτι της Γυναίκας (Κύπρος) αφενός για τις δομές που υπάρχουν στη Ρόδο και στην Κύπρο, αφετέρου για την αντιμετώπιση των γυναικών που πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής ή έμφυλης βίας και τη νομική κάλυψη.
• Πρόσφατα βρεθήκατε στη Ρόδο για ένα ενημερωτικό workshop με τον Δήμο Ρόδου. Μιλήστε μας γι’ αυτό και ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις και δράσεις;
Ήταν ιδιαίτερη χαρά που συμμετείχα στο συγκεκριμένο workshop, το οποίο διοργανώθηκε από τη Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής και Υγείας του Δήμου Ρόδου και συντονίστηκε από την Επιτροπή Ισότητας, τις οποίες και ευχαριστώ για μία ακόμα φορά. Θεωρώ ότι η συγκεκριμένη δράση, αποτέλεσε μία εξαιρετική ευκαιρία για ουσιαστικό διάλογο και ανταλλαγή τεχνογνωσίας σε καίρια ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία, όπως αυτά της ενδοοικογενειακής και της έμφυλης βίας.
Κατά τη διεξαγωγή του, παρουσιάστηκε σε εκπροσώπους κρατικών και ιδιωτικών φορέων, αλλά και γενικότερα σε επαγγελματίες διαφόρων ειδικοτήτων, ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ).
Πρόκειται για έναν Μη Κυβερνητικό Οργανισμό που εδρεύει στην Κύπρο και ασχολείται παγκύπρια με την πρόληψη και αντιμετώπιση ζητημάτων ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας. Αν και κατά το έτος ίδρυσής του ξεκίνησε με μόλις ένα πρόγραμμα, 35 χρόνια μετά έχει καταφέρει να λειτουργεί και να διαχειρίζεται 14 προγράμματα και υποστηρικτικές υπηρεσίες, απασχολώντας επαγγελματίες διαφόρων ειδικοτήτων που ξεπερνούν στο σύνολο τα 80 άτομα.
Μεταξύ των προγραμμάτων/υπηρεσιών του οργανισμού, συγκαταλέγονται η Εθνική Γραμμή Βοήθειας 1440, τρία καταφύγια για τη διαμονή των θυμάτων και των παιδιών τους (σύντομα θα γίνουν τέσσερα), εναλλακτικές δομές φιλοξενίας θυμάτων, πρόγραμμα Φύλαξης και Διαπαιδαγώγησης Παιδιών εντός των καταφυγίων, συμβουλευτικές/θεραπευτικές υπηρεσίες για άτομα που δέχονται ή ασκούν βία, Τμήμα Προληπτικής Ενημέρωσης και Τμήμα Κοινωνικής Υπηρεσίας που καλύπτει βιοτικές και άλλες πρακτικής φύσεως ανάγκες των θυμάτων.
Επίσης, από το έτος 2020 έχει ανατεθεί στον οργανισμό για διαχείριση το «Σπίτι της Γυναίκας. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας και των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, το οποίο χρηματοδοτείται εις ολόκληρον από κράτος. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα λειτουργεί ως Διεπιστημονικό Κέντρο Στήριξης Γυναικών και Νεαρών Κοριτσιών – Θυμάτων Ενδοοικογενειακής ή Έμφυλης Βίας. Στελεχώνεται από ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, νομικό σύμβουλο και συνήγορο του παιδιού, ενώ σε αυτό στεγάζονται και συλλειτουργούν τοποθετημένοι κυβερνητικοί λειτουργοί από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, το Κλιμάκιο της Αστυνομίας για τη βία στην οικογένεια και τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας.
Επιπλέον το έτος 2020, δημιουργήθηκαν οι υπηρεσίες SMS και Live Chat, με τις οποίες δίδεται η ευκαιρία σε άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο και δεν μπορούν να επικοινωνήσουν τηλεφωνικώς μέσω της γραμμής ή σε άτομα με ιδιαιτερότητες ή/και αδυναμία στην ομιλία ως επίσης και σε άτομα που βρίσκονται στο εξωτερικό, να επικοινωνήσουν με τον οργανισμό και να λάβουν σχετική στήριξη και καθοδήγηση. Το ίδιος έτος, λειτούργησε θεραπευτικό πρόγραμμα «αυτοελέγχου» με το όνομα «ΠΡΩΤΕΑΣ» και απευθύνεται σε άτομα που ασκούν βία. Από τον Απρίλιο του 2023, έχει ανατεθεί στο ΣΠΑΒΟ από το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας και τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, το πρόγραμμα Φύλαξης, Φροντίδας και Στήριξης για Ανήλικες και Νεαρές Μητέρες αιτήτριες ασύλου, γνωστό με το όνομα «Sofi’s House». Σημαντικό να αναφερθεί, ότι όλες οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν.
Πέραν του οργανισμού, στο συγκεκριμένο workshop είχα την ευκαιρία να παρουσιάσω το καινοτόμο νομοθετικό πλαίσιο της Κύπρου, το οποίο είναι εναρμονισμένο σε μεγάλο βαθμό με τις κατευθυντήριες πρόνοιες της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.
Κατόπιν ενδιαφέροντος, το οποίο εκφράστηκε από τη Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής και Υγείας και τη Δημοτική Επιτροπή Ισότητας του Δήμου της Ρόδου, αναμένεται να ακολουθήσει εποικοδομητικός διάλογος για ενδεχόμενη συνεργασία μεταξύ του Συνδέσμου της Κύπρου και του Δήμου της Ρόδου, με στόχο (μεταξύ άλλων) την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την ενίσχυση της προστασίας των θυμάτων.
• Οι δομές που στηρίζουν τις γυναίκες στη Ρόδο, έχουν βοηθήσει πολλά θύματα βίας και όχι μόνον. Ποια είναι η εικόνα στην Κύπρο; Πώς λειτουργούν και πόσες γυναίκες έχουν στηρίξει τα τελευταία χρόνια;
Σε ό,τι αφορά στα κυπριακά δεδομένα και στον οργανισμό, σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία του ΣΠΑΒΟ, για τους πρώτους 10 μήνες του έτους 2024 εξυπηρετήθηκαν παγκύπρια 3.405 άτομα, ενώ από το 2020 παρατηρείται ετησίως μία κυμαινόμενη ποσοστιαία αύξηση 443 ενδιαφερόμενων ατόμων που προσφεύγουν στις υπηρεσίες του Οργανισμού, με σκοπό την στήριξη και βοήθειά τους. Σε ό,τι αφορά δε στο «Σπίτι της Γυναίκας» στο οποίο βρίσκομαι τοποθετημένος, για το έτος 2024 παρασχέθηκαν υπηρεσίες σε 405 γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής ή έμφυλης βίας, μεταξύ των οποίων ψυχολογική στήριξη, συναισθηματική ενδυνάμωση, κοινωνική στήριξη, νομική ενημέρωση κ.α.
Σε ό,τι αφορά στη λειτουργία των προγραμμάτων και των παρεχόμενων υπηρεσιών, σκοπός όλων των επαγγελματιών του οργανισμού αποτελεί η ολιστική προσέγγιση των περιπτώσεων με στόχο την απελευθέρωση του θύματος από τον κύκλο της κακοποίησης, την ομαλή και όσο το δυνατόν πιο γρήγορη επανένταξη του ατόμου στην κοινωνία και τη διαμόρφωση μίας υγιούς καθημερινότητας για αυτό. Αν και τα παρεχόμενα προγράμματα έχουν αυτοτελή χαρακτήρα και λειτουργούν ξεχωριστά, εν τούτοις συχνά αυτό που διαφαίνεται από τις περιπτώσεις που καλούμαστε να διαχειριστούμε, είναι η διασταύρωση στη λειτουργία τους. Και για να μιλάμε πρακτικά, εάν για παράδειγμα μία γυναίκα-θύμα παραπεμφθεί στο «Σπίτι της Γυναίκας» για στήριξη και βοήθεια από τους επαγγελματίες που εργάζονται σε αυτό, δε σημαίνει ότι αυτόματα αποκόπτεται από τις υπόλοιπες υπηρεσίες του οργανισμού. Αντιθέτως έχει τη δυνατότητα να φιλοξενηθεί σε καταφύγιο (αν κρίνεται αναγκαίο υπό τις περιστάσεις) ή ακόμα και να διασυνδεθεί με το Τμήμα της Κοινωνικής Υπηρεσίας του οργανισμού για να λάβει όλα τα αναγκαία αγαθά, αλλά και οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία είναι σχετική/υποβοηθητική για την περίπτωσή της.
• Κατά την εκτίμησή σας, η νομοθεσία είναι επαρκής για την αντιμετώπιση των γυναικών που πέφτουν θύματα βίας;
Τόσο η Ελλάδα, όσο και η Κύπρος είναι δύο χώρες με πλούσιο νομοθετικό περιεχόμενο, το οποίο όμως χρήζει εξέλιξης, με σκοπό την αποτελεσματικότερη προστασία των θυμάτων.
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα στην Κύπρο, μετά το 2017 που κυρώθηκε με νόμο η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, ο Κύπριος νομοθέτης έχει κάνει αρκετά βήματα με σκοπό την πλήρη εναρμόνιση της νομοθεσίας με το περιεχόμενο της Σύμβασης, κατοχυρώνοντας για τις γυναίκες-θύματα βίας σημαντικά δικαιώματα. Ενδεικτικά να αναφέρω τη νομοθεσία για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών, με την οποία ποινικοποίησε το αδίκημα της Γυναικοκτονίας, αλλά και τη νομοθεσία για τη δωρεάν νομική αρωγή (νομική βοήθεια όπως χαρακτηρίζεται στην Ελλάδα), για διαδικασίες (μεταξύ άλλων) όπως η έκδοση περιοριστικών μέτρων, η επίλυση ζητημάτων γονικής μέριμνας και επικοινωνίας, η διατροφή ανήλικων τέκνων, η αποκλειστική χρήση της στέγης κ.α.
Το καινοτόμο δε της νομοθεσίας αυτής για έγκριση του αιτήματος δωρεάν νομικής βοήθειας και αντιπροσώπευση του ατόμου από δικηγόρο σε δικαστικές διαδικασίες, εντοπίζεται στην αντικατάσταση του οικονομικού κριτηρίου που θέτει η νομοθεσία για άλλες περιπτώσεις, με το κριτήριο ότι το θύμα εξυπηρετείται από το «Σπίτι της Γυναίκας» ή βρίσκεται σε καταφύγιο θυμάτων ή έχει ασκηθεί ποινική δίωξη εναντίον του θύτη κατόπιν καταγγελίας θύματος στην Αστυνομία της Κύπρου για άσκηση βίας.
• Ποιες είναι οι κινήσεις που πρέπει να κάνει μια γυναίκα η οποία πέφτει θύμα βίας;
Το ερώτημά σας είναι ιδιαιτέρως σημαντικό, ωστόσο δεν υπάρχει μία ενιαία απάντηση. Κάθε περίπτωση θύματος εξετάζεται εξατομικευμένα από τους αρμόδιους επαγγελματίες και η καθοδήγηση που παρέχεται, εξαρτάται από τις συγκεκριμένες συνθήκες κάθε υπόθεσης. Για σκοπούς προστασίας των θυμάτων και διατήρησης της αποτελεσματικότητας των μέτρων ασφαλείας, που ενδέχεται να ληφθούν, δεν είναι δυνατόν να δοθούν περισσότερες λεπτομέρειες σε αυτό το πλαίσιο. Αυτό που θα ήθελα να σημειώσω, όμως, είναι ότι οι γυναίκες που βιώνουν ενδοοικογενειακή ή έμφυλη βία, είναι ζωτικής σημασίας να απευθυνθούν έγκαιρα και με ασφάλεια στους αρμόδιους επαγγελματίες, φορείς και αρχές. Μέσα από αυτή την επικοινωνία, μπορούν να ενημερωθούν για τα δικαιώματα και τις επιλογές τους και να λάβουν την απαραίτητη στήριξη, βοήθεια και προστασία.
Παναγιώτης Γάργαλης: «Το νομοθετικό περιεχόμενο σε Ελλάδα και Κύπρο χρήζει εξέλιξης, για την αποτελεσματικότερη προστασία των γυναικών»
